Czy to nie przesada? Czy małe dzieci są wystarczająco gotowe do działań badawczych? Na pewno tak! Metoda projektów badawczych pozwala dzieciom na rozwijanie różnorodnych umiejętności, odpowiada ich wrodzonej ciekawości, potrzebie poznawania i rozumienia świata. Rozbudza również w nich zainteresowania naukami matematyczno-przyrodniczymi.
Projekty badawcze (ang. Project Approach) to interdyscyplinarna metoda pracy pedagogicznej, spójna z koncepcją nauczania zintegrowanego, która doskonale sprawdza się także w przedszkolu. W ostatnich latach, m. in. dzięki publikacji J. H. Helm i L. G. Katz „Mali badacze – metoda projektu w edukacji elementarnej” (wydanej przez CODN / ORE) oraz szkoleniom Akademii Komeńskiego, metoda ta staje się coraz popularniejsza wśród nauczycieli przedszkolnych także w Polsce.
Metoda projektów badawczych zakłada, że zdobywanie wiedzy przez małe dzieci jest procesem naturalnym, spontanicznym i samodzielnym. Rolą nauczyciela nie jest nauczanie, ale koordynowanie pracy dzieci, organizowanie przestrzeni badawczej tak, aby dzieci samodzielnie zdobywały wiedzę. Ważnym aspektem pracy nauczyciela jest również uważna obserwacja oraz dokumentowanie działań dzieci. Poprzez podejście projektowe dzieci uczą się logicznego myślenia, stawiania pytań, zdobywania wiedzy przez eksperymentowanie, wyciąganie wniosków. Do pracy projektowej są aktywnie włączani rodzice i środowisko lokalne. Metody projektów badawczych nie należy mylić z tzw. pracą tematyczną, szeroko rozpowszechnioną w przedszkolach.
Dobrze prowadzony projekt nie tylko przenosi ciężar działań z nauczyciela na dzieci, ale nigdy nie jest zamknięty. Można go rozwijać i pogłębiać – jeśli tylko dzieci wyrażą taką chęć – bowiem zajmuje się poznawaniem rzeczywistości, a nie omówieniem jednego tematu.
Podejście projektowe składa sie z trzech etapów. W pierwszym dzieci pod kierunkiem nauczyciela wybierają temat, który je interesuje i jest możliwy do zbadania. Dyskutują o temacie, stawiają hipotezy badawcze i wspólnie z nauczycielem planują różnorodne przedsięwzięcia. Następnie gromadzą dane, przeprowadzają wywiady, zapraszają „ekspertów”, prowadzą badania terenowe, tworzą modele, eksperymentują – wszystko po to, by sprawdzić swoje hipotezy. Ostatnim etapem pracy projektowej jest podsumowanie i przedstawienie na forum wyników projektów. Ważną pomocą dydaktyczną do realizacji projektów badawczych jest tzw. „kuferek badacza”, w którym znajdują się narzędzia i pomoce niezbędne do realizacji badań (lupy, miarki, dyktafony, siatki, podkładki do szkicowania, pojemniki na próbki itp.).
W 2007 r., dzięki dotacji Biura Edukacji Urzędu m. st. Warszawy na realizację zadania publicznego „Programy edukacji elementarnej skierowane do dzieci w wieku 2-7 lat, uzupełniające edukacje przedszkolną i promujące innowacyjne metody pracy pedagogicznej z małym dzieckiem i jego rodziną”, Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego przygotowała do prowadzenia projektów grupę nauczycieli. Nauczyciele uczestniczyli w szkoleniu mającym na celu przygotowanie ich do pracy metodą projektów badawczych (łącznie 41 godzin dydaktycznych), które składało się z trzech części. Pierwsza: „Obserwacja i dokumentacja rozwoju dzieci” przygotowuje nauczycieli do prowadzenia dokumentacji dotyczącej procesu myślenia oraz zdobywania wiedzy przez dzieci podczas realizacji projektów. „Metoda projektów badawczych – cześć I” pozwala nauczycielom poznać założenia teoretyczne oraz doświadczyć, czym jest metoda projektów w praktyce. Następnie nauczyciele prowadza projekt pilotażowy ze swoimi dziećmi w przedszkolu.
Na tym etapie mają możliwość konsultowania swoich wątpliwości z trenerami prowadzącymi szkolenie. „Metoda projektów badawczych – cześć II” poświęcona jest podsumowaniu i wymianie doświadczeń nauczycieli po realizacji pilotażowych projektów z dziećmi. Po cyklu szkoleniowym każda z nauczycielek poprowadziła dla swojej grupy dzieci dodatkowe zajęcia metoda projektów badawczych. Przykładowe tematy projektów to: „Kasztan”, „Buty”, „Ziemia”, „Ząb”, „Serce”, „Samochody”, „Czekolada”, „Woda”.
W projekcie Fundacji Komeńskiego uczestniczyło 13 warszawskich przedszkoli, a blisko 600 dzieci wzięło udział w realizacji 29 projektów badawczych prowadzonych przez przeszkolonych nauczycieli w formie bezpłatnych popołudniowych zajęć dodatkowych. Nauczyciele uczestniczący w programie podkreślali, że dzięki realizacji projektów dzieci rozwijały się społecznie i intelektualnie.
Oto wybrane wypowiedzi z ankiety ewaluacyjnej:
- „To metoda, która mobilizuje nie tylko dzieci, ale i leniwych rodziców. Super”;
- „Bardzo fajne zajęcia, twórcze, zmuszające do myślenia, zachęcające do zadawania pytań o otaczającym świecie”;
- „Zwiększenie aktywności dzieci, które bez problemu zadawały pytania, wymyślały czynności, które możemy wykonać, by znaleźć odpowiedzi”;
- „Większe nastawienie dzieci na współpracę z rówieśnikami oraz z rodzicami. Wspólne rozmowy, rozwiązywanie problemów, szukanie odpowiedzi”;
- „Wiedza i umiejętności wykraczające poza wiek: szkice, tabele par butów, rozumienie symboli, poszerzenie słownika, rozwój wyobraźni, twórczego myślenia, pracy w grupie”.
Więcej informacji na temat projektów badawczych można uzyskać na stronie internetowej Fundacji Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego.
(Źródło: Gazeta Szkolna, 29.02.2007)
