Obecnie trwa dyskusja czego powinniśmy uczyć – co jest konieczne, a co nie. Chociażby powszechne są krytyczne opinie dotyczące podstawy programowej. Wiele tych krytycznych opinii sprowadza się do pytania po prostu o sens edukacji. Jeśli wiemy, że dane działanie prowadzi nas do celu, który uważamy za ważny, to wtedy nie będziemy krytykować wysiłku związanego z tym działaniem. Jeśli jednak brak jest tego sensu – celu, to nawet minimalna aktywność będzie dla nas nadmierna. Jak w takim razie ja jako wykładowca akademicki radzę sobie z tym „sensem”?
Zasadniczo wychodzę z założenia, że jeśli ja nie widzę w zajęciach sensu, to tym bardziej nie będzie widział tego sensu student. Staram się zawsze tak projektować zajęcia, aby były one również ciekawe dla mnie.
Jeśli chodzi o kompetencje, to w naukach o zarządzaniu i jakości, które reprezentuję nie ma zbyt dużo twardej wiedzy – absolwent studiów zarządzania powinien sprawnie realizować projekty, musi posiadać kompetencje w zakresie współpracy w zespole, powinien też być zorientowany na generowanie wartości, a więc rozwiązywanie problemów. Tym samym, powinien potrafić dostrzegać szanse, opierać się na swoich silnych stronach i również identyfikować silne strony u innych. Tak aby budować synergiczny zespół (organizację).
Jeśli mamy myśleć systemowo, to dla mnie wyznacznikiem systemu są logiki europejskie. I na swoich przedmiotach staram się je uwzględniać. Na najwyższym poziomie w obszarze kształcenia sięgam do dokumentów europejskich, gdyż one projektują rozwiązania we wszystkich krajach Europy – są pewnym wspólnym mianownikiem krajowych rozwiązań edukacyjnych.
Najważniejszym dla mnie dokumentem jest dokument, który prezentuje kompetencje kluczowe – być może znanym Czytelnikom – Zalecenie Rady (Unii Europejskiej) z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (link).
W tym dokumencie są wymienione kompetencje, które według Rady Unii Europejskiej są kluczowe – można przyjąć, że są kluczowe w kulturze europejskiej i amerykańskiej. Jest ich osiem:
- kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
- kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
- kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
- kompetencje cyfrowe,
- kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
- kompetencje obywatelskie,
- kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
- kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Każde kompetencje są bardziej szczegółowo opisane, ale nadal dość syntetycznie. Dzięki temu cały dokument liczy 13 stron.
Dokument diagnozuje również trzy główne wyzwania związane kształceniem tych kluczowych kompetencji:
- wykorzystanie różnych podejść do uczenia się i kontekstów uczenia się;
- wspieranie nauczycieli i pozostałej kadry edukacyjnej; oraz
- ocena i walidacja rozwoju kompetencji.
Każde z powyższych rozwiązań jest zobrazowane dobrymi praktykami. Tym samym stanowi on gotowy przewodnik do projektowania systemowych rozwiązań.
Jako, że Polska jest w Europie i mam nadzieję, że trwale w niej będzie, to debatując nad edukacją w Polsce sięgajmy do wskazówek europejskich. Szczególnie, że wiele państw europejskich jest na etapie bardziej zaawansowanych rozwiązań edukacyjnych, a więc mamy się od kogo uczyć.
Odpowiedzialne uczenie to słuchanie różnych podpowiedzi, identyfikowanie dobrych praktyk i korzystanie z mądrości tych, którzy ucząc się popełniali błędy. Aby dogonić bardziej rozwinięty świat musimy się uczyć i to szybko, ale szybkie uczenie to nie jest pochopne wprowadzanie zmian. Szybkie uczenie wymaga tego, aby korzystając z doświadczenia innych, unikać popełniania błędów, bo nie stać nas na ich popełnianie…
Wracając do sensu prowadzonych przeze mnie zajęć – dla mnie edukacja z sensem jest pracą (raczej w wymiarze długofalowym) nad (wybranymi) kluczowymi kompetencjami. Chciałbym, aby mój student w czasie spotkania ze mną wzmocnił swoją wiedzę, umiejętności oraz postawy z danego obszaru. Musimy odchodzić od edukacji polegającej na zapamiętywaniu i sprawdzaniu treści, które są łatwo dostępne w sieci. „Wszystko, czego się dotąd nauczyłeś, zatraci sens, jeśli nie potrafisz znaleźć zastosowania dla tej wiedzy” (P. Coehlo).
Notka o autorze: dr hab. Jakub Brdulak, profesor Uniwersytetu SWPS i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Prowadzi badania dotyczące zarządzania wiedzą oraz zarządzania jakością w szkolnictwie wyższym. Ekspert w programach europejskich związanych z doskonaleniem kształcenia. Ojciec trójki dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym.