W 37 numerze tygodnika „Przegląd” piękny zarys sylwetki Mariana Falskiego, zapisany przez Roberta Walenciaka w artykule „Pan od elementarza i jego tajemnice”. Nazwisko bohatera może być obce tylko młodemu pokoleniu, bowiem ludzie nawet sporo młodsi ode mnie mieli jeszcze w szkole do czynienia z „Elementarzem” (wznawianym zresztą jeszcze długo po oficjalnym zakończeniu swojego żywota w roli oficjalnego podręcznika szkolnego).
Nie jest przypadkiem, że postać tę przy okazji rozpoczęcia kolejnego roku upadku polskiej szkoły przypomniał lewicowy tygodnik; był Marian Falski bowiem socjalistą z przekonania i budowniczym Polski Ludowej, choć sposób, w jaki odegrał tę ostatnią rolę mogą mieć mu za złe tylko nawiedzeni pogromcy „komuny”.
Z przyjemnością przeczytałem cały tekst, w którym autor zawarł elementy biografii autora „Elementarza”, którymi obdzielić można by kilku ludzi. A postanowiłem napisać o tym na użytek Czytelników „Wokół szkoły”, z powodu zamieszczonego w nim za książką Mariana Falskiego „Z okruchów wspomnień” (Wyd. UKW w Bydgoszczy) fragmentów jego wspomnień, spisanych u schyłku życia:
Okres mojej przeszło 25-letniej pracy w szkolnictwie po Drugiej Wojnie Światowej był okresem nieustannej szarpaniny.
Kiedy się dziś zastanawiam nad źródłami tej martyrologii, widzę je przede wszystkim w walce, prowadzonej przez nowy system polityczny z przeszłością.
Oddawano też kierownictwo oświatą nie w ręce pedagogów, lecz polityków rządzących się sztywnymi doktrynami i traktujących każde najmniejsze muśnięcie tych doktryn jako przestępstwo i wrogi „rewizjonizm”. (…) Każde posunięcie tej władzy wymagano traktować jako nieomylne i jedynie słuszne, mimo że przechodzono całe okresy jej własnych błędów i wypaczeń”. (…) A przecież przy dopuszczaniu ludności do głosu i krytyki i należytym braniu tego głosu pod uwagę, można było bez żadnej szkody, a tylko z pomocą dla rozwoju socjalizmu zapobiec tym spaczeniom i wypadkom.
Brzmi znajomo, prawda?
Moja osobista „szarpanina” i wyraźnie widoczna na oświatowym polu „walka nowego systemu politycznego z przeszłością” (tą wcale nie tak bardzo odległą) datują się dokładnie na minionych lat pięć. Natomiast „oddawanie kierownictwa oświatą nie w ręce pedagogów, lecz polityków” oraz wymaganie, żeby „każde posunięcie tej władzy (oświatowej) traktować jako nieomylne”, to opis sytuacji niezmiennej od czasu dłuższego niż moje życie, co niemal dokładnie 50 lat po skreśleniu przez Mariana Falskiego cytowanych tu zapisków, trzeba sobie wreszcie wyraźnie powiedzieć.
Widać wyraźnie na przykładzie polskiej oświaty, że historia zatacza koło, albo – co gorsza – toczy się jednostajnie niczym walec, popychany przez kolejne pokolenia nawiedzonych polityków, ufnych w swoją rację i nieomylność.
Postscriptum:
W rzeczonym artykule znalazłem jeszcze jedno fascynujące zdanie:
W roku 1933 ukazały się dwa rodzaje „Elementarza” – dla szkół miejskich i dla szkół wiejskich. Oczywiście główne strony były wspólne, różnica polegała na umiejscowieniu wydarzeń w naturalnym dla dziecka środowisku.
A 80 lat później decydentów z MEN stać było tylko na pomysł „Naszego elementarza” – jednakowego dla wszystkich...
Notka o autorze: Jarosław Pytlak jest dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 24 STO na Bemowie w Warszawie oraz pomysłodawcą i wydawcą kwartalnika pedagogiczno-społecznego Wokół Szkoły. Działalnością pedagogiczną zajmuje się przez całe swoje dorosłe życie. Tekst ukazał się w blogu autora.
Link do artykułu: Pan od elementarza i jego tajemnice.