Edukacja osób starszych (1)

Unia Europejska wychodzi naprzeciw ekonomicznych, społecznych i zawodowych skutków związanych ze starzeniem się społeczeństw, a wyrazem troski jest przede wszystkim strategia lizbońska i wynikające z niej działania państw członkowskich. W polityce społecznej prowadzonej przez kraje członkowskie Unii strategie dotyczące najstarszych członków społeczeństwa są kluczowe – tym bardziej, że według prognoz już około roku 2050 na jednego seniora będą przypadać tylko dwie pracujące osoby, a nie jak obecnie cztery. Tak więc z obszarze zainteresowania rządów pozostają takie kwestie, jak nauka przez całe życie, przesunięcie wieku emerytalnego, wspieranie aktywności po przejściu na emeryturę oraz budowanie świadomości zdrowotnej wśród osób starszych. Jedną z takich inicjatyw jest i2010, której celem jest promocja społeczeństwa informacyjnego i społecznej inkluzji, a w jej ramach warto wspomnieć o projekcie „Ageing Well” (Dobrym Starzeniu się). Zawiera ona działania zmierzające do poprawy standardu życia, promocji zdrowia oraz równowagi między życiem zawodowym i prywatnym.

Myśląc o edukacji osób starszych warto zmienić nieco potoczne znaczenie słowa nauka. Nie chodzi oczywiście o to, żeby seniorów sadzać w szkolnych ławach, ale o wspieranie ich umiejętności i wiedzy, pozwalającej na pełniejsze uczestniczenie w życiu społecznym. Dzięki edukacji przez całe życie można rozwiązać wiele kwestii – zarówno wyzwań, jak i zagrożeń wynikających z wejścia w epokę cyfrową. W społeczeństwie opartym na wiedzy, występuje konieczność uczenia się przez całe życie i podnoszenia kwalifikacji, szczególnie, że wiele z zawodowych umiejętności, które posiadają starsi pracownicy już się zdewaluowało. Dodatkowym aspektem jest wspieranie wymiany doświadczeń i kontaktu miedzy pokoleniami. Szczególnie, że około 2050 r. starsze osoby mogą stanowić aż jedną trzecią populacji Europy.

Aktywne  i dobre starzenie się
Według Światowej Organizacji Handlu, aktywne starzenie się jest procesem optymalizowania szans zdrowotnych oraz związanych z uczestnictwem i bezpieczeństwem, w celu polepszenia jakości życia, kiedy ludzie się starzeją. Pojęcie aktywności nie oznacza tylko fizycznej sprawności czy też możliwości wykonywania pracy zawodowej, ale czynny udział w życiu społecznym, ekonomicznym, kulturalnym, duchowym czy cywilnym. Dzięki temu mogą zdać sobie sprawę ze swojego potencjału i pokierować swoim życiem zgodnie ze swoimi preferencjami, pragnieniami i umiejętnościami, a jednocześnie społeczeństwo musi zapewnić osobom w podeszłym wieku opiekę i ochronę, kiedy tylko jej potrzebują. Poniższy diagram pokazuje, jakie czynniki mają wpływ na aktywne starzenie się. Oczywiście najważniejsze z nich to płeć i wymogi kultury, w której się funkcjonuje.

Edukacja jest wyjątkowo ważnym aspektem aktywnego starzenia się. To właśnie niski stopień wykształcenia oraz analfabetyzm są uważane za główne czynniki zwiększające ryzyko niepełnosprawności oraz utraty zdrowia, a nawet życia, wśród osób starzejących się, oraz prowadzące do bezrobocia. Według WHO, solidna edukacja w młodym wieku, połączona z możliwościami uczenia się w ciągu całego życia powoduje, że ludzie w późniejszym wieku mogą lepiej adaptować się do zmieniającego się środowiska, a także zachować autonomię i niezależność.

Jakość życia – dobre starzenie się
Pojęcie jakości życia nie jest ujęte w żadne formalne ramy – ogólnie określane jest jako postrzeganie przez jednostkę swojej życiowej pozycji w szerokim kontekście społeczeństwa w którym żyje. Składniki tego kompleksowego zagadnienia można pokazać za pomocą diagramu:

 

Właśnie te czynniki, które można podsumować jako dobrobyt (praca, zdobywanie pieniędzy), relacje społeczne (samorealizacja, samotność) oraz zdrowie (zarówno fizyczne, jak i sprawność umysłowa), wpływają na odczuwaną jakość życia, czyli to co rozumie się pod określeniem „dobrego starzenia się”:

Dlatego właśnie nauka seniorów różni się od edukacji osób młodszych oraz dorosłych w wieku produkcyjnym. Przede wszystkim nauka pomaga zwiększyć świadomość i wiedzę na temat zdrowia, a także nabyć określone praktyczne umiejętności takie, jak używanie nowych narzędzi internetowych, zarządzanie kontem bankowym online itp. Zresztą sam proces uczenia się jest satysfakcjonujący sam w sobie, stąd rosnąca popularność Uniwersytetów Trzeciego Wieku.

 

Oczywiście trzeba zauważyć, że osoby starsze nie są jednorodną grupą, a każdy etap okresu starzenia się, charakteryzuje się innymi cechami i wymaganiami:

 

 

 

Oprócz tego grupa osób starszych podzielona jest w zależności od statusu materialnego, poziomu zdrowia i pozycji społecznej. Oczekiwania równolatków, z których jeden cierpi na brak towarzystwa w czasie podróży po świecie, a drugi walczy o zdobycie środków na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb, są oczywiście zupełnie różne. Również osoby samotne potrzebują innego rodzaju opieki, niż seniorzy otoczeni liczną rodziną. 

 

Pojawił się nawet nowy termin – agizm, czyli dyskryminacja ze względu na wiek. W Polsce to pojęcie używane jest zazwyczaj w kontekście zatrudnienia osób w wieku określanym jako 50+. Na zachodzie i w Polsce powstają już kampanie społeczne związane z tą formą dyskryminacji:

 

 

Przejdź do drugiej części - Edukacja osób starszych.