Obchody Dnia Domeny Publicznej 2011 upłynęły pod znakiem projektów i inicjatyw realizowanych przez instytucje szeroko rozumianej kultury. Wszystkie zaprezentowane pomysły bazują na zasobach domeny publicznej i wykorzystują je na różnych poziomach i na różne sposoby. Domena publiczna jest kluczowa dla rozwoju cyfrowych zasobów kultury i edukacji.
Tytułem wstępu dyrektor Biblioteki Narodowej Tomasz Makowski oraz Bożena Bednarek-Michalska z Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu przedstawili powody, dla których warto podkreślać wagę Domeny publicznej w Polsce i na świecie. Bożena Bednarek-Michalska zwróciła uwagę na ważny cytat z książki James’a Boyle’a "The Public Domain", w którym autor zaznacza, że "Domena publiczna nie jest rodzajem resztek, które pozostały po objęciu wszystkich dobrych treści ochroną przez prawa własności. Domena publiczna to miejsce, z którego pobieramy części składowe naszej kultury. W gruncie rzeczy Domena publiczna stanowi znaczącą jej część." (2008)
Podczas obchodów odbyła się premiera licznika Domeny publicznej opracowanego w ramach projektu Wolne Lektury - największej internetowej biblioteki tekstów lektur szkolnych dostępnych w Domenie publicznej. Magdalena Biernat i Radosław Czajka z Fundacji Nowoczesna Polska przedstawili działanie licznika, który po wpisaniu nazwiska twórcy informuje nas jak długi jest okres oczekiwania na przejście jego twórczości do zasobów Domeny publicznej (w latach, dniach, godzinach, minutach i sekundach). Obecnie w bazie licznika znalazło się około 800 nazwisk twórców głównie literatury pięknej i poezji, których twórczość wchodzi do kanonu lektur szkolnych.
Tomasz Ganicz ze Stowarzyszenia Wikimedia Polska zaprezentował Wikiźródła, kolejną oddolną inicjatywę mającą na celu cyfryzację zasobów z Domeny publicznej lub udostępnianych na wolnych licencjach. Zakres działania Wikiźródeł pokrywa się po części z działaniami bibliotek cyfrowych, które także digitalizują twórczość. Jednak Wikiźródła udostępniają nie tylko skany oryginałów lecz pełne teksty źródłowe w postaci hipertekstu wyposażonego w spis treści. Stanowi to prawdopodobnie największą wartość dodaną projektu.
Joanna Derkaczew, krytyk teatralny Gazety Wyborczej, opowiadała o problemach młodego pokolenia dramaturgów (Jan Klata, Natalia Korczakowska, Monika Strzępka, Paweł Demirski i wielu innych), którzy adaptując klasykę dramatu, narazili się na głosy sprzeciwu konserwatywnych twórców, niedopuszczających zbyt dużego odstępstwa od wersji oryginalnej lub pierwotnej adaptacji dzieł. Według młodego pokolenia reżyserów teatralnych wierne trzymanie się jednej wersji oryginału hamuje twórczość i rozwój kultury.
Ostatnim zaprezentowanym projektem była Społeczna Pracownia Digitalizacji (SPD) działająca przy Śląskiej Bibliotece Cyfrowej od 2007 roku. Remigiusz Lis przedstawił podstawowe założenia SPD jakim jest wykorzystanie zaangażowania społecznego do działania profesjonalnego (zgodnie z ideą sieci 2.0) oraz udostępnienie stanowisk do digitalizaji i tworzenia zasobów cyfrowych dla ŚBC. W efekcie działania SPD powstało ponad 4 tys. cyfrowych kopii zasobów, co stanowi 23% zasobów ŚBC (przy udziale 13 wolontariuszy).
Podsumowaniem obchodów DDP było wystąpienie Jarosław Lipszyca, który w imieniu Koalicji sformułował kilka postulatów, mających na celu skuteczny rozwój i ochronę Domeny publicznej. Kluczową kwestią jest przyjęcie ochrony Domeny publicznej jako zasady działania instytucji kultury (szeroko rozumianej). Za tym idzie kolejny krok, jakim jest systemowe wspieranie tworzenia i udostępniania zasobów Domeny publicznej. Druga postulowana zasada to udostępnianie w Domenie publicznej utworów finansowanych z funduszy publicznych, poza prawem autorskim lub na wolnych licencjach, a więc warunkach zezwalających na wykorzystanie w podobnym zakresie co utwory w Domenie publicznej. W zakresie zmian legislacyjnych Koalicja postuluje, aby autorzy uzyskali prawo do przenoszenia utworów do Domeny publicznej oraz aby utwory, do których prawa należą do skarbu państwa były dostępne w Domenie publicznej. Dyskutowaną kwestią jest także zasadność istnienia Funduszu Promocji Twórczości, który w swojej obecnej formie jest podatkiem od komercyjnego wykorzystania zasobów Domeny publicznej. Zdaniem Koalicji równie istotne dla rozwoju Domeny publicznej jest rozpoczęcie debaty nad stanem praw autorskich, które według regulacji prawnych obowiązują 70 lat od śmierci autora, podczas gdy według konwencji berneńskiej najkorzystniejszy okres ochrony prawem autorskim to 50 lat.
Coroczne obchody Dnia Domeny Publicznej są istotne z uwagi na przypominanie opinii publicznej i użytkownikom kultury, że tworząc i dbając o silną Domenę publiczną, budujemy prestiż i szacunek dla jej wartości, zaznaczamy, że poszerzanie Domeny publicznej i jej ochrona wyzwala kreatywność drzemiącą w nas wszystkich, szczególnie w nowym pokoleniu.
Obchody Dnia Domeny Publicznej 2011 zostały zorganizowane przez Koalicję Otwartej Edukacji przy wsparciu Open Society Institute oraz współpracy Biblioteki Narodowej.
Informacja o autorze: Karolina Grodecka, Koalicja Otwartej Edukacji, AGH
