Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE) to publikacje edukacyjne objęte prawną i techniczną swobodą dostępu. Korzystanie z nich jest możliwe na podstawie wolnych licencji (Creative Commons – „Uznanie autorstwa”), co oznacza, że OZE można się dzielić czy kopiować je, odpowiednio zaznaczając, kto był ich pierwotnym autorem.
Model Otwartych Zasobów Edukacyjnych pozwala w pełni wykorzystywać możliwości, jakie obecnie dają nauczycielom internet i technologie cyfrowe. Dziś bowiem każdy nauczyciel może być współautorem podręczników – przekształcać je i udoskonalać na swoje potrzeby, ale też i potrzeby innych osób. Takie modyfikacje są znacznie trudniejsze w przypadku książek lub materiałów objętych zamkniętymi licencjami.
Otwarte Zasoby Edukacyjne to legalne i łatwo dostępne treści, które pobudzają zainteresowanie zasobami cyfrowymi, nauką, wykorzystaniem TIK (technologii informacyjno-komunikacyjnych) w edukacji i wspomagają przejście polskich szkół ze świata analogowego do cyfrowego. Pełna dostępność materiałów edukacyjnych w formie cyfrowej pozwala na łatwiejsze ich wykorzystanie również przez osoby ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Z e-podręczników udostępnionych w otwartym formacie elektronicznym w prosty sposób mogą korzystać osoby z dysfunkcjami narządu wzroku, słuchu czy ruchu (e-podręczniki będą dostępne zgodnie z wymogami WCAG 2.0).
. Uniwersalność tych zasobów pozwala na ich użycie również w wersjach offline czy wydrukowanie.
Używaj. Kopiuj. Zmieniaj. Udostępniaj dalej
Licencja Creative Commons – Uznanie autorstwa (CC BY) gwarantuje największe możliwe oddziaływanie materiałów edukacyjnych dzięki ich dalszemu wykorzystywaniu i rozpowszechnianiu. Utwory na licencji CC – BY mogą być ponownie rozpowszechniane i przetwarzane bez ograniczeń, ale pod warunkiem zachowania informacji dotyczących ich autorstwa.
Oznacza to, że mogą być tłumaczone, dostosowywane do różnych celów, wykorzystywane i łączone z dowolnymi materiałami edukacyjnymi, także komercyjnymi. Licencja Creative Commons – „Uznanie autorstwa” zezwala każdemu na dalsze wykorzystywanie utworów do dowolnych celów, ale pod warunkiem właściwego wskazania autora oryginału. Przykładowo e-podręczniki będą możliwe do modyfikacji w sensie prawnym i technicznym, jednak każdą zmianę należy precyzyjnie oznaczyć – tak aby było jasne, czy dany zasób jest elementem zatwierdzonego przez MEN e-podręcznika czy też twórczości innych osób czy instytucji. Prawdopodobnie przekształcony e-podręcznik najczęściej będzie wykorzystywany przez nauczyciela, który go zmodyfikował – nadpisywał i nadbudowywał zasoby.
Powszechność Otwartych Zasobów Emulacyjnych oznacza szeroki dostęp do edukacji. Bezpłatny e-podręcznik umożliwi naukę nawet najuboższym dzieciom, których rodzice nie będą obciążeni kosztami zakupu podręczników. Otwarte Zasoby Edukacyjne są dostępne z wielu urządzeń, bez konieczności logowania, dają także dużą swobodę korzystania z nich w dowolnym czasie. Innym walorem jest możliwość ingerencji nauczyciela w treść i indywidualne ustalenie kolejności omawianych tematów, a także przystosowanie ich do potrzeb poszczególnych uczniów.
Otwarte Zasoby Edukacyjne ze względu na łatwość ich modyfikacji i redystrybucji spotykają się z zarzutem obniżania jakości udostępnianych utworów oraz zacierania się prawdziwego autorstwa. W sieci powstało jednak wiele wartościowych materiałów, dostępnych na wolnych licencjach (np. wolnelektury.pl, wlaczpolske.pl, otwartazacheta.pl itp.). Przykład programu dotyczącego e-podręczników może stać się kolejnym projektem opartym o wolne licencje, który dostarczy wysokiej jakości OZE.
Osoby, które chciałyby dowiedzieć się więcej o Otwartych Zasobach Edukacyjnych, zachęcamy do zapoznania się ze świeżo opublikowanym Raportem – Mapą Otwartych Zasobów Edukacyjnych.
W raporcie można znaleźć m.in.:
1. Opis Otwartych Zasobów Edukacyjnych.
2. Kilkadziesiąt polskich przykładów OZE, od Akademii Khana po o Otwartą Zachętę.
3. Poradnik, jak wyszukiwać OZE, oznaczać i publikować swoją pracę, aby mogli z niej korzystać inni.
Notka o autorze: Krzysztof Wojewodzic – kierownik Wydziału Otwartych Zasobów Edukacyjnych w Ośrodku Rozwoju Edukacji. ORE jest placówką doskonalenia nauczycieli podległą MEN. Wydział Otwartych Zasobów Edukacyjnych jest odpowiedzialny m.in. za projekty Scholaris i E-podręczniki. W tekście wykorzystano fragmenty tekstu autorstwa Justyny Hofmokl i Kamila Śliwowskiego, dostępnego na CC-BY 3.0 oraz grafiki Centrum Cyfrowego.
