Umiejętności finansowe polskiej młodzieży - PISA 2018

Uczniowie osiągający najlepsze wyniki, czyli 5. poziom umiejętności (w pięciostopniowej skali), posługują się dużym zasobem pojęć związanych z finansami, mają dobre wyobrażenie o systemie finansowym, potrafią analizować złożone produkty finansowe i zauważać ważne, choć niedopowiedziane warunki zawarte w umowach. Taki poziom osiągnęło blisko 12% badanych uczniów w Polsce. Odsetek ten jest wyższy od średniej z 13 krajów OECD uczestniczących w badaniu (10,5%), ale niższy od odsetka najlepszych uczniów w Stanach Zjednoczonych, Australii, Kanadzie, Estonii i Finlandii. W tych dwóch ostatnich krajach najwyższe wyniki miał aż co piąty uczeń.

Główną barierą utrudniającą polskiej młodzieży osiągnięcie najlepszych wyników okazała się nieznajomość pojęć ekonomicznych, instytucji finansowych i bardziej złożonych usług finansowych – a więc zagadnień, z którymi uczniowie nie spotykają się w codziennym życiu.

Z kolei niski poziom umiejętności finansowych zdiagnozowano u co dziesiątego ucznia w Polsce (9,6%). Odsetek ten był podobny w Finlandii (10%) i na Łotwie (10,6%), a niższy jedynie w Kanadzie (8,9%) i Estonii (5,4%). Uczniowie z niskimi umiejętnościami, którzy nie osiągnęli 2. poziomu, radzą sobie tylko z prostymi zadaniami, takimi jak decyzje o codziennych wydatkach czy prosta analiza paragonów i faktur. 87% uczniów z niskim poziomem umiejętności finansowych słabo radziło sobie również z rozumieniem prostych tekstów lub z prostymi zadaniami matematycznymi. Pokazuje to, jak duże znaczenie ma rozwijanie umiejętności rozumienia tekstu i umiejętności matematycznych, które w dużym stopniu umożliwiają radzenie sobie także z problemami związanymi z finansami.

Podobnie jak w innych dziedzinach badania PISA, niższe wyniki uzyskali uczniowie z mniejszymi zasobami kapitału kulturowego i pochodzący z mniej zamożnych domów. Zaobserwowano spore różnice w poziomie umiejętności uczniów w zależności od takich wskaźników, jak wykształcenie i zawody rodziców czy deklarowana przez uczniów liczba książek znajdujących się w domu. Można przypuszczać, że uczniowie ci będą mieli utrudniony start w dorosłe życie, dlatego zwłaszcza oni będą potrzebowali wsparcia w nabyciu umiejętności finansowych.

Edukacja finansowa ważna także poza szkołą

Badanie PISA 2018 pokazuje, że wiedza i umiejętności z zakresu finansów są zdobywane przez uczniów także poza szkołą. W socjalizacji ekonomicznej szczególną rolę odgrywają rodzice. Wyniki części ankietowej badania pokazały, że lepsze rezultaty osiągnęli ci uczniowie, którzy częściej rozmawiają z rodzicami i dorosłymi o pieniądzach oraz deklarują większą niezależność w zarządzaniu własnymi pieniędzmi.

W Polsce odsetek najlepszych uczniów był wyższy wśród chłopców (14,7%) niż dziewcząt (9%). Dziewczęta wprawdzie częściej rozmawiają z rodzicami o pieniądzach i częściej dostają prezenty finansowe od rodziny i znajomych, ale chłopcy dużo bardziej interesują się finansami, czują się w tej dziedzinie pewniej, częściej deklarują też posiadanie konta bankowego. Chłopcy są również aktywniejsi w podejmowaniu prac zarobkowych. Może to oznaczać, że dużą rolę w edukacji finansowej odgrywają stereotypy płciowe.

Obraz umiejętności finansowych polskiej młodzieży w Polsce jest bardzo pozytywny. Wyniki uzyskiwane w innych krajach wskazują jednak na to, że można jeszcze podnieść efektywność edukacji finansowej, czemu zdaje się sprzyjać z jednej strony integracja treści związanych z finansami w ramach poszczególnych przedmiotów szkolnych, z drugiej – integrowanie różnych ośrodków edukacji finansowej: rodziców, szkół i innych instytucji zaangażowanych w upowszechnianie wiedzy i świadomości finansowej.

Zobacz raport Umiejętności, postawy i zachowania finansowe młodzieży w Polsce (PDF).

(Źródło: Instytut Badań Edukacyjnych)