Nauczyciel jako doradca

Uczeń nie może być odpowiedzialny za efekty własnej edukacji, jeżeli tego nie zostanie nauczony! Nie można przecież żądać od kogoś, aby wypełnił sam misję instytucji, która się nazywa szkoła i która z definicji to właśnie ma robić!

Istotą szkoły jest uczenie się uczniów, nie zaś „przyłapywanie” ich na niewiedzy i brakach umiejętności. Gdyby przyrównać ideały tradycyjnie (czytaj: potocznie) funkcjonujących lekarzy i nauczycieli, to wydaje się, iż ci pierwsi mają pretensje, że człowiek choruje, a ci drudzy, że ktoś czegoś nie wie lub nie umie. Ostatnio czytałam, że do Polski przyjeżdżają lekarze z różnych stron świata, aby obejrzeć zaawansowane stany niektórych chorób, bo u nich z racji prowadzonej profilaktyki nie ma pacjentów z takimi schorzeniami. Pomyślałam, że może to jest klucz do zasadniczej zmiany w myśleniu o edukacji: chodzi mi o pojęcie profilaktyki. Gdyby tak istotę edukacji sprowadzić do „profilaktyki nie-wiedzy i nie-umiejętności”, prawdopodobnie spowodowałoby to odejście od „przyłapywania” na brakach, na rzecz świadomie podejmowanych sensownych działań.

I takie podejście stale proponuję  – profesjonalną i refleksyjną pracę nad analizą i korygowaniem własnego warsztatu pracy. Polska szkoła wymaga nie tylko zmian kosmetycznych (lepszych programów czy ładnych podręczników). Wymaga przede wszystkim zmiany myślenia. Chodzi o to, aby zacząć lansować poglądy iż:

-	Nauka jest procesem ciekawym, łatwym, przyjemnym, a nawet może być zabawna. To zamiast utrwalania przekonań, że nauka jest czymś trudnym, dostępnym dla wybrańców i pilnie strzeżonym przez jej przedstawiciela, czyli nauczyciela określonego przedmiotu.
-	Nauka jest procesem poznawania, nie zaś jednorazowego posiadania wiedzy! Warto też uświadomić sobie, iż gdyby uczeń znał wszystko (czyli nie drażnił swoją niewiedzą nauczyciela), wtedy na pewno tegoż nauczyciela by nie potrzebował!
-	Pracując z uczniami należy stale pamiętać iż „uczysz całego ucznia - całym sobą”. Musisz myśleć w kategoriach procesów i systemów. Uczeń nie jest wypreparowanym zjawiskiem, jest człowiekiem żyjącym w określonym kontekście społecznym, posiadającym określoną wiedzę i umiejętności, posiadającym określone preferencje w uczeniu się...
-	Uczenie nie polega na „przelewaniu” informacji w nadziei, że coś z tego dotrze do ucznia. To musi być profesjonalnie skomponowany proces oddziaływań.
-	Ocenianie jest etapowym lub końcowym zestawieniem informacji na temat poziomu rozumienia i wykonania, uwzględniającym mocne strony pracy ucznia i obszary do korekty i uzupełnień. Nie może być dla nauczyciela narzędziem utrzymywania dyscypliny.
-	Ocena ma wspierać rozwój ucznia, a nie gasić i blokować jego motywacje, możliwości, jego potencjał! Toteż uczeń powinien wiedzieć kiedy, z czego i w jaki sposób będzie oceniany. Znając kryteria oceny, będzie się uczył samodzielnie analizować swoje postępy i stopniowo ponosić odpowiedzialność za efekty swojej pracy.
-	Uczeń powinien dostać klarowne narzędzia kontroli procesu własnego uczenia się, aby mógł być za to odpowiedzialnym!

 

Sartre powiedział, iż są dwa rodzaje pasterzy: jedni dbają o skóry, drudzy o mięso. Ale rzadko który dba o owce. Proponuję głębszą refleksję nad tematem „reżyseria edukacyjna” w aspekcie TQM, czyli dbania o jakość i o całość procesu edukacji.

Tym zaś, dla których „szkolne kłopoty to ich specjalność” – polecam Program Dziesięciu Zgubnych Nawyków. Na efekty nie przyjdzie długo czekać:

1	realizuj skrupulatnie programy! (z tego jesteś rozliczany, więc co cię obchodzi autentyczny stan potrzeb uczniów);
2	wybieraj ulubioną przez siebie metodę! (tak będzie ci łatwiej pracować);
3	każ się uczniom więcej uczyć! (bo inaczej skończą na bruku);
4	jeżeli uczniowie źle się zachowują, zastosuj klasówkę całej klasie! (to ich na pewno uspokoi i nauczy respektu);
5	rób klasówki i odpytywanie, kiedy tylko chcesz! (uczeń musi być w stałej gotowości bojowej, to nauczy go dyscypliny);
6	nigdy nie udzielaj informacji na temat wystawionych stopni! (przecież to ty jesteś panem wiedzy);
7	bądź surowy i wymagający! (niech uczniowie czują się jak na sądzie ostatecznym, to nauczy ich życia);
8	utrzymuj dystans! (każdy musi znać swoje miejsce);
9	każ rodzicom wziąć się za swoje dzieci! (bo sami sobie napytają biedy);
10	nigdy nie przyznawaj się do błędów! (bo to obali twój mit wspaniałego i nieomylnego nauczyciela).

(Notka o autorce: Małgorzata Taraszkiewicz: psycholog edukacyjny, trener, członek Grupy Edukacyjnej XXI, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)