O problemach nauczania językach angielskiego poza miastami

Analiza wyników egzaminów gimnazjalnych z języka obcego, w tym zwłaszcza języka angielskiego wskazuje, że istnieją wyraźne dysproporcje w rezultatach, jakie osiągają uczniowie ze szkół wiejskich i miejskich. Różnice te są znacznie większe, niż w przypadku wyników egzaminów humanistycznego i matematyczno-przyrodniczego.  

Egzamin gimnazjalny jest zdawany przez ucznia w trzeciej klasie gimnazjum, a przystąpienie do niego jest jednym z warunków ukończenia gimnazjum i elementem rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych. Egzamin składa się z trzech części: humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej oraz, od roku szkolnego 2008/2009, nowożytnego języka obcego. Obecnie wyniku egzaminu z trzeciej części nie odnotowuje się na zaświadczeniu o szczegółowych wynikach egzaminu gimnazjalnego dla każdego ucznia. Wraz z wejściem w życie nowej podstawy programowej, od roku szkolnego 2011/2012 wyniki z egzaminu z języka obcego na poziomie podstawowym będą brane pod uwagę przy kwalifikacji do szkół ponadgimnazjalnych. Tym samym wynik egzaminu gimnazjalnego będzie warunkował dalsze możliwości edukacyjne ucznia.

 

Uwaga autorów raportu została skupiona na efektach nauczania języka angielskiego, gdyż jest zdawany przez 78% uczniów gimnazjów z terenów wiejskich. 

Analiza statystyczna średnich wyników egzaminów gimnazjalnych przedstawiona w raporcie pt. „Angielski – czyja szansa?”  wskazuje, że uczniowie uczęszczający do szkół na terenach wiejskich, w porównaniu ze swoimi rówieśnikami ze szkół miejskich osiągają znacznie niższe wyniki z egzaminu z języka angielskiego. O ile nie ma prawie żadnych różnic w średnich wynikach części humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego pomiędzy gimnazjami wiejskimi i miejskimi (bez miast powyżej 100 tys. mieszkańców), o tyle w przypadku egzaminu z języka angielskiego różnice te są znaczne i uwidaczniają się już pomiędzy gimnazjami wiejskimi, a gimnazjami zlokalizowanymi w miastach. Różnica w wysokości 2 pkt. pojawia się już pomiędzy wynikami uczniów ze szkół wiejskich, a miejskich do 20 tys. mieszkańców. Wielkość tego zróżnicowania odpowiada zróżnicowaniu pomiędzy wsią i miastem powyżej 100 tys. mieszkańców w wynikach egzaminów z części humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej. Dysproporcje w kolejnych porównaniach wyników z języka angielskiego są jeszcze większe (pomiędzy szkołami z terenów wiejskich, a szkołami w miastach do 100 tys. mieszkańców – ponad 4 pkt., powyżej 100 tys. – ponad 6 pkt.) .  

„Analiza wyników egzaminów gimnazjalnych obala mit, że głównym problemem uczniów na terenach wiejskich są przedmioty matematyczno-przyrodnicze. Problemem numer jeden w dostępie do szkół ponadgimnazjalnych w najbliższym czasie stanie się język angielski. Tworząc raport chcieliśmy podjąć dialog z środowiskiem zajmującym się oświatą, samorządami i Ministerstwem Edukacji Narodowej, na temat zmian systemowych, jakie należałoby podjąć, w zakresie nauki języków obcych na terenach wiejskich” – powiedział Krzysztof Lipiński, Zastępca Dyrektora Generalnego Fundacji EFRWP, współautor raportu „Angielski – czyja szansa?”.  

Nierówne szanse w dostępie do szkół ponadgimnazjalnych uczniów z terenów wiejskich wynikają z licznych barier, jakie stoją przed młodzieżą i nauczycielami z terenów wiejskich. Badanie sondażowe  zawarte w raporcie wskazują na kilka podstawowych barier w nauczaniu języka angielskiego na terenach wiejskich. Cztery główne kategorie ograniczeń to: bariery techniczno-infrastrukturalne, ekonomiczne, motywacyjne i instytucjonalne. Nauczyciele wśród najczęstszych przeszkód w nauczaniu języka angielskiego wskazują: 

 

Braki we wszystkich tych obszarach, a zwłaszcza niedostateczne wsparcie ze strony instytucji zajmujących się edukacją oraz problemy związane z motywacją uczniów, powodują, że szanse gimnazjalistów z terenów wiejskich w rywalizacji z rówieśnikami z miast są obniżone. 

Analiza wyników egzaminów z języka angielskiego z 2010 r., zawarta w raporcie pokazuje, że dysproporcje pomiędzy wsią i miastem w stosunku do roku 2009 pogłębiają się. Potrzebne są zmiany na poziomie centralnym, inicjowane przez Ministerstwo Edukacji i samorządy wojewódzkie, aby zapobiec utrzymywaniu się czy nawet pogłębianiu tej niekorzystnej tendencji w najbliższej przyszłości. 

Jedną z możliwych form działań w tym kierunku może być inicjowanie i/lub preferowanie projektów w ramach środków Unii Europejskiej tak na szczeblu wojewódzkim (Regionalne Programy Operacyjne), jak na szczeblu centralnym (programy horyzontalne). Celem tych projektów powinno być zarówno wdrażanie nowych metod nauczania języków, jak też dodatkowe zajęcia edukacyjne dla uczniów z terenów wiejskich. Niestety, analiza dokumentacji konkursowej w ramach RPO w poszczególnych województwach za lata 2009 i 2010 pokazuje, że nauczanie języków obcych nie stanowi priorytetu w żadnym z nich, w odróżnieniu od programów skierowanych na wsparcie nauczania w zakresie nauk matematycznych i przyrodniczych. Podobnie przedstawia się sprawa na szczeblu centralnym. Od 2008 r. w MEN brak jakichkolwiek programów nakierowanych na proces nauki języków obcych lub wsparcia dydaktycznego i metodycznego dla nauczycieli języków obcych. W planie na 2011 rok przygotowanym przez MEN (budżet 45 mln zł) realizowane mogą być wyłącznie projekty obejmujące wsparcie w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych, technicznych i przedsiębiorczości.  

W celu wyrównania szans edukacyjnych uczniów z terenów wiejskich, autorzy raportu wskazują kilka działań, które powinny być zrealizowane przez Ministerstwo Edukacji. Wśród nich:

 

(Źródło: EFRWP)