Nakładem Wydawnictwa Impuls ukazała moja książka "Cogito - szkoła z własnym obliczem", która może stać się dla dyrektorów szkół cenną inspiracją do oddolnej zmiany szkoły. Książka ta stanowi głos w dyskusji na temat polskiej szkoły na tle mojego własnego biograficznego doświadczenia, moich doświadczeń jako pedagoga i nauczyciela, jako dyrektorki szkoły, ale także jako twórcy rozwiązań w zakresie edukacji szkolnej. Jest to książka, w której wyrażam optymistyczne przekonanie, iż niezależnie od wszelkich uwarunkowań strukturalnych (a niekiedy ideologicznych) można zmieniać szkołę, a dzięki temu – zmieniać społeczeństwo. Szkoła może być źródłem postępu. Przy czym oczywiście zmiana szkoły nie powinna być nigdy celem samym w sobie.
W niniejszej książce chciałabym pokazać pedagogikę Freineta z własnej perspektywy biograficznej, a szkołę Cogito jako studium przypadku urzeczywistnienia jej założeń . Spotkanie z Freinetem, chociaż metaforyczne, a jednak bardzo osobiste, stanowiło przełomowe wydarzenie w moim życiu, zarówno jako pedagoga i nauczyciela, jak i jako człowieka. Freinet został moim pedagogicznym autorytetem, a jego koncepcja stanowiła źródło nieprawdopodobnej inspiracji i rozszerzania horyzontów myślenia o dziecku, szkole i nauczaniu / uczeniu się. Z perspektywy dekad mogę jednak stwierdzić, że myśl Freineta była we mnie, w moim pedagogicznym sercu i pedagogicznym umyśle, zanim przeczytałam jego książki i spotkałam się z przedstawicielkami polskiego ruchu freinetowskiego. Mogę powiedzieć, że byłam emocjonalnie i intelektualnie gotowa na spotkanie z Freinetem. I francuski pedagog stał się dla mnie znaczącą osobą w życiu, a jego idee weszły na stałe do mojej tożsamości.
W książce pokazuję, w jaki sposób moja fascynacja pedagogiką Celestyna Freineta stała się źródłem adaptacji tej koncepcji pedagogicznej na grunt praktyki szkolnej. Przedstawiam w niej założenia koncepcji Freineta, ale najważniejsze jest dla mnie ukazanie form i sposobów jej urzeczywistniania. Koncepcja Freineta posiada bowiem – jestem o tym przekonana – potencjał i żywotność ponadczasową, a jednym z moich celów zawodowych stało się wykazanie tego w praktyce .
Czytelnicy znajdą także w niniejszej książce nauczycielskie opisy działań poparte krytyczną, niekiedy osobistą w swoim wyrazie refleksją; znajdą wypowiedzi rodziców i uczniów. Pragnę przy tym zwrócić uwagę na sposób przedstawiania szkolnej freinetowskiej rzeczywistości, który daje możliwość Czytelnikowi samodzielnej interpretacji tej innej – w pewnym sensie nowej – kultury pedagogicznej, która cechuje szkołę Cogito. Mam przy tym nadzieję, że rodzice, których dzieci uczęszczają do Cogito, dostrzegą po przeczytaniu książki w swoich dzieciach kulturę Cogito, a nauczyciele – siebie samych.
Chcę przy tym dodać, że propozycje przedstawione w tej książce i praktyki szkolne, które są z nimi związane, wpisują się nie tylko w ideę „innej szkoły”, ale przede wszystkim stanowią wyraz mojego pragnienia stworzenia lepszej edukacji. Stanowią przy tym jednak także pewną szeroko rozumianą alternatywę edukacyjną. Aleksander Nalaskowski ujmuje to następująco:
Alternatywność edukacyjna może być postrzegana jako pewien rodzaj „konstruktywnej krytyki”. Jest bowiem ekspresją niezgody na określony typ działań edukacyjnych z jednoczesną propozycją stosowania (...) innych rozwiązań .
Można tu także przytoczyć, za Czesławem Kupisiewiczem, klasyczną definicję alternatywnej szkoły, którą sformułował niemiecki pedagog G. Brinkman. Jest to szkoła, która „»odkrywa« wychowanka”, który staje się centrum wychowania i kształcenia; odrzuca ideę edukacji zorientowanej wyłącznie na „nauczanie”, przesuwając punkt ciężkości w kierunku kształtowania charakteru i przekazywania wartości; przyjmuje całościowe postrzeganie „osobowości każdego ucznia”, przy zachowaniu równowagi między „rozwojem umysłowym, jak fizycznym, emocjonalnym i wolicjonalnym” .
Moja książka skierowana jest do wszystkich tych, którzy poszukują niekoniecznie zupełnie nowych, ale rozsądnych i posiadających ogromny potencjał – a przy tym przesyconych orientacją na rozwój człowieka – humanistycznych ze swojej istoty rozwiązań dla edukacji szkolnej. To książka o konieczności podejmowania wysiłków na rzecz kreowania nowej kultury pedagogicznej w szkole, pewnie w znacznej mierze alternatywnej wobec kultury tradycyjnej. Kultury, która stanowiłaby przy tym płaszczyznę zarówno urzeczywistnienia ciekawych, a przy tym prorozwojowych pomysłów edukacyjnych, jak i pasji uczenia.
Propagując w książce z pełnym przekonaniem pedagogikę Freineta, nie twierdzę, że jest to jedyna koncepcja, która może stać się źródłem edukacyjnej zmiany oraz unowocześnienia pracy i praktyki szkolnej. Istnieje wiele propozycji i metod, które mogą spełnić ten cel, ale wśród pedagogów-nowatorów Freinet jest mi najbliższy, gdyż wieloletnie już stosowanie proponowanych przez niego zasad i metod kształcenia oraz wychowania pozwoliło mi przekonać się o ich wartości i skuteczności, w szczególności w odniesieniu do tego najbliższego mi ideału, jakim jest wszechstronny rozwój dziecka.
Byłoby dla mnie niezwykle satysfakcjonujące, gdyby po lekturze książki Czytelnik mógł wzbogacić swoje myślenie o edukacji, szczególnie w kontekście odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy jest możliwa taka szkoła, w której znajdują się twórczy nauczyciele, pewnego typu przewodnicy, koncentrujący się na potrzebach i rozwoju dziecka, a nie tylko na formalnej realizacji podstawy programowej?
- Czy dziecko, które przebywa w szkole, może być radosne i szczęśliwe, a nie zalęknione i sfrustrowane?
- Czy szkoła może być miejscem twórczego życiowego dorastania młodego człowieka, kształtowania jego woli i kompetencji w zakresie eksperymentowania, doświadczania, badania i „wydłużania swoich korzeni”?
- Czy szkoła może rozbudzać ciekawość świata i zapał, a jednocześnie kształtować poczucie odpowiedzialności, kreatywność i permanentny zapał do stawiania pytań?
Dzięki takim książkom możemy tak, jak Autorka, niejako metaforycznie wchodzić w relacje z sobą, by dzięki nim niekoniecznie coś powielać, dosłownie naśladować, ale może spróbować dzielić się z innymi także własnymi rozwiązaniami. Zachęcam zatem nie tylko do lektury tak wyjątkowej w treści i formie książki, ale także wprowadzenia do współczesnej polskiej pedagogiki szkolnej własnego doświadczenia, rozwiązań czy efektów twórczych dokonań. Freinet oczekiwał tego od nas, od nauczycieli z pasją realizujących swoją profesję. Każdy z nas może dodać kropelkę kruszącą beton nonsensownej i mniej wartościowej edukacji. Trzeba tylko mieć odwagę, zaryzykować, podjąć wysiłek i rzucić „ziarno” na podatny grunt oczekujących na naszą pedagogię dziecięcych serc, umysłów i rąk. - prof. dr hab. Bogusław Śliwerski.
Notka o książce:
Cogito – szkoła z własnym obliczem, Marzena Kędra
Wydawnictwo Impuls, 2021, ISBN: 9788380959620
Więcej: tutaj