Nowoczesność edukacji to nie tylko korzystanie z nowych technologii, ale i organizowanie uczenia się opartego na wartościach. Wyjątkowym walorem jest ludzka mowa. Sporo pojawia się różnych inicjatyw pragnących uwrażliwić nauczycieli, aby ich język był przykładem dla uczniów. Oczywiste jest, że nie wyczerpują one potrzeby zabiegania o kulturę języka polskiego.
Dlaczego edukacja domaga się precyzji używania języka? Wśród ważnych zadań wszystkich nauczycieli, nie tylko języka polskiego, nie może zabraknąć precyzyjnego formułowania myśli i działania na rzecz przyzwoitej edukacji. Warto pytać, jak lepiej uczyć ładnej polszczyzny i precyzyjnego formułowania myśli? Jak zmotywować nauczycieli i uczniów do precyzji używania języka?
Sporo w ostatnim czasie mówi się i pisze o potrzebie zabiegania o czystość, poprawność, piękno języka polskiego. Potrzeba ta nabiera mocy w kontekście budowania europejskości polskiej szkoły, rozszerzania zadań edukacji europejskiej i wskazywania na walory rozwijania kluczowych kompetencji europejskich nauczyciela. Kluczowe kompetencje barcelońskie na pierwszym miejscu stawiają posługiwanie się językiem ojczystym. Przypomniano je w Edunews.pl w artykule Kluczowe kompetencje barcelońskie (sugestia - warto zacząć od siebie i zdiagnozować stan swojego mówienia po polsku!)
Stan języka polskiego jest fatalny
Niektórzy alarmują, że młodzież dziś wyraża się fatalnie - niepoprawnie, często wulgarnie i skrótowo. A dorośli nie są w tym zakresie nic lepsi. A jak mówią, na co dzień i od święta, dyrektorzy, nauczyciele, wychowawcy? Poloniści pewnie z reguły pięknie - a inni? Czy problem dotyczy wszystkich nauczycieli? Jak uczyć młodych ludzi precyzyjnego formułowania myśli i zasad przyzwoitej edukacji?
Juliusz Słowacki marzył, a nauczyciele poloniści pewnie często przypominają, aby: Język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa. Ale to przecież tylko marzenia. A może warto mieć świadomość, że właśnie od marzeń zaczyna się zmiana myślenia i działania. Może warto w szkole w tym temacie zrobić coś więcej? Może warto nie tylko zdiagnozować stan własnego języka, ale też przyjąć jakiś rzetelny plan pracy nad sobą!
Język był i pozostanie wyjątkową wartością
Ludzki język i rozmowa są jednym z podstawowych sposobów motywowania kogoś do czegoś, np. nauczyciela do wysiłku czy ucznia do lepszego uczenia się i pracy nad sobą. Jak rozmawiać z nauczycielami, aby ich zmobilizować do nowoczesności, do lepszej pracy, do działań na rzecz podnoszenia jakości edukacji. Media ostatnio donosiły, że wielu nich, także z innych krajów europejskich, słabo jest zmotywowana do szkolnej pracy. A jak rozmawiać z uczniem, aby go zachęcić do rzetelnego uczenia się i pracy nad sobą? Jak przekonywać do wartości i znaczenia uczenia się przez całe życie? Czy jako nauczyciele znamy i stosujemy w praktyce sztukę przekonywania (sztukę retoryki)? Może to się przyda w szkole?
Ważna jest precyzja formułowania myśli
Precyzyjne formułowanie myśli jest jedną z ważniejszych ludzkich kompetencji warunkujących porozumiewanie się, wymianę myśli, wiedzy i doświadczeń. Ma charakter językowy i uniwersalny. Jest ważna w każdym systemie edukacji - jako jedna z ważniejszych kompetencji nauczycielskich. Jest także celem uczenia się i szkolnej edukacji w ogóle. Ujawnia się za pomocą mowy, pisma i gestów, przy wykorzystaniu systemu pojęć i definicji.
Precyzja - znaczy tyle, co dokładność, ścisłość i dużą zgodność z planem. W języku polskim mówi się, że można coś „dokładnie precyzować, ściśle określać, ustalać, formułować”. W języku łacińskim dosłownie „praecisio” - znaczy obcinanie, przycinanie (www.słownik-online). Precyzja formułowania myśli jest składnikiem komunikowania się za pomocą mowy, pisma i gestów. Składa się z różnorodnych składników, ale najważniejszą jest rzetelne opanowanie i poprawne posługiwanie się językiem. W jej skład wchodzą m.in.:
| 1. |
precyzyjne formułowanie myśli, słów, zdań, |
| 2. |
wyróżnianie najważniejszych elementów wypowiedzi, |
| 3. |
umiejętność słuchania innych ludzi, koncentrowania się na rozmowie, |
| 4. |
komunikacja niewerbalna, |
| 5. |
umiejętność posługiwania się językiem obcym (istotny warunek europejskości), |
| 6. |
wyrażanie i rozumienie różnych punktów widzenia (stereotypy i uprzedzenia). |
Warto znać strukturę kompetencji i wykorzystać ją w posługiwaniu się językiem!
Precyzyjne myśli rodzą się w mózgu
Za moich czasów na studiach nauczycielskich mówiło się o potrzebie poprawności mówienia. A jak jest teraz na studiach wyższych? Pracując od lat z różnymi nauczycielami często mam mieszane odczucia, a czasem jestem wręcz zbulwersowany. Warto przypominać, że szkoła powinna być placówką, w której ładnie się mówi po polsku!
Działania nauczyciela i szkoły w dużej mierze oparte były i są na słowie. A wypowiadane słowa są efektem pracy mózgu, spostrzegania i myślenia. Mózg warto więc ćwiczyć. Dobre słowo może zachęcić, doradzić, podpowiedzieć, ukierunkować lub wręcz poderwać do działania, tj. do podjęcia i kontynuowania lub zakończenia danej pracy. Problemem jest, jak mówić do uczniów, nauczycieli, rodziców - do ludzi, żeby nas słuchali i rozumieli? Jak i jakie stawiać im pytania, które zwykle są przejawem naszego myślenia i poszukiwania? Podstawową cechą dobrego pytania jest logika jego sformułowania i to, aby było wyzwaniem odbiorcy do myślenia (to jednak temat na inny artykuł). Niektórzy mówią, że trzeba mówić do rzeczy, a tak naprawdę, warto mówić do ludzi, klarownie, jasno, logicznie, zrozumiale i koniecznie w ich języku.
Warto precyzyjnie formułować myśli - uczniowie na nas patrzą i nas słuchają. Można, bo warto, podjąć różne próby doskonalenia poprawności swego mówienia i pisania.
(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant
Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji
Edunews.pl)
