79% dzieci i nastolatków przynajmniej raz w swoim życiu doświadczyło przemocy. Krzywdzenia doświadczają najczęściej ze strony swoich rówieśników (66%) i bliskiej osoby dorosłej (32%). 26% młodych respondentów doświadczyło wykorzystywania seksualnego bez kontaktu fizycznego – to trzecia najczęściej wskazywana przez dzieci kategoria przemocy. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę opublikowała raport z badania „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023”. Badanie zostało zrealizowane przez organizację już po raz trzeci (poprzednie edycje w 2013 i 2018 r.). Przeprowadzono je na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie 2026 nastolatków w wieku 11-17 lat.
Ze względu na brak jednolitego systemu zbierania danych w naszym kraju „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce” stanowi jedno z nielicznych kompleksowych źródeł wiedzy o problemie krzywdzenia dzieci.
Dzięki temu, że przygotowujemy nasz raport cyklicznie, możemy obserwować, jak zmienia się sytuacja dzieci i jakie nowe zagrożenia pojawiają się na horyzoncie. Pomaga nam to wyznaczać własne kierunki działania oraz formułować rekomendacje dla rządzących i instytucji publicznych – mówi dr Szymon Wójcik, koordynator działu badawczego Fundacji.
Więcej przemocy rówieśniczej
Dwoje na troje dzieci w Polsce doświadczyło przemocy rówieśniczej. Jest to najczęściej wskazywana przez respondentów badania kategoria przemocy, a jej skala zwiększa się na przestrzeni ostatnich lat. Odsetek osób, które doświadczyły ze strony rówieśników przemocy fizycznej, wzrósł z 41% w 2013 r. do 48% w 2023 r. Długotrwałego znęcania się w 2013 r. doświadczyło 11% respondentów, w 2023 – już 18%. Przemoc psychiczna w ciągu ostatniej dekady także wyraźnie przybiera na sile - z 28% do 43%.
Sprawcami przemocy rówieśniczej w zdecydowanej większości są koledzy, koleżanki i inne dzieci spoza rodziny. To oni najczęściej są odpowiedzialni za psychiczną i fizyczną przemoc rówieśniczą (odpowiednio 87% i 54%) oraz znęcanie się (76%).
Mniej przemocy fizycznej ze strony dorosłych
Jedno na troje dzieci doświadczyło przemocy fizycznej lub (i) psychicznej ze strony bliskich dorosłych. Skala tej pierwszej formy przemocy na przestrzeni lat spada.
W 2018 r. o doświadczeniu przemocy fizycznej od bliskiej osoby dorosłej mówiło 33% dzieci i nastolatków, w 2023 r. – 24%. To bardzo pozytywny trend i dowód na to, że kampanie społeczne i działania edukacyjne podejmowane przez wiele organizacji pozarządowych i podmiotów publicznych przynoszą efekty – udaje nam się zmieniać życie dzieci na lepsze. Jednak mimo tego spadku w dalszym ciągu prawie jedna czwarta nastolatków doświadcza przemocy fizycznej, a ponad jedna piąta (22%) przemocy psychicznej – mówi Renata Szredzińska, członkini zarządu Fundacji.
Przemocy ze strony bliskich dorosłych dzieci i nastolatki najczęściej doświadczają od rodziców. Ojcowie nieco częściej dopuszczają się przemocy fizycznej (35%, wobec 31% matek stosujących tę formę krzywdzenia), matki – psychicznej (43%, wobec 39% ojców). Generalnie jednak, jak wynika z badania, i ojcowie, i matki krzywdzą dzieci w zbliżonym stopniu.
Dziewczyny częściej niż chłopcy deklarują, że doświadczyły przemocy ze strony bliskich dorosłych (36% vs 29%), były świadkami przemocy w domu (18% vs 11%), były zaniedbywane fizycznie (9% vs 7%). Częściej były też wykorzystywane seksualnie, zarówno bez kontaktu fizycznego (34% vs 17%), jak i z kontaktem fizycznym (13% vs 3%) – mówi Katarzyna Makaruk, badaczka z FDDS, jedna z autorek raportu.
Więcej słownej przemocy seksualnej i ekshibicjonizmu
Więcej niż co czwarta badana osoba (26%) została w swoim życiu wykorzystana seksualnie bez kontaktu fizycznego. Oznacza to, że zetknęła się z ekshibicjonizmem, słowną przemocą seksualną, była uwodzona w internecie lub doświadczyła niechcianego sekstingu (udostępnienie innym zdjęć lub filmu przedstawiającego kogoś nago lub prawie nago bez jego zgody).
Nastolatki coraz częściej doświadczają słownej przemocy seksualnej (wzrost z 8% w 2013 r. do 11% w 2023 r.). Coraz częściej także stykają się z ekshibicjonizmem (wzrost z 9% w 2018 r. do 14% w 2023 r.).
Wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym doświadczyło 8% nastolatków[1]. W ciągu ostatnich 10 lat (od 2013 r. do 2023 r.) badaczki i badacze z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę nie odnotowali istotnych zmian w odsetkach doświadczeń poszczególnych form wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym. Pytania dotyczące wykorzystywania seksualnego zadawano tylko respondentom w wieku 13-17 lat.
Z pełną treścią raportu można się zapoznać pod linkiem.
Wyniki badania zostały zaprezentowane podczas 20. Ogólnopolskiej Konferencji „Dziecko pokrzywdzone przestępstwem” organizowanej przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę i Urząd m.st. Warszawy, który także współfinansował to wydarzenie.
Badanie „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023” i organizacja konferencji zostały sfinansowane ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.
[1] Na tę kategorię składały się: niechciane dotykanie seksualne przez rówieśnika, kontakt seksualny przed 15. r.ż. z osobą dorosłą, dotykanie seksualne przez znajomego dorosłego lub dotykanie seksualne przez obcego dorosłego.
(Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)
