„Wierzę w Twoje możliwości”, „Tęskniliśmy za Tobą”, „Słucham Cię”, „Ups, popełniłem błąd”, „Wspólnie to rozwiążemy”, „Przepraszam”. W tym wpisie przedstawię siedem pomocnych zwrotów doceniania, zaczerpniętych od Stephana Merrilla.
„Wierzę w Twoje możliwości”
Jeśli mało osób wierzy w ucznia, to zmniejsza się jego poczucie wartości i pewność siebie. Powiedzenie „Wierzę w Ciebie” to skuteczny sposób na przypomnienie uczniowi, że nauczyciel jest po jego stronie i służy w razie czego pomocą. Aby ten zwrot był autentyczny wymaga niezachwianej wiary w wyjątkowość i potencjał ucznia.
W badaniu opublikowanym w The Journal of Experimental Psychology: General (2014), okazało się, że gdy nauczyciele używali na przykład sformułowań w stylu – „Mam wysokie oczekiwania, ale wiem, że możesz je spełnić”- liczba dzieci, które przystąpiły do poprawy podwoiła się z 40 do 80 procent.
„Tęskniliśmy za Tobą”
W przypadku powrotu ucznia po nieobecności, zamiast pytać go: „Gdzie byłeś?” lub „Co się stało?” (co może nieść nutę podejrzenia lub ciekawości), lepiej pokazać uczniowi, że go brakowało, że nauczyciel i koledzy myśleli o nim, gdy go nie było, to pokazuje, że uczeń wnosi cenny wkład w społeczność klasową.
„Słucham Cię”
Używane zarówno jako potwierdzenie, jak i zaproszenie — na przykład jako otwarta zachęta, gdy uczeń wygląda na zaniepokojonego lub zaczyna czuć się sfrustrowany — wyrażenie „słucham” sygnalizuje, że w klasie jest przestrzeń i szacunek dla głosu ucznia.
Łączy się to ze słuchaniem uczniów, a nie tylko przemawianiem do nich. Dlatego po zachęceniu ucznia komunikatem słucham powinno się poczekać, aż uczeń się odezwie, a nie zagłuszać ciszę.
Przy okazji warto zwracając się do ucznia przyjąć postawę słuchania, pochylić się nad nim i patrzeć mu prosto w oczy.
„Ups, popełniłem błąd”
Przyznanie się nauczyciela do błędu, a nawet żartowanie z jego popełnienia, zachęca uczniów do podejmowania ryzyka i ewentualnego popełnienia przez niego błędu. Pewien poziom komfortu w obliczu błędów jest niezbędny dla odporności uczniów w nauce. Aby wzmocnić dobry stosunek do popełniania błędów, wielu nauczycieli wplata w swoje lekcje zaplanowane wcześniej błędy i poleca uczniom ich odnalezienie.
„Wspólnie to rozwiążemy”
To proste zdanie, ma głębsze znaczenie niż się wydaje. Jest otwarciem na współpracę i pomoc. Pokazuje, że nauczyciel i uczeń mogą być partnerami i sojusznikami w procesie uczenia się.
Uczniowie, którzy zmagają się z zadaniem, gdy usłyszą: „Razem sobie poradzimy” – zachowują poczucie sprawstwa i nie pozostają sami z zadaniem.
„Naprawdę się poprawiłeś…” i „Naprawdę podziwiam…”
Taki komunikat musi się wiązać z konkretną informacja – za co? Na przykład: „Podobał mi się sposób, w jaki opisałeś swoją rodzinę w tej historii”. Jednocześnie doceniany jest efekt, jak i wysiłek. Docenienie poparte konkretem staje się autentyczne.
Badania sugerują, że począwszy od wyższych klas szkół podstawowych uczniowie uznają pochwały za nieautentyczne, a komplementy np. za „bycie mądrym” lub docenianie za dobre oceny, zmniejszają ich tolerancję na podejmowanie ryzyka w nauce i utrudniają rozwój.
„Przepraszam”
Powiedzenie „przepraszam” nie jest łatwe. Szczere przyznanie się do złego postępowania, może wyglądać jak rezygnacja z władzy i nauczyciel może czuć, że traci autorytet i podważa dyscyplinę w klasie. Jednak jest to akt uprzejmości i humanizacji relacji między nauczycielami i uczniami.
***
Każdy nauczyciel ma lepsze i gorsze dni. W tych gorszych może zaniedbać wspieranie uczniów. Dlatego warto je wcześniej zaplanować. Jedną z najważniejszych spraw jest ton głosu, który stosuje nauczyciel w stosunku do uczniów. Druga sprawa, to sposoby doceniania. Nie każdemu uczniowi pomaga określony sposób. Można zatem ucznia zapytać – jak chce być chwalony. Trzecia sprawa to nie pomijanie nikogo. Można notować kogo się doceniło, a kogo jeszcze nie i specjalnie pochylić się nad uczniami „zaniedbanymi” w docenianiu.
Nawiązując do ulubionej mojej teorii samostanowienia, która mówi o trzech niezbędnych potrzebach każdego człowieka: autonomii, kompetencji i więzi, widać, że wygłaszanie szczere tych sekwencji pomaga uczniom w samostanowieniu.
- Autonomia i kompetencja – „Wierzę w Twoje możliwości”,
- Więź – „Tęskniliśmy za Tobą”, „Wspólnie to rozwiążemy”
- Autonomia – „Słucham Cię”, „Ups, popełniłem błąd”
- Kompetencja – „Przepraszam”.
(Źródło: Stephen Merrill, 7 Things Teachers Say to Create a Supportive Classroom, Edutopia.org)
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
