W poszukiwaniu dobrego nauczania i uczenia się

Więcej demokracji w szkole

Wystąpienie doktora David’a Martin’a na temat: Zmiana kultur globalnych i tożsamości: Implikacje dotyczące przywództwa i zarządzania edukacyjnego, miało na celu ukazanie wpływu globalizacji na systemy edukacji na szczeblu polityki lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej. Uczestnicy wraz ekspertami zastanawiali się nad tym, jak zmiana kultury w skali globalnej wpływa na świadczenie usług edukacyjnych oraz na modele przywództwa, które muszą odzwierciedlać wspomniane zmiany.

Osoby uczestniczące w wykładzie miały okazję poznać kilka bardzo ciekawych rozwiązań w zakresie sposobów wprowadzania trwałych zmian w systemie organizacji i zarządzania szkołą. Wiązały się one ze skutecznym angażowaniem rodziców i uczniów we wspólną pracę z nauczycielami, na przykład nad programem nauczania, czy wspólnego dostarczania uczniom informacji zwrotnej o ich rozwoju.

Martin wskazywał ważne wyzwania stojące przed dyrektorami szkół polegające na „rezygnacji z dominacji” na rzecz włączania w procesy decyzyjne społeczności szkolnej, w tym kluczowej grupy – uczniów.

Widoczne nauczanie i uczenie się

Na początku sesji Profesjonalizacja pracy nauczyciela – widoczne nauczanie i uczenie się dr Jacek Strzemieczny przedstawił dane z raportu profesora Johna Hattiego z Auckland University na Nowej Zelandii – wyniki 800 meta-analiz, obejmujących 50 tys. badań wśród 200 mln uczniów, które miały na celu porównanie efektów różnych interwencji podejmowanych w edukacji (rozumianych jako strategie i działania podejmowane w szkole/w edukacji) mających kluczowy wpływ na osiągnięcia uczniów. Analiza raportu i doświadczenia Centrum Edukacji Obywatelskiej (szczególnie w kontekście Oceniania Kształtującego) pozwoliły na zarysowanie wyzwań przed którymi stoi polska szkoła.

Zdaniem Strzemiecznego należą do nich: doskonalenie współpracy nauczycieli jako ścieżki prowadzącej do rozwoju uczniów, upowszechnienie profesjonalnej informacji zwrotnej w procesie uczenia (się), uczenie uczniów „pracy we współpracy”. Prelegent podkreślał: Mamy przeświadczenie, że to MY, NAUCZYCIELE, wykonujemy w szkole „największą robotę”. A to przecież UCZNOWIE wykonują (a na pewno powinni wykonywać!) największą i najważniejszą robotę! Stwarzajmy zatem warunki do tego, aby ta robota mogła być przez nich wykonywana! Warto więc obserwować proces uczenia się ucznia, a najlepsze efekty osiągniemy wtedy gdy spojrzymy na uczenie się oczami uczniów.

Rozwinięciem tego wystąpienia była sesja Danuty Sterny na temat Strategii dobrego nauczania, podczas której uczestnikom towarzyszyło pytanie: „Co zrobić, aby uczniowie uczyli się w szkole skutecznie, pożytecznie i z przyjemnością?”

W trakcie zajęć prelegentka zapoznała uczestników ze strategiami oceniania kształtującego tj.:

I strategia - Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.

II strategia - Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje czy i jak uczniowie się uczą. Razem z uczniami można wypracować techniki pozyskiwania informacji: karty ABC, światła, zdania podsumowujące, pytania uczniów. Bardzo istotne są techniki zadawania pytań (klepsydra, ustalanie odpowiedzi w parach, niepodnoszenie rąk, uczenie się na błędach, zadawanie pytań). Pytania na myślenie (taksonomia Blooma). Pytanie kluczowe, mają za zadanie ukazać uczniom szerszy kontekst, zachęcić ich do poszukiwania odpowiedzi, angażujące w naukę. Ich zadaniem jest zaciekawienie uczniów.

III strategia - Udzielanie uczniom takiej informacji zwrotnej, która przyczyni się do ich postępów. Informacja taka powinna wyszczególnić dobre elementy pracy ucznia; odnotowanie tego, co wymaga poprawienia; wskazówki, w jaki sposób należy to uczynić; wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

IV strategia - Umożliwienie uczniom, by korzystali wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności. Dzięki pracy grupowej uczniowie uczą się od siebie nawzajem, uczą się współpracy. To czas na dyskusje i wspólne ustalanie odpowiedzi na pytania, rozmowy o tym czego uczniowie się uczą.

V strategia - Wspomaganie uczniów, by stali się podmiotami, właścicielami procesu swojego uczenia się. W tym obszarze ważna jest ocena koleżeńska, pozwolenie uczniom na samodzielne dochodzenie do rozwiązania, zainteresowanie rodziców, motywacja, stawianie wyzwań, powiązanie z rzeczywistością.

Danuta Sterna zachęcała uczestników konferencji do wykorzystywania oceniania kształtującego w swoich szkołach.

Indywidualizacja nauczania

Dr William F. Morrison w sesji na temat Indywidualizacji metod pracy z uczniami w celu spełniania potrzeb edukacyjnych wszystkich uczniów przedstawił tendencje, które w ostatnich latach obserwuje się w USA, a mianowicie coraz większe zróżnicowanie uczniów i odchodzenie od tworzenia klas specjalnych. Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi trafiają do „zwykłych” klas.

Z badań przeprowadzonych wśród uczniów klas IV wynika, że spośród 30 uczniów przeciętnej klasy amerykańskiej: 4-5 uczniów osiąga wyniki testów poniżej średniej, 15-17 w granicach średniej, a 5-10 poniżej. Taki stan rzeczy zmusza nauczycieli do indywidualizowania nauczania.

Istotą tej indywidualizacji nie jest obniżanie wymagań a stosowanie różnorodnych metod i zadań skierowanych do poszczególnych grup uczniów (zdolnych, średnich i tych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Celem nauczyciela jest umożliwienie wszystkim uczniom opanowania materiału na poziomie co najmniej średnim i zdania testów potwierdzających to.

William Morrison podał przykład lekcji dotyczącej nauki czytania ze zrozumieniem oraz zaproponował następujące metody wspierania tego procesu :

• korzystanie z materiałów do czytania na różnych poziomach trudności;
• stosowanie audiobuków i nagrywanie innych uczniów;
• tworzenie list trudnych wyrazów;
• prezentowanie tekstów za pomocą technik audiowizualnych;
• pomoc w uczeniu się czytania na głos;
• tworzenie kółek zainteresowań;
• opracowanie indywidualnych planów nauki;
• branie pod uwagę indywidualnych stylów ucznia się.

Mądre wykorzystanie nowych mediów w edukacji

Często się mówi o wykorzystaniu nowych mediów (np. Internet) w procesie nauczania. Jeszcze częściej mówi się o Internecie przynoszącym sporo zagrożeń. W jakim sposób Internet i nowoczesne technologie zmieniły dzisiejszych młodych ludzi? Na to pytanie tarano się znaleźć odpowiedź podczas sesji doktora hab. Jacka Pyżalskiego pt. Wychowanie w erze cyfrowej – czy jesteśmy na to przygotowani?

Analiza wyników badań stała się podstawą do zbudowania strategii i pomysłów na wychowanie w erze cyfrowej oraz krytycznego spojrzenia na część obecnie wprowadzanych rozwiązań. Zdaniem eksperta koniecznie trzeba zmienić perspektywę i zamiast postrzegania nowych mediów jako zagrożenia, trzeba szukać odpowiedzi na pytanie jak wykorzystać owe media pozytywnie . Oto kilka propozycji rozwiązania:

1. Uczenie gimnazjalistów rozumienia siebie w sieci.
2. Warto uczyć o netykiecie.
3. Młodzież uczy innych, swoich rówieśników i młodszych.
4. Wspólne projekty wymagające współpracy on-line, np. lip-dub, blogi.
5. Podstrony, podcasty wszystkiego co się dzieje w szkole.
6. Wywiady – kontakt z innymi ludźmi.
7. E-wolontariat

Konferencja została zorganizowana przez Ośrodek Rozwoju Edukacji, Erę Ewaluacji i Uniwersytet Jagielloński wspólnie realizujący projekt Program wzmocnienia efektywności systemu nadzoru pedagogicznego i oceny jakości pracy szkoły. Etap III. Więcej informacji o konferencji na stronie internetowej: http://www.npseo.pl/action/subsite/konferencja2013.