Postęp technologiczny wpływa w istotny sposób na gospodarkę i życie społeczne. Zmienia także, być może w sposób niezauważalny w krótkim terminie, edukację. Czy jesteśmy w stanie przewidzieć, jak zmieni się szkoła w ciągu 5 lat lub w dłuższej perspektywie? Jakie trendy będą wpływać na nauczanie? Odpowiedzi lub prognozy znajdziemy w przygotowanym przez międzynarodowy zespół ekspertów raporcie Horizon Report: 2017 K-12 Edition.
Cykliczne raporty Horizon, pojawiające się co roku od 15 lat, bardzo dobrze pokazują, jak szybko rozwija się sektor technologii edukacyjnych i w jaki sposób zmiany zachodzą w edukacji szkolnej, choć pewnie nie zawsze możemy je szybko dostrzec „od środka”. Horizon Report to chyba najdłuższy projekt badawczy, który monitoruje te zmiany i dostarcza co roku edukatorom wiele idei i wskazówek pod kątem wdrażania nowych narzędzi edukacyjnych.
W tegorocznym raporcie znajdziemy opisy sześciu kluczowych trendów w edukacji. Zostały one ujęte w trzech perspektywach: I. krótkiej (1-2 lata), II. średniej (3-5 lat) oraz III. długiej (5 lat i więcej).
I. Krótka perspektywa (1-2 lata)
Kodowanie jako umiejętność podstawowa. Kodowanie pozwala zrozumieć, jak pracują komputery, których jest coraz więcej w naszym życiu. Rozwija umiejętność komunikowania się z nimi i posługiwania się nimi w różnych celach, zarówno osobistych, jak i zawodowych. Procesy cyfryzacyjne w gospodarce sprawiają, że coraz więcej zawodów będzie wymagało umiejętności programistycznych. Dlatego kodowanie musi być obecne w nauczaniu od pierwszych lat szkolnych. Jest potrzebne tak samo, jak znajomość alfabetu.
Model edukacji STEAM. W ostatnich latach w edukacji kładziony był główny nacisk na nauczanie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych (STEM – od ang. science, technology, engineering, mathematics), które zdaniem wielu badaczy edukacji najlepiej wspierają rozwój innowacji i krajowej gospodarki. Ale w takim podejściu zdaniem wielu edukatorów zabrakło elementu kreatywności i dlatego do tych wiodących kategorii dodano jeszcze jedną – szeroko rozumianą sztukę (ang. arts), która to kategoria zbiera przedmioty artystyczne i humanistyczne oraz projektowanie. Istotne jest bowiem kształcenie multi i interdyscyplinarne i wykorzystanie w praktyce wiedzy z różnych obszarów nauki.
II. Średnia perspektywa (3-5 lat)
Mierzenie postępów w procesie uczenia się. Z jednej strony technologia wykorzystywana w szkołach już umożliwia szybsze i pełniejsze zbieranie danych na temat nauki uczniów. Z drugiej strony coraz więcej nauczycieli jest świadomych tego, że tradycyjne sposoby oceniania nie zawsze dają odpowiednią informację na temat rzeczywistych postępów ucznia w nauce. Ponadto pojawiają się coraz to ciekawsze narzędzia pomiarowe, które pozwalają na monitorowanie nauki uczniów w klasie. Niektóre z nich umożliwiają także mierzenie czegoś więcej niż tylko stopnia zapamiętanych treści edukacyjnych. To wszystko sprzyja poszukiwaniom przez nauczycieli i szkoły nowych sposobów mierzenia postępów uczniów w nauce. Trend ten będzie się umacniał w następnych latach.
Transformacja przestrzeni edukacyjnych. Konwencjonalne modele edukacji ewoluują, na co wpływ mają także powstające nowe środowiska uczenia się (najwięcej z nich w sieci), jak i coraz to ciekawsze przestrzenie fizyczne sprzyjające wymianie i uczeniu się. Tradycyjne budynki szkolne powinny podlegać przemianie, odpowiadając w większym stopniu na potrzeby uczniów. Nauczanie przestaje być „nauczycielocentryczne”, ponieważ uczniowie mają dziś w zasadzie nieograniczony niczym dostęp do wielu źródeł wiedzy, np. poprzez serwisy internetowe (w tym społecznościowe). Rzędy ławek ustawione w klasach nie pomagają w uczeniu się. Jednocześnie dysponujemy wieloma wspaniałymi przykładami (z Polski i ze świata), jak przemodelować przestrzenie szkoły. Zmiany takie nie następują z dnia na dzień, nieraz wymagają zgromadzenia pewnych środków finansowych, ale z drugiej strony takie konstruktywne przewartościowanie myślenia o środowisku szkolnym jest konieczne wobec zmian, które nastąpiły. [Pisaliśmy o tym wiele razy na łamach Edunews.pl i polecamy Państwu serię poradników, które powstały w projekcie Eduspaces 21: zob. Przestrzeń dobrej edukacji i modelowe szkoły https://www.edunews.pl/system-edukacji/warto-przeczytac/3721-przestrzen-dobrej-edukacji-i-modelowe-szkoly]
III. Długa perspektywa (powyżej 5 lat)
Propagowanie kultury innowacji w szkołach. Trend ten łączy się ze zmianą paradygmatu uczenia się. W pewnym sensie jego zapowiedź już słyszeliśmy, poprzez działania nastawione na rozwój takich kompetencji, jak współpraca w zespołach, project based learning (nauka oparta na projektach), kreatywność czy krytyczne myślenie. Często dzieje się to pod parasolem projektów z kategorii STEAM wspomnianych wcześniej. W myśleniu o tej zmianie akcentuje się nastawienie na praktyczne doświadczenie i podejmowanie wyzwań, w których nauka nie zmierza do zapamiętania określonych treści, lecz jest wykorzystywana do znalezienia rozwiązań problemów, z którymi zmaga się dana społeczność. Każda największa idea musi gdzieś mieć swój początek i nie ma przeszkód, aby pierwotny pomysł powstał w szkole. Program nauczania musi jednak sprzyjać takiej nowej kulturze uczenia się. Trend ten wymaga jednak mocnego przepracowania podejścia pedagogicznego zarówno przez kadrę pedagogiczną szkoły, jak i organy odpowiedzialne za rozwój edukacji w kraju.
Rozwój koncepcji głębokiego uczenia się. Aby zachować motywację do nauki, uczniowie muszą widzieć, że ta wiedza, którą zdobywają w szkole, jest im rzeczywiście potrzebna i znajduje zastosowanie w konkretnych sytuacjach, z którymi mają do czynienia w praktyce. Taki silny związek teorii z praktyką sprzyja krytycznemu myśleniu, poszukiwaniu rozwiązań dla różnych problemów, współpracy oraz wzmacnia samodzielność w uczeniu się oraz odpowiedzialność za ten proces u uczniów. Dlatego konieczne jest myślenie o zmianach w programach nauczania, aby przejść z kształcenia teoretycznego na bardziej praktyczne. Pojawiają się nowe modele uczenia się (np. problem-based learning, project-based learning, challenge-based learning itp.), które sprzyjają zmianie podejść pedagogicznych. Wciąż jednak jeszcze szkoły w zbyt małym stopniu wykorzystują je, aby zmienić swoje podejście do nauczania. W ciągu kilku lat zmianę tę mogą jednak wymusić na szkole sami uczniowie.
Zachęcamy do zapoznania się z Horizon Report: 2017 K-12 Edition. Oprócz najważniejszych trendów w edukacji, zostały w nim także opisane istotne wyzwania stojące przed oświatą oraz przykłady wdrożenia innowacyjnych technologii edukacyjnych.
Horizon Report 2017 edycja K-12 (licencja CC-BY) dostępny jest na stronie konsorcjum NMC. Zachęcamy do lektury zwłaszcza rady pedagogiczne w szkołach wszystkich etapów kształcenia.
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP).