Obecnie w Europie około 76 milionów osób w wieku 24-64 lata ma niskie kwalifikacje lub nie posiada ich w ogóle. Osoby o niskich kwalifikacjach mają problemy ze znalezieniem pracy i najczęściej należą do grupy osób długotrwale bezrobotnych, co powoduje obniżenie jakości ich życia i często prowadzi do wykluczenia społecznego. Zgodnie z prognozami zapotrzebowania na kwalifikacje w najbliższej dekadzie ilość ofert pracy dla osób o niskich kwalifikacjach będzie się drastycznie zmniejszać na korzyść zapotrzebowania na pracowników o wysokich i średnich kwalifikacjach.
Jednocześnie dużym problemem w Europie jest przedwczesne kończenie nauki przez młodzież. W 2009 r. ponad sześć milionów młodych ludzi, czyli 14,4 % osób w wieku 18-24 lat, zakończyło edukację lub szkolenie na poziomie kształcenia gimnazjalnego lub niższym. Co gorsza 17,4 % z nich ukończyło jedynie szkołę podstawową. [1] Przedwczesne kończenie nauki oznacza marnowanie możliwości życiowych młodych ludzi, a także potencjału społecznego i gospodarczego całej Unii Europejskiej.
Przedwczesne kończenie nauki bezpośrednio przyczynia się do bezrobocia młodych osób. Obecnie w Europie wynosi ono 20%. Szanse na zatrudnienie są powiązane z osiągniętym poziomem kwalifikacji. W 2009 r. w UE 52% osób, które przedwcześnie zakończyły naukę, było bezrobotnych lub wyłączonych z rynku pracy. [2] Osoby bez kwalifikacji, nawet jeżeli pracowały, zarabiały mniej, zwykle zatrudnione były na niepewnych warunkach i częściej uzależnione od pomocy socjalnej. Rzadziej uczyły się przez całe życie i przekwalifikowywały. Gorsza sytuacja edukacyjna może w jeszcze większym stopniu zmniejszyć ich szanse.
Ponieważ przyszłość Europy zależy od jej młodzieży, Unia Europejska podjęła szereg inicjatyw politycznych ukierunkowanych na ograniczenie zjawiska przedwczesnego kończenia nauki. Poprzez Strategię Europa 2020 Unia Europejska stara się w większym stopniu wspierać młodych ludzi i umożliwić im pełny rozwój ich talentów z korzyścią dla nich samych i dla gospodarki. Jednym z głównych celów ustanowionych przez Radę Europejską jest zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę do poziomu poniżej 10% oraz zagwarantowanie, że co najmniej 40% osób młodszego pokolenia uzyska wykształcenie wyższe lub równoważne. Zwiększenie edukacyjnych osiągnięć młodych ludzi przyczynia się do osiągnięcia zarówno celu „inteligentnego rozwoju”, poprzez zwiększanie umiejętności, jak i celu „rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, poprzez zapobieganie jednemu z najważniejszych czynników ryzyka bezrobocia i ubóstwa.
Komunikat z Brugii w sprawie ściślejszej europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego w latach 2011-2020 wyznaczający cele na nowe dziesięciolecie wskazuje na przedwczesne kończenie nauki jako główny problem i przeciwdziałanie temu zjawisku jako priorytetowe w polityce edukacyjnej UE.
Zalecenie Rady z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie polityk na rzecz ograniczania zjawiska przedwczesnego kończenia nauki ma pomóc państwom członkowskim w wypracowywaniu innowacyjnych rozwiązań i rozwijaniu strategii o dużym wpływie oraz dobrym stosunku kosztów do korzyści. Proponuje określenie wspólnych europejskich ram skutecznej i efektywnej polityki przeciwdziałania przedwczesnemu kończeniu nauki, i by państwa członkowskie do 2012 r. przyjęły kompleksowe krajowe strategie przeciwdziałania przedwczesnemu kończeniu nauki, zgodne z celami krajowymi.
Aby skuteczniej wpływać na opracowywanie polityk i przyspieszyć proces wzajemnego uczenia się, grupa decydentów na szczeblu europejskim, reprezentujących różne państwa członkowskie, towarzyszyć będzie wprowadzaniu w życie zalecenia Rady oraz wspierać Komisję i Radę przy monitorowaniu rozwoju sytuacji w państwach członkowskich i na poziomie europejskim. Będzie ona wspierać identyfikowanie skutecznych strategii i praktyk radzenia sobie ze wspólnymi wyzwaniami w różnych państwach członkowskich, wspierać wymianę doświadczeń i pomagać w określaniu lepiej ukierunkowanych zaleceń dotyczących polityki.
Ważnymi źródłami finansowania krajowych i regionalnych środków na rzecz ograniczania zjawiska przedwczesnego kończenia nauki mogą być europejskie fundusze strukturalne, a w szczególności Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Również program „Uczenie się przez całe życie” i powiązane programy w dziedzinie badań naukowych i innowacji będą w większym stopniu wykorzystywane do wspierania eksperymentów i innowacyjnego podejścia w celu ograniczenia zjawiska przedwczesnego kończenia nauki. Umożliwia to wymianę doświadczeń i dobrych praktyk na poziomie placówek kształcenia i szkolenia i zachęca do rozwijania skutecznych i efektywnych środków wspierania uczniów zagrożonych przedwczesnym zakończeniem nauki.
Materiał opracowany w ramach projektu transferu innowacji „RESIST – retaining students in school together” współfinansowanego przez UE w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”.
[1] Eurostat, badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), 2010.
[2] Eurostat, Labour Force Survey 2010 r.
