Z cyklu "45 minut": Uczenie się poprzez nauczanie (Lernen durch Lehren/ Learning by teaching) jest metodą zorientowaną na działanie – uczący się przyswaja sobie sprawności, umiejętności, wiedzę i kompetencje poprzez wspólne/wzajemne nauczanie/uczenie się. Homines, dum docent, discunt (ludzie uczą się podczas nauczania) - pisał Seneca w Epistulae morales ad Lucilium 7.
Metodę Uczenie się poprzez nauczanie poznałem, przygotowując się do egzaminu specjalizacyjnego w roku 1995, a podczas seminarium w CODN/ORE, prowadzonego w 2010 przez dr Marzenę Żylińską z Torunia miałem możliwość zapoznania się z jej współczesnym zastosowaniem.
W roku 1795 Szkot Andrew Bell opisał wzajemne nauczanie, zaobserwowane na misji w Madrasie. Pomysł podjął Joseph Lancaster – twórca tzw. Szkoły Lancastera, które od 1815 znalazły naśladowców we Francji w „ècoles mutuelles“. Działo się tak z powodu rosnącej liczby uczniów i tym samym z braku nauczycieli. Założeniem nie było uczenie się poprzez nauczanie – tutorzy pojawili się tu z powodów ekonomiczno-politycznych. Na podobnych zasadach funkcjonowała szkoła dla dzieci bezrobotnych z początkiem lat 30. XX wieku w Mikołowie.
Systemowe uczenie się poprzez nauczanie z celami pedagogicznymi wiąże się z Georgiem Kerschensteinerem, który podkreślał dydaktyczną zasadę samodzielności, spontaniczności i manualności. W latach 80. XX wieku Jean-Pol Martin w swej pracy doktorskiej i innych pracach kładzie nacisk na interakcje w zespole klasowym. Tworzy on sieć szkół pracujących według zasad psychologii humanistycznej i kognitywnej.
Jego dzieło kontynuuje Joachim Grzega, koncentrujący się na przekazywaniu wiedzy podstawowej, budowaniu platform projektowych i opanowaniu kompetencji kluczowych. W Japonii metodę popularyzuje Guido Oebel, w Rosji – Alina Rachimowa, a w Kolumbii – organizacja pozarządowa FUNDAEC, w Polsce – Marzena Żylińska z Torunia.
Moim nauczycielem jest Petra Hoelscher z Monachium.
W praktyce postąpiłem tak: zapoznałem się z literaturą przedmiotu autorstwa Jeana-Pola Martina i myślami jego epigona Joachima Grzegi. Następnie zapoznałem się z dokumentacją pedagoga i wychowawcy klasy na temat zespołu klasowego – rodzice i uczniowie odpowiedzieli na pytania ankietowe dotyczące ich oczekiwań wobec nauczania języka niemieckiego.
Uczniowie i uczennice klasy 1. i 3. gimnazjum w pierwszych miesiącach nauki wdrożeni zostali do pracy w grupach poprzez zastosowanie tzw. grupy rosnącej, grupy homogenicznej, grupy heterogenicznej oraz tutoring i mentoring.
Uczennice i uczniowie klasy 1. i 3. gimnazjum samodzielnie utworzyli po 4 grupy czteroosobowe w (każdej grupie są chłopcy i dziewczęta kontynuujący i rozpoczynający naukę języka, wykazujący różny poziom wiedzy ogólnej i zainteresowań (znajomość języka angielskiego, uprawianie sportu, gra na instrumentach muzycznych i zdolności oraz doświadczenie plastyczne).
Uczniowie i uczennice otrzymali indywidualne i grupowe karty pracy (portfolio), na których opisowo oceniają swoje dokonania językowe oraz ogólnokształcące, zadania domowe i projektowe oraz sprawdziany.
Co najmniej raz w miesiącu przeprowadzamy krótką informacje zwrotną, a co kilka miesięcy ewaluację. Odbyły się też dwa spotkania z rodzicami w celu dokonania oceny efektów zastosowania przedstawionej metody.
Uczniowie, pracując w grupie, zmieniają się rolami ekspertów, zależnie od oczekujących ich zadań:
- sporządzanie notatki lekcyjnej,
- indukowanie zasad gramatycznych,
- kognitywizacja pojęć i praca semantyczna,
- przygotowanie zadań domowych:
- korzystanie z materiałów przygotowanych samodzielnie oraz przez nauczyciela,
- korzystanie ze źródeł internetowych (Wikipedia, strony TV, strony www instytutów kultury i partii politycznych państw niemieckojęzycznych, strony www dzienników i periodyków, strony www UE),
- korzystanie z językowych materiałów interaktywnych,
- komunikacja poprzez pocztę elektroniczną i komunikatory internetowe,
- dokumentacja pracy lekcyjnej przy użyciu mobilnych nośników informacji,
- przygotowywanie prezentacji zewnętrznych (w klasie), na stronę internetową, a także wystąpień zewnętrznych (np. oprowadzanie po zwiedzanych miejscach {muzea, zakłady przemysłowe, skanseny, instytucje kultury i sztuki} i miejscowościach.
Uczniowie wspierają się wzajemnie.
Uczenie się poprzez nauczanie umożliwia skuteczne, skoncentrowane na uczniu (learner oriented instruction) i realizowanie podstawy programowej.
Uczniowska miniewaluacja zastosowania metody:
Zalety
- Możliwość wspólnego odrabiania zadań i nauki na sprawdziany. (3x)
- Możemy sobie pomagać. (2x)
- „Co dwie głowy to nie jedna ☺”
- Możliwość pomocy przy trudnych zadaniach.
- Rozmowy podczas lekcji na aktualne tematy.
- Rozmowy o języku niemieckim.
- Możliwość współpracy z kolegami.
- Jest łatwiej. (2x)
- Możliwość zrobienia „burzy mózgów” i połączenia wiadomości poszczególnych osób.
- Pracujemy wszyscy razem i łączymy swoje siły.
- W mniejszych grupach jest mniej kłótni. Gwarantują większą uwagę.
- W małych grupach można się lepiej dogadać.
- Działamy szybciej. (2x)
- Łatwiej się czegoś nauczyć, dowiadywać się wielu rzeczy. (2x)
- Łatwiej jest pracować.
- Pracę można rozłożyć dla kilku osób.
- Jest wesoło ☺.
Wady
- Kłótnie na temat zajmowanych pozycji w grupie. (2x)
- Trudności w komunikacji. (2x)
- Nie zawsze trafiamy do grupy, do której chcielibyśmy należeć. (2x)
- (INDYWIDUALNE) Mogłaby być z nami XY ☺.
- Czasem zbyt dużo zamieszania.
- Niekiedy straszne, przesadne i niepotrzebne wygłupy, przez co tracimy czas.
- Niejednakowe zaangażowanie w grupie.
Ewaluacja opracowana i zredagowana samodzielnie przez uczennice i uczniów.
Aleksander Lubina – nauczyciel języka niemieckiego w Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich w Gliwicach, 20 lat doradca i konsultant, 10 lat w komisjach ds. awansu zawodowego nauczycieli, pracował 9 lat w szkołach podstawowych, 10 lat w gimnazjach, 13 lat w liceach, 6 lat na uniwersytecie. Autor skryptów, poradników, śpiewnika – publicysta, pisarz, poeta. Przykłady z praktyki autora na stronie Gimnazjum nr 3 im. Noblistów Polskich w Gliwicach.
