O rozmaitych aspektach czytania książek

Od dawna wiadomo, że Polska dzieli się na dwa obszary. Jeden to „cywilizacja znaków graficznych”, gdzie ludzie czytają książki i gazety, a słowo pisane jest formą ich kontaktu ze światem i otoczeniem.

Drugi to „cywilizacja obrazu” i przekazu ustnego, w której aktywność mieszkańców ogranicza się do oglądania telewizji, czasem wyjścia do kina, przeglądania kolorowych magazynów i słuchania plotek. Pytania postawione w sondażu przez socjologów CBOS-u skierowane były do grupy „jednak czytających” i miały na celu określenie skali czytelnictwa, najczęściej wybieranych rodzajów lektur oraz ustalenie, gdzie Polacy kupują książki.

Okazało się, że połowa czytelników najczęściej wybiera książki przygodowe i podróżnicze (50 proc.). Dużą popularnością cieszą się także książki o tematyce historycznej (39 proc.) oraz sensacyjne i kryminały (32 proc.), nieco mniejszą – romanse (27 proc.). Co szósty czytelnik (16 proc.) preferuje utwory humorystyczne i komediowe. Kategorie szerokie znaczeniowo i prawdopodobnie mniej precyzyjne w odczuciu wielu respondentów – klasyczną literaturę piękną oraz współczesną literaturę piękną – wskazuje odpowiednio 16 i 12 proc. osób czytających książki. Stosunkowo niewielka popularnością (11 proc.) cieszą się książki grozy – thrillery i horrory. Chętniej czytana jest już fantastyka (literatura fantasy i science fiction), która wskazało 14 proc. ankietowanych.

Dużym uznaniem cieszy się literatura oparta na faktach. Biografie, dzienniki, pamiętniki, wspomnienia i listy preferuje jedna czwarta czytających (25 proc.), a niemal tyle samo (24 proc.) wybiera literaturę faktu, do której zaliczono takie formy jak: reportaże, wywiady oraz felietony. Równie dużą popularnością (36 proc.) cieszą się książki o charakterze użytkowym – przewodniki oraz poradniki, a także książki kucharskie, poradniki dotyczące konkretnej dyscypliny sportu czy hobby, np. wędkarstwa. Z tego rodzaju literaturą w pewnej mierze związana jest kolejna kategoria – książki popularnonaukowe, po które sięga jedna piąta czytających (21 proc.). Zbliżona grupa (19 proc.) czyta publikacje specjalistyczne i naukowe – związane z wykonywanym zawodem, kierunkiem kształcenia lub innego rodzaju aktywnością wymagającą fachowej wiedzy. Niewielu natomiast czytelników (12 proc.) sięga po utwory liryczne i poezję, a jeszcze mniej (9 proc.) po komiksy.

Co trzeci dorosły Polak (32 proc.) deklaruje, że w ogóle nie czyta książek, przy czym dane te w rzeczywistości mogą być jeszcze bardziej porażające. Nie można przecież wykluczyć, że wiele osób, dla świętego spokoju wskazuje jakiś rodzaj ulubionej literatury, ponieważ nie chce przyznawać do nieczytania książek, uznając to jednak za coś wstydliwego. Dość często otwarcie przyznają, że nie czytają książek, osoby wieku 45–64 lat, a najczęściej jeszcze starsi, liczący sobie powyżej 65 lat renciści i emeryci. Częściej niż inni nie sięgają po książki również mieszkańcy wsi, osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, robotnicy niewykwalifikowani, rolnicy, bezrobotni, źle oceniający własną sytuację materialną oraz osoby sporadycznie uczestniczące w praktykach religijnych (kilka razy w roku).

Należy podkreślić, że to mężczyźni częściej niż kobiety deklarują, że nie czytają książek. Książki, po które równie chętnie sięgają kobiety i mężczyźni to głównie kryminały, komedie, literatura faktu, a także komiksy. Kobiety zdecydowanie częściej czytają romanse, utwory biograficzne, poezję i literaturę piękną – współczesną oraz klasyczną. Ponadto więcej kobiet niż mężczyzn czyta poradniki i przewodniki, zaś mężczyźni częściej wybierają książki o tematyce historycznej, popularnonaukowe, fantastykę, horrory oraz literaturę specjalistyczna.

Czynnikiem kształtującym gusty literackie jest również wiek. Młodsi często czytają literaturę faktu, komedie i utwory humorystyczne, popularnonaukowe, fantastykę, a także komiksy. Wśród czytających poradniki i przewodniki dominują osoby w wieku 35-44 lat, a jeśli chodzi o literaturę fachowa i specjalistyczną najczęściej korzystają z niej osoby od 18 do 44 roku życia. Uczniowie i studenci dosyć często sięgają po literaturę biograficzną, co prawdopodobnie wiąże się z ich edukacja, a także po poradniki i przewodniki.

Jedna piata czytających (21 proc.) kupuje nowe książki, ale prawie tyle samo osób (48 proc.) robi to rzadko. Niespełna co trzeci czytający (31 proc.) twierdzi, że w ogóle nie kupuje nowych książek. Dużą popularnością cieszy się pożyczanie książek od znajomych – co czwarty czytelnik (24 proc.) robi to często, a ponad dwie piąte (43 proc.) – sporadycznie.

Książki są też często wypożyczane z biblioteki (35 proc.), ale blisko jedna trzecia ankietowanych (32 proc.) korzysta z tej możliwości sporadycznie. Rzadko kupujemy natomiast książki używane. Kupuje je nieco ponad jedna czwarta czytelników (27 proc.), a większość (73 proc.) w ogóle nie odwiedza antykwariatów ani innych miejsc, gdzie można nabyć książki z drugiej ręki.

(Gazeta Szkolna, 15.10.2007)