Niedawno cieszyliśmy się z informacji, że Amazon przenosi do Polski swoje centra logistyczne. Czy to docenienie wysokich kompetencji zawodowych Polaków, czy raczej potwierdzenie, że Polacy są raczej „Chińczykami” Unii Europejskiej i nie trzeba im płacić tyle, co pracownikom w krajach Zachodniej Europy. Warto powrócić do prezentowanego kilkanaście dni temu Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych PIAAC.
We wszystkich krajach uczestniczących w badaniu osoby pracujące charakteryzują się wyższymi poziomami umiejętności rozumienia tekstu oraz rozumowania matematycznego niż osoby bezrobotne lub bierne zawodowo. Różnice w wynikach osób pracujących i biernych zawodowo w Polsce to 23 punkty w rozumieniu tekstu i 38 punktów w rozumowaniu matematycznym.
Wyniki PIAAC sugerują również, że kompetencje dużej grupy osób są niewykorzystane. Wiele osób niepracujących, w szczególności tych pozostających bez pracy przez okres nie dłuższy niż dwa lata, posiada umiejętności na wysokim poziomie. Dłuższy okres bierności zawodowej wiąże się ze spadkiem kompetencji.
Wykres 1. Przeciętne umiejętności osób w wieku 25-65 lat wg statusu na rynku pracy w wybranych krajach. Linia przerywana oznacza przeciętne wyniki OECD: linia niebieska – pracujący, linia czerwona – bezrobotni, linia zielona – bierni zawodowo.
Porównanie poziomu kompetencji według charakterystyki miejsca i rodzaju pracy pokazuje, że w Polsce dobrze na tle pozostałych krajów wypadają wykwalifikowani pracownicy biurowi (zgodnie z klasyfikacją zawodów ISCO). Osiągnięcia osób pracujących w zawodach wymagających średnich kwalifikacji kształtują się poniżej przeciętnych osiągnięć analogicznych grup w krajach OECD.
Wykres 2. Przeciętne umiejętności osób pracujących w wieku 25-65 lat wg grup zawodów w wybranych krajach (linią przerywaną oznaczona jest średnia OECD dla kolejnych grup zawodów). Kategorie zawodów według klasyfikacji międzynarodowej ISCO.
Warto odnotować, że przeciętnie w krajach OECD poziom wykształcenia w większym stopniu wpływa na szanse zdobycia i utrzymania pracy oraz na wysokość zarobków niż poziom umiejętności, w szczególności wśród osób młodych. W Polsce znaczenie wykształcenia jest silniejsze niż w większości krajów OECD. Jednocześnie prawie co trzecia pracująca osoba w Polsce ocenia, że mogłaby mieć niższe kwalifikacje, aby wykonywać swoją pracę.
Związki między branżą i zawodem a kompetencjami Polaków
W Polsce wyniki zbliżone do średniej w danej branży w OECD osiągnęły osoby pracujące w sektorze usług. Polski sektor przemysłowy odnotowuje niższe wyniki w zakresie umiejętności badanych w PIAAC wśród zatrudnionych. W rozumowaniu matematycznym od średniej OECD dzieli Polskę 13 punktów, a w rozumieniu tekstu – 9.
Różnice te nie są jednak aż tak wyraźne jak w przypadku rolnictwa, gdzie odnotowujemy niepokojąco niskie wyniki. W grupie pracujących w tej branży więcej niż co trzecia osoba ma niski poziom umiejętności rozumienia tekstu i rozumowania matematycznego – to znaczy poziomem umiejętności na poziomie 1 lub niższym. Tylko niespełna 3% osiąga poziom co najmniej 4. Przeciętne umiejętności osób pracujących w rolnictwie okazują się więc być niższe niż osób biernych zawodowo.
Przyglądając się bliżej wynikom osób w zależności od rodzaju działalności pracodawcy, widzimy, że najlepszymi umiejętnościami badanymi w PIAAC charakteryzują się osoby, których praca wiąże się m.in. z usługami z zakresu informatyki, finansów, ubezpieczeń, komunikacji, reklamy, marketingu, obsługi rynku nieruchomości, doradztwem podatkowym i księgowością. Grupa ta, określana tutaj łącznie jako „usługi nowoczesne” (czyli wiedzochłonne), uzyskała przeciętny wynik 299 punktów z zakresu rozumienia tekstu i 295 z rozumowania matematycznego. Obydwa wyniki są porównywalne do przeciętnych wyników osiąganych przez osoby pracujące w tych branżach w krajach OECD uczestniczących w badaniu PIAAC.
Warto także podkreślić względnie dobre wyniki pracujących w usługach związanych z edukacją (nauczyciele szkolni i akademiccy, wychowawcy przedszkolni) oraz w administracji publicznej w Polsce, które są niższe od wyników sektora usług nowoczesnych o około 10 punktów i nie różnią się od wyników analogicznych grup w OECD. Wyjątkiem są tu osiągnięcia pracujących w sektorze edukacji w rozumowaniu matematycznym, dla których dystans do wyników pracujących w usługach nowoczesnych zwiększa się do 17 punktów i jednocześnie są to wyniki istotnie niższe niż przeciętne wyniki osób w tym samym sektorze w krajach OECD. W Finlandii, kraju osiągającym wysokie wyniki w badaniu PISA i uważanym za wzorzec w zakresie kształcenia i selekcji nauczycieli, obserwujemy również znacząco lepsze wyniki pracujących w tym sektorze, które kształtują się wyraźnie powyżej średniej OECD (311 i 305 wobec 293 i 290 punktów średnio w OECD w zakresie rozumienia tekstu i rozumowania matematycznego).
Osoby pracujące w usługach określonych tutaj jako „tradycyjne” (m.in. handel, transport, hotelarstwo, gastronomia, ochrona, sprzątanie) charakteryzują się wynikami zbliżonymi do przeciętnych wyników ogółu osób pracujących w Polsce i jednocześnie zbliżonymi do przeciętnych wyników osiąganych w krajach OECD osób zatrudnionych w analogicznej grupie usług.
Wykres 3. Częstości poziomów umiejętności (w%) pracujących w wieku 25-65 lat w Polsce i w OECD wg rodzaju działalności miejsca pracy. Przedstawione grupowanie rodzajów działalności oparte jest o klasyfikację ISIC (w Polsce klasyfikacja PKD), przyporządkowując do przedstawionych grup odpowiednie sekcje klasyfikacji. Rolnictwo: Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (A); Przemysł: Górnictwo i wydobywanie (B), Przetwórstwo przemysłowe (C), Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (D), Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (E), Budownictwo (F); Usługi tradycyjne: Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (G), Transport i gospodarka magazynowa (H), Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (I), Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (N); Usługi nowoczesne: Informacja i komunikacja (J), Działalność finansowa i ubezpieczeniowa (K), Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (L), Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (M); Administracja publiczna: Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (O); Edukacja: Edukacja (P); Zdrowie: Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (Q).
Jak nasze kompetencje wpływają na zarobki?
W badaniu zaobserwowano korelację między poziomem kompetencji a zarobkami. Wśród osób o umiejętnościach na poziomie 1 lub poniżej ponad 2/3 to osoby o dochodach niższych od średniej dochodów w kraju. Natomiast w grupie osób osiągających poziom 4 lub 5, co czwarty zalicza się do najlepiej zarabiających w kraju.
Natomiast wyższe zarobki mężczyzn o tych samych co kobiety kompetencjach potwierdzają występowanie luki wynagrodzeń ze względu na płeć na rynku pracy.
Wykres 4. Rozkład dochodów osób pracujących w wieku 25-65 lat w Polsce osiągających określony poziom umiejętności wg płci. Rozkład dochodów oszacowany na podstawie informacji o miesięcznych dochodach pracowników najemnych i samo-zatrudnionych.
Polska, podobnie jak Czechy, Szwecja, Słowacja i Estonia, charakteryzuje się niewielkim zróżnicowaniem dochodów związanym z poziomami umiejętności. Odmiennie jest w Stanach Zjednoczonych, gdzie to zróżnicowanie jest wysokie.
Warto zwrócić także uwagę na to, że według danych PIAAC nawet osoby na poziomie 4 lub 5 w Polsce zarabiają mniej lub porównywalnie do osób o najniższych poziomach umiejętności w krajach Europy Zachodniej i Ameryki.
Zobacz także w Edunews.pl:
(Źródło: Instytut Badań Edukacyjnych)
