Kolejnym krokiem sprzyjającym diagnozie i rozwojowi dziecka zgodnego z teorią ośmiu inteligencji Howarda Gardnera jest dostosowanie środowiska szkolnego do rodzaju preferowanej aktywności dziecka. Poniżej przedstawiam opis środowiska zorganizowanego w Samorządowej Szkole Podstawowej w Ostojowie.
W zakresie wymagań dotyczących warunków do realizacji podstawy programowej zapewnione zostały, m.in. stanowiska komputerowe do indywidualnej pracy każdego ucznia, plac zabaw, miejsca do zabaw w szkole, pomoce dydaktyczne (tablice interaktywne, laptopy, rzutniki multimedialne i wizualizery w każdej sali lekcyjnej, biblioteczki dla ucznia i nauczyciela w każdej sali lekcyjnej, tabliczki „logiko” i „pus” dla każdego ucznia, środki dydaktyczne do rozwoju dużej i małej motoryki, w tym hamaki, koła manipulacyjne, półkule sensoryczne, dotykowe krążki itp.).
Organizujemy zajęcia, planowane i realizowane według harmonogramu:
- zajęcia poranne stymulujące procesy poznawcze i wzmacniające koncentrację uwagi organizowane codziennie w grupie świetlicowej;
- zajęcia popołudniowe w formie opieki świetlicowej relaksacyjne, kompensacyjne i korekcyjne realizowane z optymalnym wykorzystaniem pomocy dydaktycznych i twórczych pomysłów nauczyciela i dziecka codziennie po zajęciach obowiązkowych;
- zajęcia pozalekcyjne ukierunkowane na rozwój zdolności, wspomaganie słabych stron ucznia w tym terapia indywidualna i grupowa, zajęcia rozwijające zainteresowania organizowane w centrach językowych, matematyczno-przyrodniczych i artystyczno-ruchowych po 2 godziny dziennie.
Realizacja zajęć w ramach art. 42 Karty Nauczyciela organizowana jest w formach zajęć rozwijających zainteresowania, wspomagających rozwój ucznia zdolnego i wyrównujące szanse edukacyjne z wykorzystaniem potencjału i doświadczenia nauczycieli, przede wszystkim ich zawodowych pasji.
Procesy edukacyjne sprzyjają uczeniu się i motywacji do dalszej pracy dodatkowo poprzez realizację oceniania kształtującego, indywidualne wykresy postępów ucznia, ocenę opisową postępów, prowadzenie zeszytów indywidualnej obserwacji ucznia opisujących preferencje rozwojowe i style uczenia się.
Kolejnym etapem realizacji trójpodmiotowości: rodzic-uczeń-nauczyciel jest dostosowanie zadań w obrębie nauczanego przedmiotu. Koncepcja doboru zadań do profili inteligencji wielorakich H.Gardnera wywodzi się ze zintegrowanych działań edukacji wczesnoszkolnej.
Spójność etapów kształcenia I. i II., zgodnie z oczekiwaniami nowej podstawy programowej (zakładającej ciągłość procesów dydaktyczno-wychowawczych na wszystkich etapach kształcenia), obliguje do kontynuacji procesów rozpoczętych na I etapie w edukacji wczesnoszkolnej. Dlatego wzorując się na propozycji przedstawionej przez autorkę programu Ja i moja szkoła. Program kształcenia zintegrowanego w klasach 1-3 szkoły podstawowej Jolantę Faliszewską dokonujemy przyporządkowania umiejętności do poszczególnych inteligencji.
Inteligencja językowa (rozwijamy ją kierunkując działania na doskonalenie zdolności posługiwania się słowami, umiejętność werbalizowania myśli, komunikowania się za pomocą słów, umiejętność prezentowania swoich myśli, uczuć, racji, wykazywanie postawy uporządkowania, systematyczności, dobrej pamięci słownej) preferuje aktywności:
- czytanie, słuchanie, mówienie, pisanie, opowiadanie, dyskusje, zabawy ze słowami
Inteligencja matematyczno – logiczna (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie zdolności logicznego i analitycznego myślenia, wyciągania wniosków, formułowania pojęć, klasyfikowania, działania według wzorów, umiejętności planowania, wykazywanie postawy zorganizowania, systematyczności, dokładności) preferuje aktywności:
- planowanie, projektowanie, wymyślanie prawidłowości i związków, rozwiązywanie zagadek logicznych, gry logiczne, klasyfikowanie, kategoryzowanie, dyskusje, wykorzystywanie analogii, abstrahowanie, wnioskowanie,
Inteligencja wizualno – przestrzenna (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie myślenia wizualnego i wzrokowego uczenia się , naukę dobrej orientacji w terenie, umiejętność czytania map, wykresów, schematów, wykazywanie postawy dokładności i szeroko rozwiniętej wyobraźni przestrzennej) preferuje aktywności:
- projektowanie, oglądanie, poznawanie i analizowanie dzieł sztuki, gry planszowe, wizualizacja, działalność plastyczna i techniczna, wyobrażanie sobie, werbalizowanie wyobrażeń, szkicowanie
Inteligencja przyrodnicza (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie zdolności logicznego i analitycznego myślenia, dostrzegania zależności człowieka i świata przyrody, wyciągania wniosków, formułowania pojęć, klasyfikowania, umiejętności planowania, dostrzegania cykliczności, wykazywania postawy badawczej, postawy zorganizowania, odpowiedzialności, systematyczności, dokładności) preferuje aktywności:
- obserwacja, doświadczenia, eksperymentowanie, hodowle (ich dokumentacja) wycieczki, troska o własne zdrowie, bezpieczeństwo.
Inteligencja muzyczna (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie zdolności logicznego i analitycznego myślenia, umiejętność dostrzegania rytmu w utworze, dostrzegania związku ucznia ze światem kultury, kształcenia dobrej pamięci muzycznej, wykorzystania muzyki do wzrostu efektywności uczenia się, wykazywania twórczej postawy) preferuje aktywności:
- słuchanie muzyki podczas uczenia się, czytanie zapisu znaków muzycznych, granie na instrumentach, wyrażanie siebie poprzez muzykę, wyróżnianie elementów muzyki, twórcza działalność muzyczna oraz indywidualne interpretacje utworów aktywizujące wyobraźnię.
Inteligencja kinestetyczna (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie dobrej komunikacji za pomocą gestów i mowy ciała, na uczenie przyswajania informacji przez dotyk, uczenie się przez działania praktyczne, ruch, manipulacje, doskonalenie uzdolnień manualnych, wykorzystanie wielostronnych zdolności motorycznych do wzrostu efektywności uczenia się, wykazywania postawy właściwej aktywności ruchowej podczas słuchania lub oglądania czegoś) preferuje aktywności:
- ruchowa symulacja treści, prezentowanie rzeczy za pomocą gestu, taniec, gry, drama, pantomima, zadania aktorskie.
Inteligencja intrapersonalna (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie umiejętności introspekcji, poszukiwania i poznawania samego siebie, refleksyjność, dobrą intuicję, budowanie świadomości swoich stanów i uczuć, na rozwój wyobraźni, rozwój duchowy, rozwój wykazywania postawy szacunku wobec prywatności, wzmacniania pewności siebie, odzwierciedlania własnych pragnień i oczekiwać, wzrostu motywacji, dostrzegania i rozwoju swojego indywidualizmu) preferuje aktywności:
- własne zdanie i punkt widzenia, refleksyjność, samodzielna praca we własnym tempie, w wydzielonej przez siebie przestrzeni
Inteligencja interpersonalna (rozwijamy ją kierunkując działania nauczyciela na doskonalenie umiejętności komunikowania się z innymi, łatwości w nawiązywaniu właściwych kontaktów, umiejętności dostrzegania potrzeb innych osób, zdolności empatii, wykazywania postawy dążenia do współpracy, towarzyskości, doskonalenie sztuki negocjacji i mediacji, zdolności kierowania grupą, dostrzegania dobrej orientacji w nowych sytuacjach społecznych) preferuje aktywności:
- bycie wśród ludzi, dołączanie do grupy, zabieranie głosu, uczenie się w parach lub grupach, dzielenie się z innymi, dyskusja,
Dzięki działaniom skierowanym na indywidualizację jednostki tworzą się wewnątrz klasy zespoły o wyraźnych preferencjach o sposobie uczenia się, które dzięki świadomości własnego stylu pracy i potencjału oddziałują na innych, wspierając rozwój słabiej rozwiniętych inteligencji, koordynują tym samym działania pozostałych zespołów uczniów.
Na zakończenie dla pogłębienia refleksji proponuję anegdotę:
„Kiedy myślę o wewnętrznych zasobach i możliwościach dzieci, przypomina mi się pewna historia, posłuchaj…
Wydarzyło się to w Stanach Zjednoczonych. Pewnemu nauczycielowi powiedziano, że będzie uczył klasę geniuszy, dzieci o ponadprzeciętnym intelekcie. Nauczyciel ten miał za zadanie zrealizować w rok półtoraroczny materiał. Powiedziano mu, że dzieci te będą go wystawiać na różne próby. Będą mówiły, że nie rozumieją, że nie dają rady, ale on ma im nie wierzyć. Nauczyciel miał cały czas pamiętać, że te dzieci są dużo bardziej inteligentne od niego.
I rzeczywiście na koniec roku nauczyciel był zachwycony dziećmi. Mówił, że jeszcze nigdy nie pracował z tak inteligentnymi i mądrymi dziećmi. Chwalił je, że były bardzo chętne do nauki, zadawały inteligentne pytania, uczyły się z prawdziwą pasją i zainteresowaniem. Dzieci te zrealizowały półtora roku w rok i zajęły pierwsze miejsce w Stanowym konkursie Wiedzy. I wiecie co się okazało? Nauczyciel ten uczył zwykłe dzieci. Takie, jakie można spotkać w każdej szkole, w każdej klasie. Jak to możliwe? Bo w zależności od tego, jak traktuje się dzieci, takie one są… Bo tak naprawdę, każde dziecko jest inteligentne. Każde dziecko rodzi się wyposażone we wszystkie potrzebne mu zasoby i możliwości. Gdyby dzieci te nie miały wewnętrznych zasobów, nic nie byłoby im w stanie pomóc. Problem dzieci polega na tym, że dzieci o tym nie wiedzą. To od nas nauczycieli zależy, aby dzieci poznawały siebie od jak najlepszej strony. Jest to podstawowy warunek, żeby dziecko mogło osiągnąć życiowe sukcesy. Powodzenia.” (Źródło: Biuletyn Akademii Nauki Nowa Edukacja, wrzesień 2008, nr 9).
Cykl opracowano na podstawie: Joanna Piasta-Siechowicz, Monika Wojteczek, Uwierzyć w potencjał ucznia…, ”Język Polski w szkole IV-VI”, 20010/11,nr 1, s. 66-79.
Joanna Piasta-Siechowicz jest dyrektorką Samorządowej Szkoły Podstawowej w Ostojowie i współautorką koncepcji wdrożenia teorii Howarda Gardnera w nauczaniu podstawowym.
