Kreatywność zaliczana jest do grupy uniwersalnych kompetencji przekrojowych (transwersalnych), które mogą być wykorzystane w różnych sytuacjach, kontekstach, zawodach, rolach, stanowiskach i branżach. Badania prowadzone przez naukowców Uniwersytetu Stanowego Ohio (USA) wskazują, że rozwijając kreatywność uczniów szkoły podstawowej można im pomóc lepiej radzić sobie z problemami, które spotkają na swojej drodze szkolnej i życiowej.
W ramach badania naukowcy z Ohio szkolili uczniów klas trzecich, czwartych i piątych (K3-K5) w zakresie stosowania różnych technik literackich, takich jak zmiana perspektywy, myślenie kontrfaktyczne (co jeśli?) i myślenie przyczynowe (dlaczego?) w celu poprawy kreatywności w rozwiązywaniu różnych trudności podczas nauki szkolnej.
Zdaniem badaczy techniki te pomogły dzieciom znaleźć nowe, kreatywne i praktyczne sposoby rozwiązywania problemów. Trening kreatywności może pomóc dzieciom w opracowaniu drugiego planu, gdy coś im nie wychodzi – mówi Angus Fletcher, główny autor badania i profesor języka angielskiego na Uniwersytecie Stanowym Ohio oraz członek uniwersyteckiego Project Narrative.
Naukowcy przeprowadzili dwa osobne badania z udziałem uczniów uczestniczących w obozach letnich na przedmieściach Columbus. W pierwszym 32 uczniów podzielono na dwie grupy. W warunkach kontrolnych dzieciom powiedziano, aby zidentyfikowały w sobie szczególną cechę. Powiedziano im, że to ich specjalna moc, która może pomóc im rozwiązać każdy problem. Uczniom powiedziano, aby pomyśleli o przyjacielu, który zrobił coś wyjątkowego, i pomyśleli o nim jako o kreatywnym przyjacielu, który może pomóc im rozwiązać każdy problem. Ten rodzaj treningu kreatywności nazywa się zmianą perspektywy - dzieci patrzą na dany problem oczami kogoś innego.
Kiedy poprosisz ludzi o zmianę perspektywy i wyobrazisz sobie, że otrzymujesz radę od przyjaciela, otrzymasz o wiele bardziej kreatywne i skuteczne rozwiązania problemów niż tylko próba samodzielnego rozwiązania problemu – przekonuje Fletcher.
Uczniowie zastanawiali się nad trudnym problemem w ich własnym życiu (przykładowo, były to takie: mój brat ma zaburzenia komunikacji, mój tata musi wyjechać na dwa miesiące, moja siostra znęca się nade mną).
Wyniki pokazały, że bez szkolenia polegającego na zmianie perspektywy mniej niż połowa uczniów była w stanie zapewnić rozwiązanie problemów typowych dla wieku, a prawie żaden nie był w stanie zapewnić rozwiązania własnych problemów. Po przeszkoleniu sytuacja się zmieniła. 94% przeszkolonych w zakresie zmiany perspektywy uczniów znalazło rozwiązanie.
Proces ten był obserwowany przez osoby dorosłe. Sędziowie (którzy byli przeszkolonymi nauczycielami) oceniali pomysły dzieci pod kątem kreatywności, na podstawie tego, jak zaskakujące lub wyjątkowe były to rozwiązania.
Po interwencji średni wynik w zakresie kreatywności wyniósł 6,44 na 10 (umiarkowana kreatywność) w porównaniu do 3,05 (niska kreatywność) w przypadku osób, które nie uczestniczyły w szkoleniu na temat zmiany perspektywy.
Trening kreatywności może zwiększyć u dzieci poczucie własnej skuteczności – przekonanie, że mają one pewną kontrolę i władzę nad własnym życiem – twierdzi prof. Fletcher.
Większość przeszkolonych dzieci, zastanawiając się nad własnymi problemami, znalazło potencjalne rozwiązanie. Fletcher powiedział jednak, że 15 z 16 dzieci w grupie kontrolnej zasadniczo się poddało. Albo mówili, że nie wiedzą, jak rozwiązać swój problem, albo pokazali jakąś wersję myślenia magicznego myślenia, na przykład twierdzili, że mogą zostać superbohaterem, który rozwiąże ich problem.
Z kolei drugie badanie podłużne, z udziałem 28 uczniów z tego samego obozu letniego, miało na celu sprawdzenie wpływu pięciodniowego, 10-godzinnego programu nauczania kreatywności narracyjnej na kreatywność, poczucie własnej skuteczności i odporność (rezyliencję).
Jeśli dzieci nie potrafią rozwiązać problemu, uczymy je, aby tworzyły kopię zapasową i zastanawiały się nad tym, co próbują osiągnąć – opowiada Fletcher. Odsuń się od problemu i powiedz, dlaczego to ma znaczenie? Często stwierdzamy, że jeśli pomyślisz szerzej o tym, co chcesz osiągnąć i dlaczego jest to tak ważne [dla ciebie], wtedy dostrzeżesz, że istnieją inne sposoby na osiągnięcie tego, czego chcesz.
Na koniec programu uczniom zaprezentowano problemy typowe dla ich wieku, podobne do tych z pierwszego badania, a także poproszono je, aby zbadali jeden ze swoich własnych, życiowych problemów.
Aby przetestować odporność, badacze postawili nieoczekiwane wyzwanie, gdy dzieci przedstawiały proponowane rozwiązanie swoich problemów: mówili dzieciom, że to nie zadziała.
Wyniki pokazały, że każdy uczeń, który wziął udział w pięciodniowym programie nauczania, był w stanie zapewnić drugie rozwiązanie zarówno problemów typowych dla wieku, jak i problemów osobistych.
Dzięki temu szkoleniu dzieci nie przestraszyły się, gdy powiedziano im, że ich pierwsze rozwiązanie nie działa. Wymyślili drugi plan, i to jest dobrym testem ich odporności – opowiada prof. Fletcher.
Również i w tym wypadku cały proces był obserwowany przez „sędziów”. Drugie rozwiązanie problemów uzyskało od sędziów średnio wyższą ocenę kreatywności – 7,5, co oznaczało umiarkowaną do wysokiej kreatywność, w porównaniu z 5,45 w przypadku pierwszego rozwiązania. Drugie rozwiązania również uzyskały wyższą ocenę pod względem użyteczności, czyli prawdopodobieństwa odniesienia sukcesu w świecie rzeczywistym.
Fletcher stwierdził, że wyniki badania niosą nadzieję: potrafimy zaprojektować zajęcia i szkolenia, które pomogą dzieciom radzić sobie z problemami. Jesteśmy w tym momencie w naszym społeczeństwie, w którym nasze dzieci potrzebują pomocy. Odkryliśmy, że przed tym szkoleniem dzieci miały skłonność do poddawania się w obliczu problemów. Może to doprowadzić ich do złości lub zawstydzenia, że nie mogą rozwiązać swoich problemów lub poszukać dorosłych, którzy zaproponują rozwiązania.
Trening kreatywności może nauczyć dzieci, że istnieją sposoby podejścia do rzeczywistych problemów, na które nie ma łatwych odpowiedzi, powiedział. Prof. Fletcher jest przekonany, że dzieci mogą uczyć się kreatywności poprzez sztukę, literaturę i teatr, jeśli zadania i działania są wykonywane we właściwy sposób. Przykładowo zamiast prosić uczniów o analizę dzieła sztuki, nauczyciele mogą zachęcać ich do wyobrażenia sobie siebie jako różnych postaci z tego dzieła, odkrywania nowych perspektyw i angażowania się w myślenie „dlaczego?” i „co by było, gdyby?”.
Umiejętności korzystania z tego typu myślenia nie można ocenić za pomocą standardowych testów. Jednak nadal jest to bardzo ważne i może pomóc dzieciom wykorzystać i rozwinąć ich kreatywność, aby mogli potem stawić czoła wyzwaniom w świecie rzeczywistym – przekonuje lider zespołu badaczy.
Wyniki badania opublikowano niedawno w czasopiśmie Journal of Creativity.
(Źródło: EUREKAlert!, opr. red.)
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym portalu o nowoczesnej edukacji Edunews.pl (2008-) i organizatorem cyklu konferencji dla nauczycieli INSPIR@CJE (2013-). Zajmuje się zawodowo edukacją od 2002, angażując się w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Należy do społeczności Superbelfrzy RP.