Nie uważam, że jeśli wiemy coś o mózgu, to można wymyślić pedagogikę na nowo – twierdzi prof. Joachim Bauer – neurobiologia jest tylko elementem „mozaiki” pedagogicznej. Jednak wiedza o tym, jak działa mózg, możne nam pomóc ulepszać proces dydaktyczny. Od czego zacząć? Wydaje się, że najważniejsze dla prawidłowego rozwoju ucznia i nauczyciela konieczne jest oparcie pedagogiki na dwóch filarach: jeśli pierwszy to przekazywanie (konstruowanie) wiedzy, to drugi – nie mniej ważny – relacje pedagogiczne w klasie i szkole.
Celem edukacji (zarówno szkolnej, jak i pozaszkolnej) powinno być wychowanie człowieka, który potrafi sobą w sposób świadomy sterować (samosterowność) – uważa prof. Bauer. W tym procesie kluczowe znaczenie ma dobra relacja pedagogiczna między nauczycielem a uczniem, oparta na akceptacji, uznaniu (docenianiu, a nie wyłącznie ocenianiu) i życzliwości. To ona buduje motywację do uczenia się, co przekłada się na zwiększenie aktywności uczniów i odkrywanie przez nich „nowych światów”, eksploracji zagadnień, którymi zainteresowali się, zaciekawili.
Mózg człowieka jest nastawiony na relacje społeczne (ang. social brain). Dlatego w szkole uznanie i akceptacja dziecka przez nauczyciela są tak istotne. Powinniśmy uprawiać sztukę krytyki pozytywnej i unikać ośmieszania, zawstydzania czy kompromitowania uczniów. Dobra komunikacja (werbalna i niewerbalna) szczególnie pomaga w budowie dobrych relacji – choć oczywiście nie oznacza to, że nie możemy wyraźnie powiedzieć, że pewne zachowania nie są akceptowalne, jeśli z takimi się spotykamy. Przekaz powinien być wyraźny i czytelny dla odbiorcy. Z drugiej strony trzeba zwracać uwagę na właściwą miarę w okazywaniu pochwały – powinna być ona autentyczna i w odpowiednim czasie. Jak przekonuje prof. Bauer, w każdej sytuacji pedagogicznej powinniśmy zachęcać dzieci do mówienia i słuchać tego, co mają do powiedzenia. W ten sposób pokazujemy, że są oni ważni i zasługują na uwagę. Prof. Bauer zwraca uwagę, że nasz mózg bardzo lubi pochwały i w pewien sposób uzależnia się od nich (można to dobrze obserwować w portalach społecznościowych, gdzie użytkownicy internetu wiele czasu poświęcają na zdobywanie „lajków”).
"Umiejętność krytyki pozytywnej, bez odrzucania i upokarzania, to wyróżnik dobrego pedagoga." – podkreśla prof. Bauer.
Z badań niemieckich płyną następujące wnioski dla szkoły. Dzieci i młodzież (podobnie jak i dorośli) chcą być postrzegani podmiotowo. Są w większym stopniu gotowi na współpracę, kiedy czują się traktowane jako osoby, a nie trybiki w systemie. Są gotowi wiele zrobić dla zyskania szacunku i uznania otoczenia. Nie chcą i nie powinni być w szkole rozpieszczani. Zdaniem prof. Bauera w szkole odpowiednia relacja jest najważniejsza, ważniejsza od przekazywania materiału.
Z punktu widzenia budowy relacji nauczyciel-uczeń w szkole istotne jest też to, co dzieje się w domach uczniów. Tu pewne zadania mają do wykonania także rodzice. Powinni choćby raz dziennie rozmawiać z dziećmi, zwyczajnie, bez skupiania się na oczekiwaniach i wymaganiach. Okazji do rozmów mamy przecież wiele – możemy jeść z dziećmi posiłki (prof. Bauer proponuje traktować posiłek jako projekt społeczny: przygotowuje się go razem, je się, rozmawia, ale koniecznie trzeba wyłączyć telewizor, radio czy komórkę), pomagać w nauce, rozwijać zainteresowania muzyczne i sportowe, wychodzić na wspólne spacery.
Prof. Joachim Bauer był prelegentem konferencji „Budząca się szkoła – motywacja, relacje, uczenie się” zorganizowanej w grudniu przez Wydział Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego i Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Jest autorem wielu publikacji i książek popularnonaukowych, m.in. Das Gedächtnis des Körpers. Wie Beziehungen und Lebensstile unsere Gene steuern ("Pamięć ciała. Jak relacje i styl życia sterują naszymi genami"), Warum ich fühle, was du fühlst (wyd. polskie "Empatia. Co potrafią lustrzane neurony", PWN, Warszawa 2009), Schmerzgrenze. Vom Ursprung alltäglicher und globaler Gewalt (wyd. polskie "Granica bólu. O źródłach agresji i przemocy", Dobra Literatura, Słupsk 2015), Lob der Schule (wyd. polskie "Co z tą szkołą?", Dobra Literatura, Słupsk 2015), Arbeit. Warum unser Glück von ihr abhängt und warum sie uns krank macht ("Praca – źródło szczęścia i przyczyna chorób") oraz najnowszej pracy Selbststeuerung. Die Wiederentdeckung des freien Willens ("Samosterowność. Powrót wolnej woli").
Wypowiedzi prof. Joachima Bauera podczas jego wystąpienia notowała Weronika Górska-Wolniewicz z grupy Superbelfrzy RP.
