Żeby zrozumieć obecny świat nie wystarczy beczkę soli zjeść. Nauczyciele podejmują to zadanie. Dynamicznie zmieniający się świat stawia pedagogów i nauczycieli wobec nowych wyzwań oraz zadań, z którymi trzeba sobie jakoś poradzić. A może potrzebny jest dziś inny, nowy typ nauczyciela. Jakiego nauczyciela potrzebuje edukacja XXI wieku?
„Żeby uczyli najlepsi...” - to piękny i trafiony tytuł artykułu oraz ogólne życzenie kierowane do nauczycieli. Zdaniem jego autora, prof. Czesława Banacha (Głos Nauczycielski 2013/16): „Niezwykle ważna staje się umiejętność pomagania w uczeniu się i wypracowywaniu strategii zapamiętywania wiedzy. Wymagania są jednak zmienne wobec uczących i nauczycieli. Zmienny jest wzór doskonałego i efektywnego nauczyciela, który powinien zawsze odpowiadać nowym wyzwaniom w nauczaniu.” Właśnie. Trzeba zrozumieć, że na naszych oczach zmienia się model nauczyciela.
Żaden zawód nie równa się z nauczycielem
Żadnych zawodów nie można pomniejszać, ale nauczycielski pod wieloma względami jest swoisty i wyjątkowy. Profesor Banach twierdzi, że: „Zawód nauczyciela trudno porównywać z innymi zawodami, ponieważ podmiotem działań nauczyciela jest to, co najbardziej w świecie wartościowe – to znaczy młody człowiek. Od nauczyciela i jego kwalifikacji zależy rozwój wychowanków: ich charakter, umiejętność odnajdywania własnej drogi w życiu, postaw obywatelskich oraz perspektywy budowania własnej przyszłości”.
Żeby spotkać wspaniałego nauczyciela
Żeromski marzył o szklanych domach, a wielu rodziców i uczniów marzy, aby spotkać na swej szkolnej drodze wspaniałych nauczycieli. W tym zawodzie wyjątkową rolę odgrywa osobowość nauczyciela. Warto to przypominać i wskazywać, że w pracy nauczyciela niezwykle ważną rolę odgrywa czynnik osobowy, bo nauczyciel bierze czynny i bierny udział we współtworzeniu młodej generacji. Profesor twierdzi, że powinien być wrażliwy na siebie i innych oraz doskonalić się w umiejętności współpracy i wyrozumiałości.
Życzenia o mocnej osobowości
Życzeniem wielu autorów edukacyjnych materiałów o nauczycielach, wskazujących na potrzebę akcentowania podmiotowości ucznia i nauczyciela, jest zasadnicza zmiana stylu pracy nauczycieli oraz strategii prowadzenia szkolnych zajęć. Potrzebne jest też, oczywiście, przebudowanie mentalności nauczycieli, ale także oświatowych decydentów. Szkole dziś potrzebni są nowocześnie wykształceni i nauczyciele o mocnej osobowości, bo: Edukacja potrzebuje mocnych osobowości (Sawiński, Edunews.pl, 2009). Osobowości te potrzebują większej autonomii i trafnej samooceny oraz przede wszystkim klarownego poczucia własnej wartości. Na jego ogromne znaczenie w naszym zawodzie wskazał np. dr Jan Fazlagić (Dyrektor Szkoły 2011/12). Warto również poznać!
Życzeniowy obraz wspaniałego nauczyciela
Życzenia zwykle są miłe i piękne, ale często się nie spełniają. Profesor Cz. Banach (2013) twierdzi, że: „Na podstawie prac pedeutologów i swoich własnych mogę przedstawić uogólnione cechy osobowe i zawodowe nauczycieli w hierarchicznym porządku:
- Otwartość i umiejętność kontaktu z młodzieżą, empatia;
- Kompetencja merytoryczna i metodyczna;
- Poszanowanie godności ludzkiej, podmiotowość;
- Sprawiedliwość i obiektywizm w ocenianiu uczniów;
- Dialogowość, negocjacyjność, demokratyczny styl kierowania;
- Dyscyplina i konsekwencje w postępowaniu, wspomaganie w kłopotach;
- Tolerancja, kultura ogólna i pedagogiczna (...)”.
Zadanie: Jakich ważnych cech brakuje na ww. wykazie? Proszę pomyśleć!
Żywość wyobraźni
Żałować można, że zawód nauczyciela od wielu lat nie jest odpowiednio doceniany, bo być może prawdą jest, że wszystkie zawody są ważne i nie ma wśród nich tego pierwszego. Jeśli tak, to warto by coś trochę wyrównać. Niektórzy nawet twierdzą, że nie ma zawodów pierwszych i ostatnich, lepszych czy gorszych - choć są tacy, jak profesor Łukasz Turski, który uważa, że w Sejmie powinien wisieć duży napis: Nauczyciel to najważniejszy zawód w kraju! Ciekawy pomysł, ale co by na to powiedzieli sami nauczyciele i ludzie innych zawodów? Można by to skomentować, ale może tu przywołać interesującą myśl Wilhelma Reicha: "Jeśli chcemy naprawdę zmienić świat na lepsze za życia jednego pokolenia, to prowadzi do tego prosta droga – płacić nauczycielom tyle, ile płacimy politykom i wojskowym".
Żądać faktycznie można więcej, ale jednocześnie warto pytać, kosztem kogo lub czego? Niektórzy uważają, że społeczne realia też trzeba uwzględniać. Z pewnością wyżej opisane problemy warto przemyśleć!
(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)