Procesy edukacyjne zmieniają się pod wpływem różnych czynników społecznych czy technologicznych, pojawiają się coraz nowsze badania, które pozwalają na nowe spojrzenie na to, jak się uczymy (lub jak nauczamy). Australijski portal InformEd opublikował ciekawy artykuł podsumowujący wybrane obserwacje i odkrycia, które miały miejsce w 2017 roku, a które mogą pomóc nam lepiej rozumieć pracę ludzkiego mózgu.
Oczywiście, dla niektórych osób, które śledzą na bieżąco zmiany w edukacji (zwłaszcza w neuronaukach), niektóre z poniższych obserwacji nie będą niczym nowym i odkrywczym. Ale być może umocnią punkt widzenia, dostarczając nowych odniesień i informacji. Oczywiście to tylko selekcja wyników badań spośród wielu, które opublikowano w tym roku (przy każdym podajemy link do artykułu, który głębiej opisuje dane zagadnienie).
1. Indywidualne style uczenia się prawdopodobnie nie istnieją
Idea, że istnieją różne „style uczenia się” i że każdy uczeń powinien otrzymać w szkole edukację dopasowaną do preferowanego stylu (wzrokowcy, słuchowcy, dotykowcy), zdobyła dużą popularność w ostatnich latach. Niestety, choć wydaje się atrakcyjna wielu edukatorom, brakuje potwierdzenia prawdziwości jej założeń w badaniach naukowych. W wielu krajach (także w Polsce) pojawiają się natomiast głosy naukowców protestujących przeciwko takiemu edukacyjnemu mitowi. W tym roku w Wielkiej Brytanii opublikowany został w The Guardian list 30 naukowców, specjalistów od neuronauk, edukacji i psychologii (m.in. z uniwersytetów Harvard, Cambridge i Oxford), którzy zwrócili uwagę na to, że takie podejście może być szkodliwe dla uczniów i nieefektywne, może też utrudnić uczniom korzystanie z różnych metod uczenia się. Inaczej mówiąc – sugerują odrzucić tę koncepcję w szkolnictwie.
2. Roboty zwiększają zaangażowanie studentów w e-learningu
Naukowcy z Uniwersytetu Stanowego Michigan w East Lansing (USA) wykorzystali specjalne mobilne roboty z zamontowanymi ekranami do utrzymywania lepszego kontaktu z wykładowcami prowadzącymi zajęcia online oraz innymi studentami kursów e-learning. Odkryli przy okazji, że ci, którzy używali takich robotów czuli się bardziej zaangażowani w naukę niż studenci, którzy nie dysponowali takim narzędziem. Obserwacje te mogą pomóc w lepszym projektowaniu kursów e-learningowych i zajęć typu blended-learning (zob. Science Daily).
3. Słuchanie jest jedną z najlepszych metod nauki języka obcego
Słuchanie obcego języka w tle podczas wykonywanych różnych zajęć może pomóc nauczyć się go szybciej, nawet jeśli skupieni jesteśmy w tym czasie na innej pracy – czytamy w Scientific Americain. Mieszkając w innym kraju, w którym chcemy poznać język jego mieszkańców, powinniśmy zanurzać się w tym języku – na przykład poprzez audycje radiowe czy telewizyjne. Słowa lub frazy, które słyszymy w tle, powinniśmy następnie powtarzać na głos. Jak wynika z badań hiszpańskich naukowców – lepiej zapamiętujemy i wymawiamy te zwroty niż gdy uczymy się ich podczas tradycyjnych zajęć językowych.
4. Sen pozwala bardziej elastycznie korzystać z naszej pamięci
Wiemy od dawna, że sen jest dobry dla naszego mózgu. Niedawne badania Uniwersytetu w York dostarczyły kolejnych powodów, dla których powinniśmy zadbać o dobry sen w nocy. Naukowcy z laboratorium SLAM dowiedli, że sen czyni naszą pamięć bardziej elastyczną i adaptacyjną – mózg nie nadpisuje jednej i tej samej informacji kasując starsze wersje, lecz stara się przechowywać wiele różniących się między sobą wersji informacji w naszej pamięci. To, zdaniem brytyjskich naukowców, pozwala nam lepiej rozumieć otaczający nas świat i przygotować się na przyszłość (zob. Science Daily).
5. Nie marnuj czasu na trening mózgu
W ostatnim czasie na popularności zyskują tzw. treningi mózgu, które zdaniem ich twórców „poprawiają kondycję mózgu, przyspieszają jego pracę i zwiększają moc”. Oczywiście to kolejny mit, z którym mamy do czynienia – twierdzą naukowcy z Uniwersytetu Pennsylvania (zob. Science Daily). Takie ćwiczenia nie mają większego wpływu na szybkość podejmowanych decyzji czy funkcje kognitywne mózgu. Być może pozwolą ci czuć się pewniej przy rozwiązywaniu poszczególnych zadań (czy zadań danego typu), ale nasze zdolności kognitywne przez to wcale się nie poprawiają, a korzyści z rozwiązywania wielu zadań danego typu trudno przenieść do innych obszarów uczenia się.
6. Praktyka naprawdę czyni mistrza, ale nie aż tyle jej potrzeba
Badania z Uniwersytetu w Tel-Awiwie dowiodły, że choć rodzice i nauczyciele zapewne mają rację powtarzając znane wszystkim powiedzenie „praktyka czyni mistrzem”, być może wcale aż tak dużo tej praktyki nie potrzeba, aby czerpać z niej korzyści w edukacji (zob. Science Daily). Naukowcy dowodzą, że zamiast zarzucać nasz mózg niekończącymi się ćwiczeniami/zadaniami, można to zrobić znacznie efektywniej, a i tak zapamiętamy dany problem. Ich zdaniem krótkie reaktywacje pamięci mogą zastąpić wielokrotnie powtarzalną praktykę i ćwiczenia. Uczestnikom badania pokazano pięć wygenerowanych komputerowo zadań z zakresu identyfikacji wizualnej, z których każde trwało jedynie kilka milisekund. Mimo tego tak krótkie ekspozycje pozwoliły na stworzenie i zakodowanie zadań w mózgu. Prowadzone będą dalsze badania nad tymi mechanizmami, które pozwolą być może w niedalekiej przyszłości rozwinąć nowy model uczenia się (reactivation-induced learning)
7. Trening ogólnorozwojowy dobrze wspiera uczenie się
Ćwiczenia fizyczne mogą wspierać rozwój umiejętności kognitywnych. Naukowcy z Uniwersytetu Illinois w Urbana-Champaign (USA) opublikowali wyniki badań, które dowodzą, że możemy zaplanować dla mózgu podobny zestaw ćwiczeń, jaki stosują lekkoatleci do rozwoju swoich zdolności fizycznych. W badaniu, które trwało 18 tygodni, 318 młodych ludzi poddano badaniu, w którym dla rozwinięcia określonej umiejętności wykorzystano kombinację ćwiczeń fizycznych z ćwiczeniami generowanymi przez komputer i elektrycznymi stymulacjami mózgu. Wyniki wskazały, że grupa ta osiągnęła lepsze wyniki niż osoby, którym nie zapewniono programu ćwiczeń fizycznych (zob. Science Daily).
8. Studenci nie potrafią efektywnie korzystać z indywidualnych strategii uczenia się
Większość studentów nie potrafi wykorzystać w pełni potencjału indywidualnych strategii samoregulacji w uczeniu się (SRL, self-regulated learning), nawet jeśli są one im dobrze znane. Strategie te obejmują m.in. określanie celów, określanie struktury treści, samo-ewaluację, określanie zestawu nagród, zasad grupowej refleksji czy sporządzania notatek. Jedynie co trzeci student, który potrafił poprawnie zidentyfikować daną technikę uczenia się, przyznał, że faktycznie wykorzystuje ją w nauce. Naukowcy dowodzą, że studentom potrzebne są programy szkoleniowe, które pozwolą lepiej zrozumieć strategie SRL oraz ukazać korzyści z ich korzystania (zob. Journal Frontiers in Psychology).
9. Uczenie się z wykorzystaniem muzyki zmienia struktury mózgu
Chociaż wielu osobom muzyka podczas uczenia się może przeszkadzać lub rozpraszać, naukowcy z Uniwersytetu w Edynburgu dowodzą, że elementy muzyczne odpowiednio wykorzystane w procesie uczenia się, mogą pomóc w nauce i przyczyniają się do wzrostu powiązań pomiędzy poszczególnymi częściami mózgu. Wykorzystanie elementów muzyki podczas nauki prowadzi do zmian w istocie białej mózgu (zob. Science Daily).
10. Ćwiczenia fizyczne równolegle z nauką języka obcego też korzystne
Nauka języków obcych idzie w parze z ćwiczeniami fizycznymi. W tym wypadku badaniu poddano grupę studentów, którzy podczas nauki języka angielskiego wykonywali ćwiczenia na rowerach treningowych. Druga grupa miała zajęcia prowadzone w tradycyjny sposób. Po każdej lekcji obie grupy wykonywały test językowy – okazało się, że wyniki grupy „rowerowej” są znacznie lepsze (zob. PLOS).
(Źródło: InformED)
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP).
