Wykorzystując film na zajęciach, odwołujemy się do sfery poznawczej, intelektualnej, ale i do emocji młodego człowieka. Jak pisał w 1943 A. Huxley, "w czasie projekcji filmu widzimy dane wydarzenie o wiele jaśniej. Dostrzegamy dużo interesujących szczegółów (...) które w rzeczywistości nigdy nie dotarłyby do naszej świadomości, całkowicie skoncentrowanej na przebiegu owego wydarzenia".
Wybór filmu powinien być podyktowany nie tylko przydatnością w omawianiu ujętych w podstawie programowej zagadnień, lecz także wysoką jakością poznawczą, historyczną czy estetyczną dzieła. Nauczyciel musi dobierać materiał odpowiedni do poziomu emocjonalnego i intelektualnego swoich uczniów. Ponadto powinien pełnić funkcję mentora i przewodnika po świecie wartości, jakie ukazuje sztuka filmowa.
Praca z filmem na lekcji nie może ograniczać się wyłącznie do projekcji dzieła. Film ma być tylko narzędziem do realizacji precyzyjnie określonych celów. Każda projekcja, niezależnie od tego, czy odbywa się na lekcji, zajęciach pozalekcyjnych, w ramach koła zainteresowań czy nawet na godzinach zastępczych, powinna zostać omówiona. Młodzież musi mieć możliwość podzielenia się swoimi wrażeniami i wątpliwościami, a do nauczyciela należy pokierowanie analizą i wskazanie różnych interpretacji.
Przemyślane i zaplanowane zajęcia edukacyjne z wykorzystaniem materiałów filmowych powinny prowadzić do:
⇨ wzbogacenia wiedzy merytorycznej ucznia;
⇨ wykształcenia umiejętności pracy z różnymi rodzajami źródeł;
⇨ kształtowania nawyków i gustów ucznia;
⇨ refleksji nad tematem;
⇨ podjęcia samodzielnej pracy badawczej lub twórczej.
Lekcję z filmem należy starannie przygotować, zaś proces dydaktyczny dobrze jest wzmocnić odpowiednimi metodami i ćwiczeniami. Sprawdzony model pracy z materiałem audiowizualnym wygląda tak:
⇨ Wprowadzenie – przygotowanie uczniów do projekcji, omówienie kontekstów, tła historyczno-społecznego itp.
⇨ Projekcja filmu
⇨ Zebranie pierwszych wrażeń po filmie
⇨ Uzupełnienie przekazu wskazówkami interpretacyjnymi, dyskusją, ciekawą pracą domową
Takie podejście do edukacji filmowej w szkole pozwoli kształtować w młodzieży nie tylko krytyczną, lecz także twórczą postawę wobec zjawisk kultury. W przyszłości pomoże uczniom dokonywać wyboru i samodzielnej oceny wartościowych pozycji oraz będzie wyzwalać inicjatywy, dzięki którym, być może, odkryją oni własne pasje i talenty.
W niniejszym cyklu zaprezentujemy wybrane metody pracy z filmem podczas zajęć szkolnych.
Heureza
Jest to metoda stosowana przy każdej analizie filmu. Polega na stwarzaniu takich sytuacji, które pozwalają uczniom na samodzielne rozwiązywanie zadań.
Przed projekcją podajemy uczniom wskazówki analityczno-interpretacyjne zapisane w ich kartach pracy. Są to najczęściej pytania dotyczące treści (kto? gdzie? kiedy? w jakich okolicznościach? co się dzieje? dlaczego? w jakim celu?) lub formy (za pomocą jakich środków zostało to przedstawione?). Po seansie wspólnie omawiamy film, zapisujemy notatkę w zeszytach i zadajemy pracę domową. Materiał może być analizowany przez uczniów samodzielnie lub zespołowo. Dzięki tej metodzie uczniowie oglądają film w skupieniu i starają się go zrozumieć.
Planując zajęcia z filmem, warto zastanowić się nad wykorzystaniem projekcji programowanej (podzielonej na kilka części) lub wybraniem jedynie fragmentów filmu (przed lekcją uczniowie oglądają całość, a na zajęciach pokazujemy tylko niektóre sceny). Trzeba wówczas dokonać podziału na kilkuminutowe sekwencje związane z konkretnymi problemami, wydarzeniami czy środkami estetycznymi, które chcemy omówić. Taki sposób wyświetlania filmu ułatwi lepsze zrozumienie i zapamiętanie poszczególnych zagadnień, wzbudzi aktywność uczniów i wywoła dyskusję.
Być może po projekcji filmu, analizie poszczególnych fragmentów i podsumowaniu odpowiedzi z kart pracy uczniów konieczne okaże się uzupełnienie wiadomości za pomocą krótkiego wykładu nauczyciela lub rozmowy nauczającej.
(Koniec części I – kontynuacja cyklu już jutro)
Artykuł jest częścią publikacji „Filmoteka szkolna”. Pakiet edukacyjny pod redakcją Marianny Hajdukiewicz i Sylwii Żmijewskiej-Kwiręg, wydany zostanie przez Fundację Centrum Edukacji Obywatelskiej we współpracy z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej. Więcej informacji w Filmotece Szkolnej.
