Dziś wypada Światowy Dzień Oszczędzania - dobry moment na pochylenie się nad naszymi finansami i edukacją finansową. Co z tym oszczędzaniem Polaków? Optymizm finansowy w górę, podobnie jak regularne oszczędzanie, jednak poczucie finansowego bezpieczeństwa nadal na niskim poziomie – wynika z najnowszego badania Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy THINK! pt. Postawy Polaków wobec finansów.
W cyklicznym badaniu (prowadzonym przez Fundację Think we współpracy z Fundacją Citi Handlowy im. L. Kronenberga rokrocznie od 2008 roku) respondenci usłyszeli pytania związane z oceną sytuacji swojego gospodarstwa domowego i przyszłości finansowej, podejścia do oszczędzania i jego skali, różnych aspektów inwestowania, poziomu zadłużenia i potrzeb edukacyjnych.
Średnio, ale bez pesymizmu
Jeśli chodzi o ocenę sytuacji finansowej, statystyczny Polak określa ją jako średnią i uważa, że w najbliższej przyszłości nie ulegnie zmianie. Jednak tylko 29% widzi ją jako stabilną. Jeszcze mniejszy odsetek respondentów przyznaje, że ma poczucie finansowego bezpieczeństwa. Badanie ponownie potwierdziło, że w dużym stopniu wiąże się ono z poziomem posiadanych oszczędności – czujemy się tym bezpieczniej im więcej środków odłożyliśmy.
Ile i jak oszczędzamy
Wyniki badania pokazują wyraźny wzrost odsetka osób, które regularnie, co miesiąc odkładają pewną sumę pieniędzy. To już 35%, czyli o 13% więcej niż w 2023 r. Niestety nadal oszczędzamy głównie na „czarną godzinę”. Ten cel, wynikający prawdopodobnie z ostatnich niepewnych lat naznaczonych pandemią, inflacją i wojną w Ukrainie, znacznie wyprzedza inne (np. wyposażenie domu, wakacje czy zabezpieczenie emerytury). Większość Polaków oszczędza poniżej jednej czwartej dochodów i tylko 32% ma oszczędności wyższe niż 3 miesięczne pensje. Tymczasem poczucie jednoznacznego bezpieczeństwa finansowego pojawia się dopiero wtedy, gdy w przypadku utraty pracy, czyli dochodu, moglibyśmy przeżyć 6 miesięcy. Oszczędności mamy na kontach lub lokatach oraz rachunkach bieżących i w gotówce.
Większość Polaków widzi sens w oszczędzaniu, a odsetek wydających wszystko na bieżące potrzeby w porównaniu z ubiegłym rokiem znacznie zmalał. Pieniądze odkłada już ponad 80% z nas, robiąc to celowo, resztowo, albo od czasu do czasu. I na tej ostatniej grupie warto się skupić prowadząc działania informacyjne i wspierające by tę nieregularność zmienić w nawyk – mówi Anna Bichta, prezeska Fundacji Think!
Inwestycje tak, ale bez ryzyka
Aż 85% Polaków widzi sens w inwestowaniu, ale nieznaczny odsetek (30%) faktycznie inwestuje, a 29% planuje to robić w przyszłości. Jako inwestorzy preferujemy niski poziom ryzyka utraty kapitału, choć w ostatnich latach przesuwa się on w kierunku umiarkowanego. Niestety statystyczny Polak zna tylko podstawowe instrumenty inwestycyjne obecne na rynku od dłuższego czasu (np. obligacje czy akcje). Pozostałe - takie jak jednostki TFI czy ETF – ocenia jako mniej sensowne niż na przykład „medialne” kryptowaluty, kierując się głównie intuicją bądź przypadkowo zdobytą wiedzą. Odwrotnie myśli natomiast wtedy, gdy deklaruje, że ma wiedzę o instrumentach finansowych – wtedy za atrakcyjniejsze uznaje klasyczne formy inwestowania.
Zapytani o godne zaufania źródła wiedzy na temat inwestowania, Polacy ponownie wskazali własne doświadczenia i intuicję oraz rodzinę i znajomych. Jednak w tegorocznym badaniu to deklarowane zaufanie do siebie spadło o 12%, czemu towarzyszył wzrost zaufania do pracowników instytucji finansowych. I to one mają do odegrania ogromną rolę w podnoszeniu wiedzy ekonomicznej, a co za tym idzie, poprawy sytuacji polskich gospodarstw domowych. Przyjęta przez rząd Krajowa Strategia Edukacji Finansowej, która ma podnosić świadomość Polaków w kwestii finansów, tworzy dobry kontekst do prowadzenia tego typu działań – uważa Paweł Zegarłowicz, Prezes Fundacji Citi Handlowy im. Leopolda Kronenberga.
Zadłużeni bezpiecznie, ale…
Prawie 40% gospodarstw domowych ma zaciągnięte zobowiązania finansowe, przy czym kredyty w 70% są na tzw. bezpiecznym poziomie - ich spłata nie przekracza 30% zarobków. To jednak oznacza, że prawie jedna trzecia dorosłych Polaków ma zobowiązania kredytowe powyżej tego bezpiecznego progu, co czyni je ryzykownymi w kontekście możliwości spłaty. Tym bardziej gdy doliczy się do zadłużenia inne stałe zobowiązania. Wtedy okazuje się, że niecałe 20% badanych mieści się w bezpiecznym pułapie dochodów w relacji do wysokości rat.
Poczucie dobrostanu człowieka zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest niewątpliwie sytuacja finansowa. Osoby, którym nie brakuje pieniędzy na życie, odczuwają zadowolenie częściej od tych, którzy doświadczają takiej sytuacji. Dlatego warto interesować się swoimi finansami i traktować je jako temat, z którym można i należy się mierzyć. Co najważniejsze, można zacząć w każdej chwili, niezależnie od wieku i sytuacji materialnej.
Raport dostępny na stronie Fundacji THINK!
***
Badanie „Postawy Polaków wobec finansów 2024” zostało przeprowadzone we wrześniu 2024 roku na reprezentatywnej próbie 1182 dorosłych Polaków w wieku 18-74 lata. Zostało zrealizowane techniką CAWI (Computer Assisted Web Interview) na Ogólnopolskim Panelu Badawczym Ariadna. Badanie jest elementem Programu Rozwoju Przedsiębiorczości realizowanego, przez Fundację Think! w partnerstwie merytorycznym z Fundacją Citi Handlowy im. L. Kronenberga. Program jest finansowany przez Citi Foundation. Badanie zostało zrealizowane we współpracy merytorycznej z Wydziałem Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. „Postawy Polaków wobec finansów” są najdłużej (od 2008) i najszerzej realizowanym badaniem młodych i dorosłych Polaków dotyczącym zagadnień związanych z edukacją finansową i ekonomiczną. Dane zgromadzone na przestrzeni 16 lat dają ciekawy wgląd w zagadnienia dotyczące finansów osobistych w naszym społeczeństwie.
