O potrzebie kodeksu etycznego nauczyciela

Narzędzia
Typografia
  • Smaller Small Medium Big Bigger
  • Default Helvetica Segoe Georgia Times
system oświatyW wielu zawodach od lat funkcjonują zbiory zasad postępowania, którymi powinni kierować się ich wykonawcy. Kodeksy etyczne mają lekarze, prawnicy, dziennikarze. Nie obowiązuje obecnie w Polsce kodeksetyczny nauczyciela. Niektóre szkoły opracowują go jednak z własnej woli. Dlatego można polemizować z tezami artykułu O miernym kodeksie etyki nauczycieli.
 
Toczy się też dyskusja na temat wprowadzenia kodeksu etycznego nauczyciela o randze ustawy, obowiązującego w publicznych placówkach oświatowych. To przecież od wychowania zależy czy rosnący poziom wykształcenia w naszych szkołach, o który słusznie zabiega Ministerstwo Edukacji Narodowej, będzie odkładał się na osi dodatniej czy ujemnej rozwoju naszej cywilizacji.
 
Kodeks etyczny nauczyciela stanowi zbiór zasad służących nauczycielowi pomocą w rozstrzyganiu problemów etycznych. Jest wyrazem przekonania o szczególnym wymiarze etycznym wynikającym z roli społecznej nauczyciela. Nawiązując do sfery moralnej nauczyciela, jego kultury osobistej, odpowiedzialności, wrażliwości, samokrytycyzmu, uczciwości, hierarchii wartości, sposobu postrzegania świata, wiedzy i kompetencji – kodeks etyczny ustala zasady właściwego postępowania w szkolnym procesie edukacyjnym.
Problematyka moralności w pracy nauczyciela obecnie znajduje swoje odbicie w ustawie z 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), gdzie czytamy: "(...) stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która: (...) przestrzega podstawowych zasad moralnych." Nawet pobieżna analiza przytoczonych wszystkich, zawartych w Karcie Nauczyciela, informacji związanych z omawianą problematyką pozwala stwierdzić, że ich wysoki stopień uogólnienia nie pozwala usprawiedliwić braku kodeksu etycznego nauczyciela. Jest to odpowiedź na tego typu argumentację pojawiającą się ze strony osób opowiadających się za utrzymaniem obecnego stanu rzeczy.

Nauczyciel w szkolnym procesie edukacyjnym (łac. educatio − wychowanie) wspomaga w wychowywaniu rodziców uczniów. Zgodnie z ustawą z 7.09.1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.): Nauczanie i wychowanie − respektując chrześcijański system wartości − za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki.

Na międzynarodowej debacie na temat roli i zadań nauczycieli we współczesnym świecie, która odbyła się podczas konferencji UNESCO w Paryżu w 1965 r., uchwalono tzw. Rekomendację. Dokument ten − skierowany do wszystkich państw członkowskich − zachęcał do rozwijania myśli naukowej związanej z etyką zawodową. Apelowano w nim do narodowych organizacji nauczycielskich, by opracowały własne kodeksy etyczne lub kodeksy postępowania, które skłaniałyby nauczycieli do wzorowego wypełniania obowiązków zawodowych i przyczyniłyby się do zapewnienia im prestiżu w społeczeństwie.

Obecnie w Polsce nie obowiązuje kodeks etyczny nauczyciela, a wszelkie działania edukacyjne i wychowawcze powinny mieć odzwierciedlenie w statutach szkół (zob. interpelacja poselska nr 598 − Zapytanie w sprawie kodeksu ucznia).

Ustawa o systemie oświaty określiła zadania organów szkoły (placówki oświatowej) w zakresie tworzenia prawa, które nazywamy prawem wewnątrzszkolnym. Do tych zadań należy m.in. opracowanie statutu szkoły. Tymczasem, przykładowo w Stanach Zjednoczonych, kodeksy etyczne nauczyciela są dziełem skupiającego wybitnych krajowych edukatorów Amerykańskiego Stowarzyszenia Nauczycieli (zob. Code of Ethics for Educators).
 
A jednak toczy się dyskusja na temat wprowadzenia kodeksu etycznego nauczyciela o randze ustawy, obowiązującego w publicznych placówkach oświatowych. Od lat funkcjonują w naszym kraju kodeksy: etyki lekarskiej, etyki sędziowskiej, etyki adwokackiej, etyki radcy prawnego, Karta etyczna mediów i inne... O zapotrzebowaniu na kodeks etyczny nauczyciela świadczy opracowywanie tego rodzaju dokumentu przez poszczególne szkoły z własnej inicjatywy. Swoje kodeksy etyczne mają na przykład Szkoła Podstawowa nr 47 im. Kornela Makuszyńskiego w Szczecinie czy Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 w Słupsku. Wzrasta również liczba wyższych uczelni, które decydują się na opracowanie własnych akademickich kodeksów etycznych. Ma już taki kodeks na przykład Uniwersytet Gdański.

Polskie Towarzystwo Nauczycieli opracowało – zaaprobowany na piśmie 7 czerwca 1996r. przez Jana Pawła II – zawierający przyrzeczenie nauczycielskie, Kodeks Etyki Nauczycielskiej, który "(...) ma stanowić dla nauczycieli inspirację i zachętę do troski i szczególnej dbałości o stronę moralną ich postępowania. Kodeks ma umacniać nauczycieli w poczuciu odpowiedzialności za podjęte przez nich powołanie, ma przypominać ideały tego powołania, uwrażliwiać sumienia, a jednocześnie przestrzegać przed popełnianiem błędów pedagogicznych." (cytat z przedmowy)

Autor jest wieloletnim nauczycielem wszystkich poziomów szkół. W 1990 r. przewodniczył ministerialnemu zespołowi opracowującemu "Wstępny projekt koncepcji szkolnictwa zawodowego", w latach 1990-1996 pełnił funkcję wicekuratora gdańskiej oświaty.