Trendy i wyzwania dla oświaty 2011

Kluczowe trendy
Na podstawie obserwacji rynku, badań i praktyki edukacyjnej w kilkunastu krajach świata, naukowcy wskazali pięć kluczowych trendów, które będą miały wpływ na rozwój systemu szkolnego w najbliższych 5 latach.

1. Bogactwo zasobów w sieci oraz relacje nawiązywane z łatwością przez internet będą silnie wpływać na zmianę roli nauczyciela w klasie. Ten trend obserwowany jest od kilku lat. Instytucje edukacyjne muszą brać pod uwagę fakt, że zasoby edukacyjne są dostępne wszędzie, a nie tylko w szkole. W świecie, w którym uczeń korzysta codziennie z różnych źródeł informacji, kluczowa staje się rola nauczyciela jako mentora, przewodnika, który uczy oceniać wartość informacji i przygotowuje uczniów do funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym, w którym będą żyć, pracować, uczyć się.

2. Technologie informacyjne stają się coraz bardziej zdecentralizowane. Te, z których korzystają szkoły, coraz częściej nie będą znajdowały się na szkolnych serwerach, lecz gdzieś indziej: w chmurze. Chmura jest modelem przechowywania i przetwarzania danych opartym na użytkowaniu usług dostarczanych poprzez internet, zwykle za pośrednictwem standardowej przeglądarki. W każdym momencie podłączenia do internetu – gdziekolwiek jesteśmy – mamy dostęp do naszych plików. Rozwiązanie to oznacza dużo większą elastyczność procesu uczenia się, ale również znaczące obniżenie kosztów infrastruktury IT przez szkoły.

3. Technologie informacyjne mają olbrzymi wpływ na to, jak ludzie pracują, uczą się, socjalizują i współpracują. Kompetencje technologiczne są również krytycznym czynnikiem sukcesu niemal w każdej dziedzinie; ci, którzy bieglej posługują się nimi, będą wygrywać w życiu. Luka cyfrowa, o której jest dość głośno – to faktycznie luka edukacyjna. Ten trend umacniają dodatkowo takie zjawiska, jak mobilność siły roboczej, powstające nowe zawody czy wielowymiarowy rozwój kariery zawodowej (częsta zmiana zawodów).

4. Ludzie chcą mieć możliwość pracy, nauki, korzystania z usług edukacyjnych w każdym miejscu i czasie. Ten trend wskazuje na poważne przemiany w naszym codziennym życiu – mając do dyspozycji mobilne narzędzia komunikacyjne, chcemy móc korzystać z wszystkich dobrodziejstw sieci bez ograniczeń. Sprzyja to przede wszystkim rozwojowi edukacji nieformalnej, uczeniu się „tu i teraz“, wpływa na podniesienie efektywności procesów edukacyjnych.

5. Innowacyjność i kreatywność mają coraz większe znaczenie dla rozwoju systemu edukacji. Sposoby wspierania innowacyjności i kreatywności wśród uczniów powinny uwzględniać praktyki, z którymi uczniowie będą mieć do czynienia w życiu zawodowym i muszą dotyczyć obszaru badań na wszystkich przedmiotach szkolnych oraz, co bardzo istotne, ich osobistej przedsiębiorczości.

Poważne wyzwania
Wszystkie opisane trendy silnie oddziaływują na szkoły, na metody nauczania, style uczenia się i kreatywne formy edukacji. Czy wobec tych trendów szkoły mogą pozostać obojętne? Autorzy Horizon Report K-12 wskazują na pięć wyzwań, przed którymi stoi szkolnictwo powszechne.

1. Umiejętność rozumienia cyfrowych mediów (alfabetyzacja informacyjna) ma coraz większe znaczenie jako umiejętność kluczowa w każdej dziedzinie życia i profesji. To jest najpoważniejsze wyzwanie dla nauczycieli, którzy będą coraz częściej odkrywać, że swoimi metodami pracy hamują rozwój uczniów. Z drugiej strony to również wielkie wyzwanie dla systemu szkolenia zawodowego, który odpowiedzialny jest za przygotowanie nauczycieli do pracy z nowymi technologiami. Ale największy problem w tym stanowi to, że tak naprawdę alfabetyzacja informacyjna nie dotyczy samych narzędzi ICT, lecz myślenia – zastosowania tej wiedzy i umiejętności w różnych sytuacjach życiowych.

2. Presja ekonomiczna i nowe modele nauczania wpływają na konkurencyjność szkół, w szczególności tych nauczających w tradycyjny sposób. Na całym świecie finansowanie szkół jest poważnym wyzwaniem dla władz oświatowych. Technologie pozwalają oszczędzić na kosztach utrzymania i rozwoju szkół, ale samo wprowadzenie technologii nie wystarcza. Muszą one dobrze używać nowych narzędzi i usług, aby głębiej angażować uczniów w naukę.

3. Zapotrzebowanie na spersonalizowane uczenie się nie jest właściwie wspierane przez obecne technologie i praktyki edukacyjne. Niestety, szkoła zorganizowana według modelu – dla wszystkich to samo – w żaden sposób nie jest w stanie wspierać personalizacji w kształceniu, co nie spotyka się oczywiście z akceptacją uczących się. Zmienić sytuację mogą nowe technologie, wspierające uczących się w dostępie do różnych ekspertów, narzędzi, zasobów, a nawet metod nauczania.

4. Kluczowym wyzwaniem samym w sobie jest fundamentalna struktura szkolnictwa – systemu oświaty. Rzeczywiste zmiany w systemie szkolnym będą hamowane zawsze, dopóki celem działań reformatorskich będzie utrzymanie lub korekty istniejących rozwiązań. Tymczasem osoby uczące się mają do dyspozycji coraz szerszą gamę środków pozwalających pogłębiać wiedzę w formule edukacji nieformalnej, e-learningu, czy nawet edukacji domowej. Jeśli zatem system szkolny ma dalej móc pełnić swoje funkcje, musi się adaptować do nowych warunków – to oczywiście przychodzi bardzo ciężko.

5. Coraz więcej inicjatyw edukacyjnych ma miejsce poza murami szkoły i nie zawsze są one uwzględniane jako część osiągnięć uczniów. Oferta edukacyjna pozaszkolna skierowana do uczniów jest coraz bogatsza i nie zawsze odnosi się wprost do punktów w programie nauczania. Przekłada się to na wzrost wiedzy i umiejętności, ale działania te nie są objęte szkolnymi systemami mierzenia rezultatów edukacyjnych.

Trendy i wyzwania opisane przez twórców Horizon Report będą mieć istotne znaczenie w najbliższych latach dla rozwoju każdej szkoły, chociaż prawdopodobnie większość władz szkolnych nie dostrzega wielu opisanych tu zjawisk i nie widzi zagrożenia dla funkcjonowania szkoły, traktując ją nadal, w sposób nieco już anachroniczny, jako podstawową instytucję "dostarczającą" wiedzę.

Organizatorami badań nad wpływem technologii edukacyjnych na system szkolny jest koalicja międzynarodowych podmiotów: The New Media Consortium, Consortium for School Networking oraz International Society for Technology in Education.

(Źródło: Johnson, L., Adams, S., and Haywood, K., (2011). The NMC Horizon Report: 2011 K-12 Edition. Austin, Texas: The New Media Consortium, www.nmc.org)

 

(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Prowadzi także międzynarodowy serwis edukatorów ekonomicznych i finansowych www.EconomicEducator.eu)