Istotą działań typu Edutainment jest połączenie edukacji z rozrywką. Mottem tzw. edukacji rozrywkowej jest stwierdzenie „uczyć bawiąc”. Wskazuje to na odpowiednią hierarchię ważności. Przez Edutainment rozumiemy takie działania, których celem jest przede wszystkim edukacja, zaś forma rozrywki jest sposobem uatrakcyjnienia lub ukrycia przekazu o charakterze edukacyjnym.
To, czy coś jest Edutainment zależy przede wszystkim od inicjatora tego działania. Współcześnie uważa się, że zasadnicza wartość Edutainment polega na tym, że jest on narzędziem służącym realizacji strategii na rzecz określonej zmiany społecznej, np. rozwoju edukacji zdrowotnej, pogłębienia świadomości ekologicznej, czy ekonomicznej. Określenie celu edukacyjnego jest więc kluczowym etapem planowania działań typu Edutainment.
Można rozróżnić Edutainment w szerokim i wąskim znaczeniu.
W pierwszym znaczeniu możemy mówić o wszelkich formach działań podejmowanych przez jednostki lub organizacje, które zaprojektowane są w celach edukacyjnych i wykorzystują określoną formę rozrywki, aby przekazać konkretne treści edukacyjne zdefiniowanej grupie odbiorców. W tym znaczeniu Edutainment to także przedstawienie teatralne zwracające uwagę na problem AIDS, warsztaty uczące młodzież sztuki kręcenia filmów, czy znane produkcje kinowe jak „Mikrokosmos” czy „Makrokosmos – Podniebny taniec”.
Edutainment w wąskim znaczeniu to wszelkie działania łączące edukację z rozrywką, które wykorzystują środki masowego przekazu jako podstawowy kanał komunikacji z odbiorcą. Nadawca przekazuje tu określone treści edukacyjne całkowicie ukrywając je w programie rozrywkowym albo też wkomponowuje specjalnie przygotowane „lekcje” w format popularnych programów rozrywkowych, np. programów telewizyjnych, gier komputerowych i video, filmów, muzyki, stron internetowych i portali, programów multimedialnych, itp.
Zaletą działań typu Edutainment jest jego wysoka skuteczność w przekazywaniu wiedzy i umiejętności. Istnieje wiele dowodów (na świecie, ale i w Polsce) na to, że wykorzystanie tego narzędzia w procesie edukacji przyspiesza i utrwala pożądane (lub kreowane) postawy społeczne, zwłaszcza jeśli przekazywana treść jest istotna lub użyteczna w odbiorze, i zbieżna z oczekiwaniami, szerokiej opinii publicznej. Skuteczność ta wynika przede wszystkim z tego, że umysły są bardziej otwarte na przekaz edukacyjny, kiedy odbiorcy nie uświadamiają sobie, że się uczą. W tym momencie uczenie się jest pewną formą zabawy.
Warto jednak zwrócić w tym momencie uwagę na rolę edukatorów, którzy odpowiadają za treść i sposób przekazu w takim programie – jeżeli zaprojektowane przez nich działanie będzie przesycone treścią edukacyjną, a za mało wciągające, może się okazać, że odbiorcy uznają przekaz za nudny i trudny. Poważnym zagrożeniem dla Edutainment, znajdującym odbicie w głosach krytyków, jest też kładzenie zbyt dużego akcentu na element rozrywki kosztem przekazu edukacyjnego. Wówczas jest to już tylko „rozrywka edukacyjna”. Istotą skutecznego Edutainment jest więc odpowiednie wyważenie elementów edukacji i rozrywki.
Dzięki rozwojowi mass mediów dla działań typu Edutainment nadchodzą złote czasy. Po pierwsze dlatego, że będzie coraz więcej mediów (w tym cyfrowych), które będą rywalizowały między sobą o odbiorców. Po drugie dlatego, że gwałtowny rozwój cywilizacyjny i technologiczny świata powoduje powstawanie zapotrzebowania na edukację, zaś funkcjonujące we wszystkich krajach systemy edukacji nie są w stanie nadążyć za tymi zmianami i zaoferować odbiorcom (zwłaszcza młodzieży) aktualnych treści edukacyjnych. Dlatego większą rolę będzie w XXI wieku odgrywać powszechna edukacja nieformalna, a najtańszym i najłatwiejszym kanałem tej edukacji są właśnie środki masowego przekazu.
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Prowadzi także międzynarodowy serwis edukatorów ekonomicznych i finansowych EconomicEducator.eu).
