W październikowym sondażu opinii publicznej CBOS po raz pierwszy zapytał respondentów o to, jak się dokształcają i podnoszą swoje kwalifikacje w różnych aktywnościach wykraczających poza regularną, formalną edukację. Z danych CBOS wynika, że ogólnie "kiedyś" większość dorosłych Polaków (64%) uczestniczyła w takich „nadprogramowych” kursach lub studiach podyplomowych i poszerzała swoje kompetencje wyniesione ze szkół bądź regularnych studiów. Co szósty badany (17%) dokształcał się w ten sposób w ciągu ostatniego roku, co ósmy (13%) w ciągu ostatnich 2–3 lat, a co trzeci (34%) jeszcze dawniej. Więcej niż jedna trzecia badanych (35%) nigdy tego nie robiła!
Zapytano także o dziedziny, w jakich doszkalały się osoby uczestniczące w badaniu CBOS[1]. Odpowiedzi były bardzo zróżnicowane, chociaż pewne kategorie powtarzały się znacznie częściej niż inne. Najczęściej były to kursy komputerowe i informatyczne (wskazało je 12% respondentów), zarówno te mniej zaawansowane, dotyczące obsługi podstawowych programów komputerowych, jak i bardziej zaawansowane szkolenia z zakresu programowania. Na drugiej pozycji plasowały się kursy obsługi urządzeń, sprzętu czy maszyn innych niż komputery (10%), takich jak np. koparka, wózek widłowy czy kasa fiskalna. Trzecia kategoria najczęściej wymienianych szkoleń to kursy zawodowe, techniczno-robotnicze (9%), obejmująca np. kursy na spawacza, ślusarza czy murarza. Nieco rzadziej wymieniane były szkolenia z dziedziny finansów i rachunkowości (8%), a pierwszą piątkę zamykały kursy języków obcych (7%).
Wyniki CBOS zdają się potwierdzać długotrwały trend: jeśli chodzi o doszkalanie się po ukończeniu formalnej edukacji, Polacy znajdują się w ogonie krajów UE. Eurostat z pomocą krajowych urzędów statystycznych zbiera dane dotyczące udziału w szkoleniach przynajmniej od 2013 roku. Z ostatniego (Q4 2023) badania Edukacja Osób Dorosłych (AES)[1], w którym dane zbierano w latach 2022-2023, wynika, że ogólnie (średnia UE):
47% dorosłych w wieku od 25 do 64 lat uczestniczyło w edukacji i szkoleniach w ciągu ostatnich 12 miesięcy (dane z 2022)
64% dorosłych uczestniczyło w różnych formach edukacji nieformalnej w UE (dane z 2022)
Tu powyższe dane w rozbiciu na powiązanie z celami zawodowymi lub pozazawodowymi.
Ponadto, 14% bezrobotnych dorosłych w wieku od 25 do 64 lat uczestniczyło w różnych formach edukacji (dane z 2023), w porównaniu 2013-2023.
***
Znaczenie kształcenia dorosłych odzwierciedlają cele wyznaczone na szczeblu UE, zgodnie z którymi do roku 2025 co najmniej 47% dorosłych w wieku 25–64 lat powinno uczestniczyć w kształceniu w ciągu ostatnich 12 miesięcy (Europejski Obszar Edukacji), a do roku 2030 co najmniej 60% wszystkich dorosłych powinno każdego roku uczestniczyć w szkoleniach (Europejski Filar Praw Socjalnych). Jest całkiem realna szansa, że w Polsce tych poziomów nie osiągniemy...
Wygląda na to, że dorośli Polacy nie za bardzo są skłonni doszkalać się zawodowo. Jako kraj zajmujemy w AES trzecie miejsce od końca, a do europejskich prymusów nam daleko. Są jeszcze drugie badania Eurostatu (LFS), w których badana jest aktywność zawodowa w 4 tygodniach poprzedzających badanie, ale niego (2022) też nie wynika dużo lepsza pozycja Polski (5. miejsce od końca w UE) - pisaliśmy o tym już wcześniej[3].
Warto byłoby poważnie zbadać powody, dla których tak słabo wypadamy jako kraj i naród w tych badaniach.
Tymczasem można też wysnuć kilka odmiennych, ale ciekawych hipotez (niewykluczone, że w każdej z nich kryje się jakieś mniejsze lub większe ziarno prawdy...):
- Polacy mają tak świetną edukację szkolną i wyższą, że praktycznie nie potrzebują się już więcej doszkalać - wszystko już wiedzą i potrafią po swoich szkołach;
- Polacy są tak bardzo zmęczeni swoją formalną ścieżką kształcenia, że mają nabytą poważną awersję do dalszego uczenia się (na całe życie?);
- Polacy nie korzystają powszechnie ze szkoleń zawodowych, ponieważ na rynku szkoleń nie ma a) dość dobrej oferty szkoleniowej, lub b) szkolenia są za drogie albo c) trzeba za nie płacić z własnych środków, bo pracodawca nie za bardzo jest skłonny opłacić;
- Polacy są bardziej skłonni do korzystania z form edukacji nieformalnej niż formalnej (to akurat zdają się potwierdzać wyniki AES), ale wcale nie traktują jej jako elementu wspierającego pracę zawodową.
Przypisy:
[1] Badanie CBOS „Aktualne problemy i wydarzenia” (414) przeprowadzono w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. Zrealizowano je w dniach od 3 do 13 października 2024 roku na próbie liczącej 1025 osób.
[2] Badanie AES odbywa się w cyklach 6. letnich. Więcej o nich tutaj.
[3] Zob. Czy chce nam się szkolić? - w którym prezentowaliśmy wyniki badań LFS (2022).
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym portalu o nowoczesnej edukacji Edunews.pl (2008-) i organizatorem cyklu konferencji dla nauczycieli INSPIR@CJE (2013-). Zajmuje się zawodowo edukacją od 2002, angażując się w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Należy do społeczności Superbelfrzy RP.
