Prezentujemy drugą częścią artykułu, który nie jest wykazem niezbędnych pojęć o nowościach w edukacji, tj. słownikiem innowacji, ale propozycją rozważenia kierunku myślenia o nich i wybranych sposobów pracy zmierzającej do podniesienia efektów uczenia się uczniów. Aby innowacją nie była każda nowość, ale ta, która zakłada osiąganie wyższych lub innych od dotychczasowych wyników nauczania.
Ł - Łamanie starych schematów
Łamanie starych schematów rodzi nowe, choć często budzi irytację. Trzeba uczyć innowacyjnie, niekonwencjonalnie i łamać dydaktyczne schematy, aby uczenie się było ciekawe i intrygujące dla uczących się. Warto włączać uczniów we własne innowacje, co mocniej angażuje ich w realizację zadań. Lekcja przecież nie musi mieć utartego schematu. Można ją rozpocząć od środka czy od końca, albo od pytań o uczniowskie oczekiwania.
M - Motywowanie i myślenie
Motywowanie jest najważniejszym zadaniem każdego nauczyciela, a rozwijanie własnego myślenia kluczowym zadaniem uczniów i każdej bardzo dobrej innowacji Warto budzić i rozwijać pozytywną motywację uczniów do uczenia się oraz pracy nad sobą, która jest siłą sprawczą w pokonywaniu trudności i rozwiązywaniu zadań. Trzeba także stosować różnorodne zadania na myślenie i ćwiczyć różne formy racjonalnego myślenia uczniów. A w szkolnym ocenianiu trzeba doceniać tych, którzy myślą kreatywnie i przyszłościowo.
N - Nastawienie i nauczyciel
Nauczyciel jest twórcą innowacji, ale warto zrozumieć, że myśląc o szkolonych innowacjach, czy też motywując nauczycieli do ich podjęcia i realizacji, trzeba najpierw zmienić ich nastawienie do zmian. Trzeba jakoś dotrzeć do ich osobistych wartości i cech osobowości. Nauczyciele, jak wielu innych dorosłych, nie garną się do zmian w swojej pracy. Mówi się często, że przyzwyczajenia są naszą drugą naturą. Warto je przezwyciężać.
O - Odpowiedzialność i ocenianie motywujące
Odpowiedzialność i samodzielność są uznawane za kluczowe wartości naszych oddziaływań na uczniów. Są one naczelnymi wartościami wychowania. W działaniach wychowawczych i oceniających trzeba zastosować reguły oceniania motywującego, które mocno podkreśla znaczenie dokonywania samooceny i stawia ucznia, jego samodzielność i odpowiedzialność, w centrum uwagi.
P - Praca i przyjaźń
Praca zmienia świat. Z wielu względów warto ukazać znaczenie ludzkiej pracy i jej głęboki sens, ale też pomysłowości, zaradności i przedsiębiorczości. Warto pracować nad uczniowską motywacją. Ukazać piękno i znaczenie ludzkiej przyjaźni, która jest szlachetnym i bezinteresownym uczuciem wyższego rzędu. Przyjaciel może pomóc w każdej trudnej sytuacji. Mówi się, że prawdziwego przyjaciela poznaje się w biedzie... Takie innowacje zaowocują w przyszłości.
R - Równość szans i rozumienie
Równo traktować wszystkich uczniów bez względu na płeć, wygląd, pochodzenie itp. i konsekwentnie sprawiedliwie wymagać. Indywidualizacja nauczania nie powinna znaczyć obniżanie wymagań. W obszarze wiedzy trzeba podkreślać znaczenie rozumienia pojęć, procesów, zależności i zjawisk, bo rozumienie jest fundamentem nabywania umiejętności.
S - Samodzielność i samowychowanie
Stawiać śmiało na samodzielność uczniów, ich samowychowanie, samodzielne uczenie się i dokonywanie samooceny. Innowacje warto koncentrować na kształtowaniu hierarchii wartości, by osiągnięcia służyły czemuś więcej niż tylko własnej satysfakcji. Trzeba redukować myślenie typu: „muszę” coś osiągnąć, bo dzięki temu motywacja staje się autentyczna i bardziej długoterminowa.
T - Technologie TIK
Technologie TIK są tylko środkiem dydaktycznym, ale dziś niesłychanie ważnym. Trzeba je wykorzystywać w edukacji i promować różnorodne sposoby uczenia się. Czy są jeszcze teraz gdzieś szkolne innowacje, które nie bazują na TIK? Żyjemy w medialnym świecie epoki cyfrowej, w tym także szkoła, która bez nich nie może się dziś obyć. Warto też skierować uwagę na konektywne uczenie się i zrozumieć negatywy nadmiernego rygoru i przymusu.
U - Umiejętności i ludzkie uczucia
Umiejętności są cenniejsze od wiedzy, bo przydatniejsze i trwalsze. W edukacji i innowacjach warto promować nabywanie i rozwój umiejętności oraz kluczowych kompetencji. Ze szkoły trzeba uczynić akademię umiejętności. Innowacja powinna przynieść wyższą jakość nabywanych umiejętności i wymagać przekonania o potrzebie rozwijania uczniowskiej inteligencji, w tym technologicznej, oraz uwolnienia pomysłowości.
W - Wymagania i współpraca
Ważne jest założenie, że innowacja ma przynieść wyższą jakość i lepszą skuteczność. Wymagania kierowane do uczniów powinny koncentrować się na sprawdzaniu ważnych umiejętności i kompetencji, nie samej wiedzy. Wysokie wymagania trzeba łączyć z pracą na rzecz motywacji uczniów do uczenia się. Nie ma bardzo dobrej innowacji (szkoły) bez wysokich wymagań stawianych samym uczącym się i organizatorom uczenia się oraz współdziałania z innymi podmiotami edukacji.
Z - Zainteresowania i zamiłowania
Za priorytet edukacji warto przyjąć inicjowanie i rozwój poznawczych zainteresowań uczniów oraz pokazać im swoje zamiłowania, talenty i pasje. Są one mocnym motywatorem, na którym warto budować chęć do uczenia się. Innowacja nie przyniesie oczekiwanych efektów bez włączenia w nią zainteresowań uczniów. Trzeba je przekształcać w zamiłowania.
Ż - Życzliwe zastąpienie i życiowe plany
Życzliwość jest potrzebna każdemu, ale w szczególności, gdy wymienia się jedno rozwiązanie na inne. Powinna być ważną wartością innowacji, a także strategią jej realizacji. Dzięki niej zdobywa się sympatię i przychylność ludzi, w tym uczniów, ale i przełożonych. Ona ułatwia współdziałanie, współpracę i partnerstwo w działaniach. Trzeba umiejętnie włączyć uczniów w realizację zadań innowacji i ukazać, że jej cele łączą się z życiowymi planami młodzieży.
(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)
