Sposobów, w jaki nauczyciele mogą przewodzić w swoim środowisku jest tyle, ilu samych nauczycieli. Przyjmować mogą szeroki wachlarz ról, by wspierać szkołę i sukcesy uczniów. Bez względu na to, czy role te są przypisywane formalnie, czy też nie, budują całą zdolność szkoły do doskonalenia się.
W jaki więc sposób nauczyciele-liderzy mogą przyczynić się do sukcesu swoich szkół? Przede wszystkim oddziałując na grono swoich kolegów i koleżanek, biorąc odpowiedzialność za rozwój i komunikację w różnych obszarach ważnych dla życia, wizji i rozwoju szkoły. Różnorodność ról sprawia, że nauczyciele mogą dopasować je do swoich talentów i zainteresowań. Oto kilka z nich:
1. “Dostawca” zasobów
Lider ten pomaga innym nauczycielom, dzieląc się z nimi swoimi zasobami. Mogą to być strony internetowe, wszelkiego rodzaju materiały lub ćwiczenia do wykorzystania z uczniami. Proponowanie innym artykułów, książek, scenariuszy lekcji lub planów programowych i narzędzi oceny przyczynia się do wzajemnej inspiracji i wspierania się nauczycieli. Taka osoba może “oswajać” starszych nauczycieli z dobrodziejstwami związanymi z TIK-iem w szkole lub porządkować i katalogować zasoby, które są kolekcjonowane przez grono pedagogiczne
2. Specjalista od metodyki
Nikt tak nie pomaga we wdrożeniu skutecznych strategii nauczania, jak nauczyciel z długoletnim stażem i doświadczeniem. Pomoc ta może obejmować - we współpracy z innymi nauczycielami - szukanie sposobów na coraz ciekawsze i lepiej przeprowadzane zajęcia. Specjaliści metodyczni to osoby ciągle doszkalające się, przynoszące do szkoły nowinki i wprowadzające innowacyjne rozwiązania w nauczaniu. Badają, czy są one odpowiednie w danej sytuacji i miejscu, a wyniki ewaluacji omawiają z kolegami.
3. Doradca programowy
Dobra znajomość programu nauczania, rozumienie, jak różne składniki programu są ze sobą połączone, planowanie nauczania i oceniania na jego podstawie - to niezbędne umiejętności nauczyciela - lidera programowego. Może on zapewnić spójność wdrażania programu danego przedmiotu w całej szkole. Doradca czuwa, aby nauczyciele przedmiotowi spotykali się w celu uzgodnienia standardów przestrzegania przyjętego programu nauczania, tempa jego realizacji i rozwijania wspólnych sposobów oceniania postępów uczniów. Taki zespół ma możliwość porównywania wyników swojej pracy i analizowania ocen uczniów, co może służyć modyfikacji przyjętych założeń programowych. Lider może także zachęcać nauczycieli do tworzenia i wprowadzania w życie programów autorskich lub zespołowych.
4. Coach klasowy
Coach (trener) pracuje z nauczycielem wewnątrz klasy, pomagając mu realizować nowe pomysły lub udzielając potrzebnego wsparcia. Prowadzi lekcje “pokazowe” razem z nim lub obserwuje i udziela potem informacji zwrotnej. Konsultacja z innym nauczycielem wzmacnia wiarę we własne możliwości i zdolności, wprowadzając kulturę uczenia się na błędach. Prowadzi do skuteczniejszego rozwiązywania problemów nauczania i uczenia się. Zwłaszcza młodzi nauczyciele zyskują dużo. Podpatrują “na żywo” zachowania coacha, techniki i styl prowadzenia lekcji, sposób zwracania się do uczniów, zadawania pytań czy rozładowywania napięć i konfliktów. Nieocenione jest także wspólne planowanie takiej lekcji, a po jej odbyciu - omówienie mocnych i słabych stron nauczyciela, wymiana uwag i spostrzeżeń.
5. Moderator kształcenia ustawicznego
Ułatwienie możliwości kształcenia zawodowego pracownikom szkoły to kolejna rola lidera. Kiedy nauczyciele uczą się razem i od siebie nawzajem, mogą skupić się na tym, co najbardziej bezpośrednio i skutecznie poprawia sposoby nauczania. Wspólnoty uczenia się mogą złamać szkodliwą izolację obecną w wielu szkołach. Moderator kształcenia ustawicznego koncentruje się na pracy nauczycieli w klasie i dostosowuje szkolenia i kursy do ich rzeczywistych potrzeb. Może kierować również tworzeniem wspólnego planu rozwoju zawodowego nauczycieli. Punktem wyjścia jest wtedy rozpoznania potrzeb edukacyjnych uczniów (czego powinni się nauczyć?; w jaki sposób?; jak możemy im w tym pomóc?; za pomocą jakich narzędzi?), a następnie określenie obecnego poziomu wiedzy i umiejętności nauczycieli w tych obszarach. Nauczyciele spisują, czego chcą się nauczyć i w jaki sposób mogą to zrobić. Określają przy tym wewnątrznszkolne “zasoby”, identyfikują, czego mogą nauczyć się od siebie nawzajem.
6. Mentor
Bycie mentorem dla początkujących stażystów jest wspólnym zadaniem nauczycieli - liderów. Mentorzy służą jako wzór do naśladowania, pomagają w aklimatyzacji, doradzają w kwestiach takich, jak techniki nauczania, realizacja programu, wprowadzają w procedury, różnorodne szkolne praktyki czy kwestie administracyjne. Bycie mentorem zajmuje dużo czasu i wiedzy fachowej, ale w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju nowego profesjonalisty w zawodzie.
7. Katalizator zmian
Przywódczy nauczyciel może być także katalizatorem zmian, wizjonerem, który nigdy nie zadowala się status quo, lecz zawsze szuka lepszych rozwiązań. Nauczyciele, którzy biorą na siebie tę rolę, czują się bezpiecznie w swojej pracy i mają silną potrzebę ciągłego doskonalenia się. Oni zadają pytania, które służą stałej analizie sposobów nauczania i uczenia się w szkole. I często odpowiadają za jej sukces.
(Źródło: ASCD, opr. własne)
