O tym, że edukacja zdalna z wykorzystaniem narzędzi informacyjno-komunikacyjnych to przyszłość uczenia (się), wiadomo od dawna. O trendzie tym wiadomo od niemal dwóch dekad. A mimo to wielu nauczycieli zostało jednak zaskoczonych „nową” sytuacją, w której kontakt fizyczny z uczniami nagle się urwał. Na szczęście opanowanie podstawowych funkcji narzędzi współpracy online nie jest wielkim wyzwaniem i poradzi sobie z tym każdy nauczyciel, jeśli tylko będzie tego chciał. Trzeba natomiast pamiętać o jednej istotnej kwestii – zapewnieniu bezpieczeństwa nauczyciela i uczniów podczas lekcji online. O tym mniej się do tej pory mówiło.
Już po pierwszych tygodniach edukacji zdalnej w polskich szkołach pojawiło się kilka negatywnych zjawisk, z którymi do tej pory nauczyciele się nie mierzyli. Nagle okazało się, że przy korzystaniu z popularnych i prostych narzędzi współpracy online można spotkać się z „nieproszonym” gościem, który „wpada” na zajęcia i zaczyna je skutecznie dezorganizować. Media donosiły o tzw. rajdowaniu e-lekcji, na których ktoś (raczej spoza klasy) puszczał film pornograficzny lub inny materiał nie związany z lekcją i uniemożliwiał skutecznie prowadzenie zajęć. Okazało się, że stosunkowo łatwo jest dołączyć do grupy uczniów i zasypać ją lawiną chamskich treści lub przekleństw. „Wizyta” takiej osoby podczas zajęć to nie tylko wstyd i upokorzenie dla nauczyciela, ale także dodatkowy stres i strach przed ponownym wykorzystaniem narzędzi cyfrowych. Na szczęście możemy stosunkowo szybko poradzić sobie z tym problemem, bo to przede wszystkim kwestia odpowiedniego doboru narzędzi i krótkiego przeszkolenia nauczycieli (i uczniów). Na pewno warto na poziomie rady pedagogicznej podjąć decyzję o tym, z jakich narzędzi można korzystać, tzn. które z nich będą zarówno umożliwiały skuteczny proces nauczania, jak i zagwarantują, że na ekranach nie pojawi się persona non grata.
Jest kilka obszarów dbania o bezpieczeństwo w sieci. Przede wszystkim należy wybrać odpowiednią platformę do prowadzenia zajęć online. Dla wielu nauczycieli sytuacja jest nowa i trudna, ale na poziomie dyrekcji szkoły powinien być ustalony jakiś standard, powinno być przeprowadzone rozpoznanie, tak by nauczyciele korzystali tylko z takich narzędzi, które zapewniają jak największe bezpieczeństwo pracy. Chodzi o sposób logowania i kontrolowania procesu prowadzenia lekcji. – mówi Łukasz Wojtasik z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę w wypowiedzi dla Głosu Nauczycielskiego.
Na co jeszcze zwracać uwagę przy wyborze platformy współpracy online? Po pierwsze na funkcje, które pozwolą sprawnie uruchomić i kontrolować proces nauczania, pozwalające m.in. na włączanie/wyłączanie mikrofonów i ekranów uczestnikom spotkania, rezerwacji zaplanowanego lub zamykanie prowadzonego spotkania (prowadzący decyduje, czy nową osobę dołączyć, czy nie), blokowanie możliwości udostępniania pulpitów bez zgody nauczyciela, nagrywanie lekcji (aby mogły z niej skorzystać także osoby nieobecne). Po drugie dobrze byłoby, gdyby system automatycznie przypisywał spotkaniom i ich uczestnikom indywidualne identyfikatory i hasła. Przydaje się też funkcja podnoszenia wirtualnej ręki, kiedy uczestnik chce zabrać głos. Wreszcie istotne jest też szyfrowanie danych przesyłanych między uczestnikami, aby później nie okazało się, że nagrania gdzieś wyciekły i są rozpowszechniane np. w zmienionej formie. Jest kilka platform współpracy, które spełniają takie warunki, np. Cisco Webex, w której szczególnie zadbano o bezpieczeństwo rozwiązania, jeśli mają z niego korzystać uczniowie czy studenci.
Pandemia COVID-19 sprawiła, że zaczęliśmy wykorzystywać narzędzia do współpracy w dużo większym zakresie niż miało to miejsce do tej pory. Bezpieczeństwo tych rozwiązań jest dla nas kluczowe. Nie możemy sobie pozwolić na to, aby do spotkań dołączały niepowołane osoby, które mogłyby zakłócać ich przebieg. Cisco Webex umożliwia tworzenie indywidualnych pokoi spotkań, do których dostęp mają wyłącznie przypisywane konkretne osoby. Ponadto istnieje również możliwość stosowania unikalnych haseł dla różnych kanałów dostępowych, co znacząco zwiększa poziom zabezpieczeń. Dzięki takim rozwiązaniom możemy zdalnie przeprowadzać egzaminy sprawdzające, obrony prac dyplomowych oraz doktoratów. O ile te ostatnie mają z założenia charakter publiczny, to ważnym aspektem było zadbanie, aby uprawnienia do głosowania posiadały tylko ściśle określone osoby będące członkami komisji. Cisco Webex wykorzystujemy nie tylko do prowadzenia wykładów czy obron, ale także podczas posiedzeń różnych komisji, rad dyscypliny czy cotygodniowych seminariów katedralnych. – mówi dr hab. Mariusz Piwiński z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Sama technologia to jedno, ale najważniejsze są indywidualne kompetencje. Jeśli ktoś nagle pojawia się w grupie i prosi na przykład o udostępnienie mu roli prowadzącego, bo podaje się za przedstawiciela producenta oprogramowania platformy, nie powinniśmy dać się nabrać. Żadna z szanujących się firm komunikacji online nie wymaga od swoich klientów takiego dostępu do spotkania czy innych danych poufnych. To taka cyfrowa wersja „metody na wnuczka” albo phishing, czyli „łowienie” naiwnych internautów (przestępcy zazwyczaj podsuwają nam jakąś przynętę) – bądźmy zatem ostrożni i podejrzliwi w takich sytuacjach.
Z bezpieczeństwem wiąże się jeszcze jedna kwestia, jak dotąd jednak nierozwiązana systemowo przez instytucje oświatowe. Uczeń, który dołącza do spotkania online powinien mieć włączoną kamerkę, choćby po to, aby umożliwić jego identyfikację oraz aby nauczyciel mógł monitorować udział w lekcji. Niestety w większości szkół nie zdecydowano się na przyjęcie zasad uczestnictwa w e-lekcji i stąd wiele głosów nauczycieli, którzy do końca nie byli pewni czy ich uczniowie rzeczywiście biorą udział w zajęciach, czy zajmują się w tym czasie czymś innym (czyli symulują). Utrudniona identyfikacja uczestników spotkania online nie sprzyja zwiększaniu bezpieczeństwa zajęć online. Chociaż są już w Polsce takie szkoły, które przyjęły, że jeśli uczeń ma wyłączoną kamerkę, to uznaje się go za nieobecnego na zajęciach. Może to rozwiązanie warte wprowadzenia na szerszą skalę. W platformie Cisco Webex nauczyciel ma możliwość łatwego usunięcia ze spotkania osób, które nie chciały się ujawnić lub zidentyfikować.
Na pewno wszyscy uczniowie i nauczyciele powinni zaakceptować przygotowany przez szkołę regulamin, zbiór zasad uczestnictwa w e-lekcji (warto tu uwzględnić wyżej opisane wątki, ale także ustalić inne kwestie związane z kulturalnym udziałem w zajęciach i unikaniem różnych form cyberprzemocy rówieśniczej. Pozwoli to sprawniejszą realizację zdalnej edukacji w polskich szkołach.
***
Artykuł powstał we współpracy z partnerem – firmą Cisco, oferującą darmowe narzędzie współpracy online. Więcej o platformie na stronie Cisco Webex dla nauczycieli.
Zobacz także link do próbnej wersji aplikacji.
