Poza schematami, czyli badanie myślenia kreatywnego uczniów PISA 2022

Krajowy raport ze zrealizowanych w marcu i kwietniu 2022 badań opublikował wczoraj Instytut Badań Edukacyjnych, odpowiedzialny za przeprowadzenie badania w Polsce.

Rozwiązanie każdego z zadań trwało od 5 do 15 minut. Maksymalnie w badaniu można było otrzymać 60 punktów. Średni wynik polskich uczniów w zakresie myślenia kreatywnego wyniósł 34 punkty. Polscy piętnastolatkowie znaleźli się w grupie krajów z najwyższymi wynikami. Wynik Polski jest zbliżony do wyników piętnastolatków z Łotwy, Belgii i Portugalii. Wśród krajów Unii Europejskiej lepsze wyniki od polskich uczniów uzyskali jedynie uczniowie z Estonii, Finlandii i Danii.

Najwyższe wyniki na świecie uzyskali uczniowie z Singapuru (średnio 41 punktów) oraz Korei Południowej i Kanady (38 punktów), a także z Australii (37 punktów) i Nowej Zelandii (36 punktów). Najniższe – z Albanii, Filipin i Uzbekistanu.

Polska osiągnęła wynik istotnie statystycznie wyższy niż średnia dla krajów OECD we wszystkich trzech badanych wymiarach (tworzenie różnorodnych pomysłów; tworzenie kreatywnych pomysłów; ocenianie i ulepszanie pomysłów), a także we wszystkich czterech domenach (prezentacja graficzna, wypowiedź pisemna, rozwiązywanie problemów społecznych oraz rozwiązywanie problemów naukowych).

Większość krajów, które osiągają wyższe wyniki w zakresie myślenia kreatywnego, zwykle uzyskuje również wyższe niż średnia wyniki w zakresie trzech głównych dziedzin badania PISA – rozumienia czytanego tekstu, umiejętności matematycznych i rozumowania w naukach przyrodniczych.

Poziomy umiejętności

W badaniu wyróżniono 6 poziomów umiejętności uczniów z zakresu myślenia kreatywnego. W Polsce ok. 1/3 piętnastolatków charakteryzuje się umiejętnościami z dwóch najwyższych poziomów (poziom 5 i 6). Najwyższy odsetek uczniów z tych poziomów odnotowano w Singapurze, Korei Południowej i Kanadzie (odpowiednio 58%, 46% i 45%). Zarazem jedynie 4% polskich uczniów uzyskuje wyniki na najniższym poziomie 1. lub poniżej tego poziomu. Oznacza to, że stosunkowo niewielki odsetek uczniów w Polsce ma niskie umiejętności z zakresu myślenia kreatywnego. W kilku krajach biorących udział w badaniu odsetek uczniów, którzy nie osiągają 1. poziomu umiejętności, wynosi powyżej 20% (Filipiny, Albania i Maroko – odpowiednio 36%, 29% oraz 24% uczniów poniżej poziomu 1).

Różnice pomiędzy dziewczętami a chłopcami

Dziewczęta wykazują średnio wyższe umiejętności w zakresie myślenia kreatywnego niż chłopcy we wszystkich krajach uczestniczących w badaniu. W Polsce średni wynik dziewcząt to 36 punktów, a chłopców – 33 punkty. Różnica ta jest istotna statystycznie i zbliżona do średniej dla krajów OECD.

Zróżnicowanie wyników ze względu na typ szkoły

Badaniem w Polsce objęto uczniów liceów ogólnokształcących (stanowiących 47% populacji piętnastolatków), techników (40%), branżowych szkół I stopnia (12%) oraz niewielki odsetek uczniów ze szkół podstawowych (1%). Różnice w umiejętnościach z zakresu myślenia kreatywnego uczniów uczęszczających do różnych typów szkół są duże. W szkołach branżowych odsetek uczniów, którzy osiągają dwa najwyższe poziomy umiejętności (5. i 6.) wynosi 4%, zaś 19% ma umiejętności poniżej 2. poziomu. Lepsza sytuacja jest w technikach – tylko 3% uczniów nie osiąga poziomu 2., a na dwóch najwyższych poziomach umiejętności jest 24% uczniów. Najlepiej pod względem umiejętności myślenia kreatywnego wypadają uczniowie liceów ogólnokształcących – znikomy jest tam odsetek piętnastolatków z umiejętnościami poniżej poziomu 2., za to umiejętności na dwóch najwyższych poziomach prezentuje prawie połowa uczniów (48%). Różnice te w dużej mierze są rezultatem tego, że do szkół branżowych trafiają uczniowie ze stosunkowo niższymi umiejętnościami z zakresu dziedzin badanych w PISA w porównaniu do liceów. Ponadto w liceach jest znacznie więcej dziewcząt niż chłopców, w przeciwieństwie do szkół branżowych, gdzie chłopców jest więcej niż dziewcząt.

Zob. Raport z badań myślenia kreatywnego PISA 2022.

***

PISA (Programme for International Student Assessment, Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) to jeden z najważniejszych edukacyjnych programów badawczych i największe międzynarodowe badanie umiejętności uczniów na świecie, prowadzone co trzy lata w kilkudziesięciu krajach i regionach. Jego organizatorem jest Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Celem badania PISA jest sprawdzenie umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy i tym samym określenie, na ile młodzież jest przygotowana do podjęcia wyzwań, które staną przed nią w przyszłości. PISA pokazuje poziom i zróżnicowanie umiejętności piętnastolatków, które rozwijane są w trakcie edukacji szkolnej i poza szkołą. W każdej edycji PISA mierzone są umiejętności matematyczne, rozumienie czytanego tekstu oraz rozumowanie w naukach przyrodniczych. W badaniu PISA 2022 dodatkowo badano myślenie kreatywne oraz umiejętności finansowe.

(Źródło: Instytut Badań Edukacyjnych)