Osiem umiejętności potrzebnych uczniom w nauce na odległość

fot. Pexels.com

Narzędzia
Typografia
  • Smaller Small Medium Big Bigger
  • Default Helvetica Segoe Georgia Times

Nikt z nas nie jest przygotowany do uczenia się online, a szczególnie młodsze dzieci. Musimy się tego uczyć. W artykule omówię osiem umiejętności, których posiadanie ułatwia uczenie się i samosterowność ucznia. Piszę umiejętności, choć to są raczej postawy, ale przekładające się na umiejętności. Do każdej z tych umiejętności dopiszę przykłady sposobów na ich kształcenie. Przykłady nie są skomplikowane, w gruncie rzeczy trzeba tylko cały czas pamiętać, że posiadanie tych umiejętności nie przychodzi samo z siebie i że nauczyciel może być pomocny w ich osiąganiu.

1. Samoregulacja

Trudno wymagać od dziecka, szczególnie młodszego, aby potrafiło samo regulować swoje uczenie się i zachowanie.

W klasie szkolnej uczniowie uczą się samosterowności, obserwując nauczyciela i rówieśników. W przypadku nauczania na odległość większość uczniów jest w domu samotna, nikt ich nie kontroluje i nie daje użytecznych wskazówek. Muszą sami kontrolować swoje skupianie się na nauce, upływający czas i panowanie nad rozpraszaczami uwagi.

Jeśli sami pracowaliście online, to wiecie, jak jest to trudne nawet dla dorosłego człowieka. Bardzo szybko słabnie uwaga i pociąga nas robienie czegoś innego, choćby korzystanie z zawsze dostępnych mediów społecznościowych. Mimo tego doświadczenia liczymy na to, że dzieci będą bardziej zdyscyplinowane, niż my sami.

Jak możemy pomóc:

  • Pomocna może być rozmowa z nauczycielem, rodzicem, starszym rodzeństwem i z nauczycielem. Taka rozmowa powinna dotyczyć trudności w skupieniu i planowania procesu uczenia się. Warto zaczynać od małych zadań i celów, aby uczeń mógł odczuć sukces po ich osiągnięciu.
  • Pomocne może być wspólne podsumowanie dnia lub pewnego okresu i tego, co udało się osiągnąć.
  • Istotne jest określanie przez nauczycieli szczegółowych wytycznych dotyczących oczekiwań w stosunku do wykonywanych przez uczniów zadań, podawanie terminów oraz określenie zasad uczestnictwa w zdalnej lekcji (np. włączanie kamer, odpowiadanie na chacie, odpowiadanie na pytania, komentowanie itp.).

2. Planowanie w czasie

W szkole, podczas 45-minutowej lekcji, uczniowie są prowadzeni przez nauczyciela. To on wyznacza czas na wykonanie zadania. W zdalnym nauczaniu sam uczeń musi ten czas dla siebie określić. W domu czas traci swoje wymiary, uczeń wykonuje jednocześnie kilka czynności lub porzuca wykonywanie zadania dla innej czynności. Czasami dziecko siedzi nad lekcjami cały dzień i nie jest to produktywne.

Jak możemy pomóc:

  • Potrzebne jest planowanie nauki, dorosły może w tym dziecku pomóc. Można planować razem z dzieckiem w cyfrowym lub papierowym kalendarzu, uwzględniając czas potrzebny na wykonanie każdego zadania. Polecam wpis na Osi świata o tym, jak pomóc uczniowi w organizacji uczenia się.
  • Trudne jest dla młodego człowieka zaplanowanie – ile czasu potrzebuje na wykonanie jakiegoś zadania. Niezbędna jest też świadomość upływu czasu, w czym może pomóc zegarek i budzik.
  • Warto ćwiczyć z dzieckiem upływ czasu, np. przeznaczać na coś określony czas (np. 5 minut) i kontrolować, czy czas minął.

3. Nierozpraszanie się

Jest wiele rozpraszaczy czyhającego na młodego człowieka podczas pobytu w domu: dźwięk SMSa, muzyka, telefon, media społecznościowe, gry, ważna widomość itp. Wydaje się, że zajęcie się czymś innym zajmuje tylko chwilę, ale konsekwencje są niestety większe. Czasami trzeba od początku zająć się zadaniem.

Najczęstszym rozpraszaczem są wiadomości i kontakty z innymi. W pewnym sensie to bardzo dobrze, że młodzi ludzie,żyjąc samotnie w domach, kontaktują się ze sobą. Aby móc pracować nad trudnym zadaniem, powinno się wyłączyć rozpraszacze.

Młodzi ludzie często uważają, że mogą robić kilka rzeczy jednocześnie, ale często jest to ze szkodą dla wszystkich z tych czynności. Skupienie się na jednej rzeczy jest ważną i trudną umiejętnością.

Jak możemy pomóc:

  • Nauczyciel może pomóc uczniom, organizując angażujące i wymagające aktywnego udziału zajęcia. To samo dotyczy zadań przeznaczonych do samodzielnego wykonania w domu. Jeśli są one dla ucznia interesujące, to wzrasta szansa, że je wykona bez odrywania się do innych zajęć.
  • Można pomóc uczniowi, polecając mu zmierzenie czasu poświęconego na wykonanie zadania.
  • Pomocne może być wykonanie przez uczniów dwóch eksperymentów:
    • Wykonanie po kolei kilku zadań.
    • Wykonanie tych samych zadań jednocześnie.
    • Ten eksperyment może uświadomić uczniom potrzebę koncentracji na jednym zadaniu.

4. Współpraca z rówieśnikami

Pandemia, zamknięcie w domu spowodowało, że niektórzy uczniowie zamknęli się w sobie. Nie potrafią pokonać izolacji. Do tego może dołączyć się trudna sytuacja w domu, a to tylko krok od stanu depresyjnego.

Kontakty z rówieśnikami są niezbędne w uczeniu się. Ważni naukowcy przekonują (np. Lew Wygotski, Nuthal Graham), że w uczeniu się uczniów są ważne, a nawet niezbędne kontakty rówieśnicze. Słuchanie lub obserwowanie tych, którzy już potrafią, wymiana doświadczeń, dyskusja, wspólne odkrywanie błędów!

Nauka jest procesem społecznym i samotne uczenie się jest często nieskuteczne.

Jak możemy pomóc:

  • Jedna z kluczowych spraw to prowadzenie zajęć synchronicznych, gdzie uczniowie słyszą i widzą się wzajemnie. Inna ważna sprawa to kontakt dorosłego z uczniem, telefony, maile itp. Można również planować tak nauczanie, aby uczniowie pracowali w parach i w grupach nawet w nauczaniu asynchronicznym.

5. Zarządzanie środowiskiem

Uczniowie nie mają kontroli nad materiałami, z których korzystają. Widać to po porządku w pokoju lub po zawartości plecaka. Często znajdują się w nim zapomniane rzeczy, które tkwią tam od lat. Ten problem rozszerza się też na miejsce do nauki, porządek w materiałach itp. i również w nauce zdalnej.

Jak możemy pomóc:

  • Ważne jest, aby uczeń miał miejsce do nauki, swój kąt naukowy. Nie musi to być cały pokój, ale miejsce, gdzie trzyma książki i materiały oraz gdzie może skupić się w ciszy.
  • W rozmowie indywidualnej z uczniem można pomóc mu takie miejsce wyznaczyć. Można też porozmawiać z rodzicami, aby o takie miejsce zadbali.
  • Można pomóc uczniom w przechowywaniu materiałów naukowych w komputerze, w katalogach łatwych do znalezienia lub w chmurze na Dysku Google.
  • Pomocny może być promowany w ruchu Szkół Uczących Się i często prezentowany na blogu Osi świata – OK zeszyt, w którym uczeń sam zamieszcza wszystko, co jest mu do nauki potrzebne.

6. Motywacja

Motywacja do nauki, to jeden z najtrudniejszych problemów w nauczaniu, a z motywacją w czasie pandemii może być jeszcze trudniej. Szkoła, choć nie jest doskonała, często motywuje do nauki poprzez interakcje z rówieśnikami. Tego brakuje w nauczaniu zdalnym. Brak motywacji ucznia do nauki w zdalnym nauczaniu może wynikać z poprzednich punktów.

Jak możemy pomóc:

  • Nauczyciele mogą pomóc, poprzez łączenie tego, czego uczniowie się uczą z realnym życiem, a szczególnie z tym, co dzieje się na świecie i w domu. Kluczowe jest pokazywanie uczniom sensu tego, czego się uczą.
  • Inna sprawa, to umożliwienie uczniom wspólnego działania, one są zawsze motywujące. Motywacji zawsze służy wybór, np. zadawanie uczniom zadań do wyboru.

7. Poczucie własnej wartości

Przeświadczenie, że mogę się nauczyć, że dużo zależy ode mnie samego, jest konieczne do uczenia się. Dużo na ten temat (popierając to własnymi badaniami) napisała Carol Dweck). Poczucie własnej wartości może być zaburzone w czasie pandemii. Bezradność, brak poczucia znaczenia dają o sobie znać. Również brak sukcesu może wpływać negatywnie.

Jak możemy pomóc:

  • Można doceniać uczniów za wysiłek i za włożoną pracę. Świętować z nimi ich małe sukcesy.
  • Aby uczniowie odnosili sukcesy w uczeniu się zdalnym, często potrzebują więcej czasu, więc trzeba im go zapewnić.
  • Poczucie bycia ważnym buduje zasięganie przez nauczyciela opinii uczniów w różnych sprawach. Można ich pytać o to, jak chcą być nauczani, co im pomaga, a co przeszkadza.

8. Korzystanie z pomocy

W klasie szkolnej uczeń może poprosić o pomoc nauczyciela lub innych uczniów. W zdalnym nauczaniu jest sam, często nie umie o pomoc poprosić. Jeśli trwa to długo, to zaległości uniemożliwiają naukę. Proszenie o pomoc nie jest oczywistą umiejętnością.

Jak możemy pomóc:

  • Kluczowy jest stosunek nauczyciela do popełnianych przez ucznia błędów. Jeśli traktuje je jako próbę, a nie naganne zjawisko, to uczeń ma więcej odwagi zarówno do podejmowania ryzyka, jak i do proszenia o pomoc. Uczeń nie powinien być karany za popełnianie błędów w czasie, gdy się uczy. Wyjściem z sytuacji może być nieocenianie stopniami w czasie procesu uczenia się.
  • Druga sprawa to zorganizowanie pomocy w czasie nauki online, np. poprzez umożliwienie korzystania z konsultacji.
  • Pomoc może być też udzielana przez innych uczniów, można polecać uczniom wykonywanie zadań w parach lub małych grupach. Można też zorganizować pomoc udzielaną przez starszych uczniów młodszym.

 

Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Jody Passanisi w MiddleWeb.com.