Proces uczenia się jest złożony. Zależy od wielu umiejętności poznawczych, emocji i metod nauczania i też od wcześniejszej wiedzy ucznia. Kognitywistyka (nauka o uczeniu się) zgromadziła bogaty materiał dowodowy na temat tego, w jaki sposób się uczymy i jak trzeba nauczać. Niestety, wiedza pozyskana w badaniach często pozostaje na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych.
We wpisie uzasadnienie dla sześciu rad dla nauczycieli:
- Rób testy przed poznaniem przez uczniów tematu.
- Przyciągaj uwagę uczniów i staraj się ich zainteresować tematem.
- Zaczynaj od wyjaśnienia i poznania nowych terminów (stosuj fiszki).
- Często nawiązuj do już poznanego tematu, odzyskuj wiedzę na temat poznanych treści.
- Przeplataj poznawaną wiedzę innymi tematami.
- Łącz wiedzę z różnych dziedzin.
Przygotowanie do nauki
Nauka o uczeniu się zaleca stosowanie testów wstępnych zanim rozpocznie się wprowadzanie nowego materiału. Zwykle testy są używane do sprawdzenia opanowania przez uczniów wiedzy, ale można ich również użyć do wspierania procesu uczenia się. Jeśli zrobimy test wcześniej przed tematem, to uczniowie i nauczyciele będą wiedzieli, co już uczniowie na dany temat wiedzą, ale też uczniowie będą wiedzieli na co szczególnie powinni położyć nacisk ucząc się nowego tematu (zob. badania).
Przetwarzanie i zapamiętywanie
Tylko mała część tego, czego się uczymy jest zapamiętywana. Na zapamiętywanie wpływa zaangażowanie ucznia w poznanie tematu i przetwarzanie wiedzy. Zadaniem dla nauczyciela jest przyciągniecie uwagi za pomocą przewidywań, ciekawostek i wskazówek. Więcej na ten temat tutaj oraz tutaj.
Nowe terminy
Nauczanie wiąże się z poznaniem nowych terminów. Badania mówią, że lepiej, gdy uczniowie zostaną zapoznani z nowymi pojęciami przed poznaniem treści tematu. Pomaga to uniknąć przeciążenia poznawczego – nowa treść i nowe terminy.
Wskazane jest posługiwanie się fiszkami już od początku nowego tematu.
Odzyskiwanie i przypominanie
Zaczynamy zapominać, czego się nauczyliśmy wkrótce po tym, jak się tego nauczyliśmy. Krzywa zapominania ilustruje, jak wyuczona informacja zanika w czasie.
Polecana jest praktyka odzyskiwania polegająca na powracaniu do zagadnień i ponownym ich przetwarzaniu. Przypomnienie wymaga dodatkowego wysiłku poznawczego i pomaga w zapamiętywaniu (zob. badania).
Zatem korzystne jest powracanie często do treści już opanowanych w zeszłym roku, ostatniego miesiąca i ostatniego tygodnia.
Przeplatanie
Jesteśmy przekonani do nauczania sekwencyjnego. Ale okazuje się, że lepsze jest przeplatanie tematów. Jeśli w temacie korzystamy z innych dziedzin, to mózg musi pracować ciężej i skojarzenia pamięciowe zostają wzmocnione (zob. badania).
Jednak częste przełączenia też nie są korzystne. Nie ma uniwersalnej formuły – jak często. Ogólnie rzecz biorąc, warto przeplatać nie więcej niż dwa do trzech tematów i robić zmiany co 15–20 minut.
Powiązanie z różnymi dziedzinami
Podręczniki proponują zadawanie uczniom pytań związanych z tematem, na które odpowiedzi uczniowie muszą poszukać w innych materiałach lub w innych dziedzinach. Wymaga to od uczniów spojrzenia poza to, co jest im dostarczane i zaczerpnięcie informacji z tego, czego już wcześniej się nauczyli (zob. badania).
Stwarza to uczniom możliwość tworzenia powiązań między różnymi dziedzinami i koncepcjami oraz zastanawiania się, co czyni je podobnymi, a co różnymi.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Korzystałam z artykułu Javier Arguello i Natalie Young w Edutopia.org.