Szkoła Równych Szans jest programem realizowanym przez organizacje pozarządowe - Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej, Społeczne Towarzystwo Oświatowe i Fundację Edukacja dla Demokracji. Jako doradca miałem okazję odwiedzić kilkanaście szkół realizujących niezwykłe projekty. Z podziwem obserwowałem ich działania i efekty pracy nauczycieli.
Z satysfakcją uczestnicy szkolnych projektów opowiadali o działaniach, które pozwoliły uczniom poczuć się sprawca wyjątkowych wydarzeń. Szkoła Równych Szans to program, który pozwolił uwierzyć mi w siłę polskiej szkoły i polskich nauczycieli. To program, który udowodnił, że wystarczy ludziom wskazać cele, udostępnić przestrzeń do działania i dać impuls, a potrafią się zaangażować, integrować i z całą społecznością stworzyć dzieło, które przerośnie najśmielsze oczekiwania. Wielokrotnie szkoły uczestniczące w programie zadziwiły same siebie. Rodzice od nowa uwierzyli, że szkoła to nie wyłącznie źródło dostarczania czasem nie najświeższych informacji, ale przede wszystkim miejsce rozwoju indywidualnych talentów ich dzieci. Stało się coś niezwykłego. Uczniowie uczestniczyli w zajęciach, które do tej pory mogły pozostawać w wielu przypadkach jedynie w sferze marzeń. Wielu z nich po raz pierwszy było w teatrze, po raz pierwszy znalazło się w operze, wzięło udział w koloniach, pływało w basenie, czy też odwiedziło muzeum. Dla sporej liczby młodych ludzi była to jedyna i być może niepowtarzalna okazja do uczestnictwa w życiu kulturalnym.
Wielokrotnie zdarzało się, że dzięki programowi ujawniały się talenty artystyczne. Za sprawą zajęć pozalekcyjnych wydano mnóstwo gazet szkolnych, nakręcono sporo filmów, zorganizowano liczne festiwale nauki, wystawy, wystawiano inscenizacje. Wiele szkół zdecydowało się na zwiększenie liczby zajęć sportowych, zorganizowanie obozów, regularnych wyjazdów na basen, treningi pod okiem trenerów. Szkoła Równych Szans dała też uczniom z obszarów wiejskich, małych szkół i niewielkich ośrodków, dostęp do współuczestniczenia w doniosłych wydarzeniach kulturalnych kraju.
Głównym założeniem Szkoły Równych Szans było wyrównywanie szans edukacyjnych oraz zwiększenie aspiracji edukacyjnych i społecznych uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, ze szczególnym uwzględnieniem tych, którzy mieszkają na terenach wiejskich. Program udowodnił, że w polskich nauczycielach tkwi ogromny potencjał. Prezentowany przez media obraz szkoły mało kreatywnej, nudnej i nieciekawej nie zawsze jest prawdziwy.
Dzięki współpracy z samorządem lokalnym szkoła może być dziś interesująca, bogata w ofertę i niezwykle innowacyjna. Wszystko zależy od ludzi, ich pomysłów i środków, jakimi dysponują na ich realizację. Program przyniósł wymierne efekty. Obudził aktywność społeczności szkolnych. Umożliwił realizację celów, zgodnie z kierunkami wskazanymi w dokumentach programowych szkoły.
Samorządy dostrzegły w działaniach szkoły wielki potencjał. Szkoły bardzo wysoko oceniły z kolei zaangażowanie się władz lokalnych w realizację programu. Stało się to impulsem do ponownego przemyślenia przez samorządowców ich znaczenia i roli w rozwoju konkretnej oferty edukacyjnej w środowisku.
Dyrektorzy wraz z nauczycielami otrzymali znakomite narzędzie w postaci profesjonalnego zarządzania projektami. Abstrakcyjne pojęcia misji i wizji zostały przekształcone w solidne i użyteczne fundamenty planowania. W wielu przypadkach szkoły stały się silnym ośrodkiem życia kulturalno-edukacyjnego. Wzrosło ich znaczenie w środowisku lokalnym, wzrosła też przewaga konkurencyjna małych szkół.
Korzyścią stało się ułatwienie i usprawnienie bieżącego funkcjonowania szkoły. Mając jasno wytyczone cele i określone zadania, szkoły mogły zdystansować się od codziennych kłopotów finansowych i zyskały pewną niezależność od wpływów otoczenia. Przekazanie szkołom funduszy w postaci grantów pozwoliło tym samym na właściwe delegowanie uprawnień tym, którzy najlepiej znają potrzeby uczniów. Według przejrzystych procedur wiadomo było, kto i w jaki sposób, powinien rozwiązywać pojawiające się problemy oraz udzielać odpowiedzi na pytania i krytykę wszystkich zainteresowanych funkcjonowaniem danej placówki oświatowej.
W ramach programu został uruchomiony ogromny potencjał społeczności szkolnych. Wyzwolono ogromną energię, która dostarczyła szkolnym społecznościom satysfakcję i dała ogromną motywację do dalszych poszukiwań. Dyrektorzy wraz z nauczycielami po raz pierwszy sięgnęli po fundusze europejskie. Uwierzyli, że warto je pozyskiwać i zdobycie ich na rozwój szkoły nie jest trudne i leży w zasięgu ich możliwości. Praca setek nauczycieli i władz samorządowych dała owoc w postaci wielu ciekawych inicjatyw obywatelskich. Wyrwała uczniów z marazmu i dostarczyła wielu niezapomnianych wrażeń i doświadczeń, a to będzie procentować, ponieważ jeśli ktoś choćby raz przeżyje coś satysfakcjonującego, będzie za tym tęsknił i będzie się starał, by móc przeżyć to jeszcze raz.
Z przekonaniem rekomenduję Państwa uwadze działania szkół w ramach programu Szkoła Równych Szans. Jest to jeden z pierwszych, który w tak znaczący sposób przyczynił się do wyrównywania szans edukacyjnych uczniów z małych ośrodków. Zapraszam do refleksji nad kondycją szkoły w naszych miejscowościach. Więcej na stronie internetowej programu Szkoła Równych Szans.
(Notka o autorze: Witold Kołodziejczyk jest członkiem e-Redakcji Edunews.pl, dyrektorem i twórcą Collegium Futurum w Słupsku)