Instytut Badań Edukacyjnych zaprezentował najnowsze wyniki Międzynarodowego Badania Nauczania Matematyki i Nauk Przyrodniczych TIMSS 2023. Średnie wyniki polskich czwartoklasistów ze szkoły podstawowej były wyższe w porównaniu z poprzednią edycją badania (2019), dzięki czemu Polska znalazła się wśród krajów o wysokich wynikach z matematyki i przyrody (1. i 2. miejsce wśród krajów UE). Z drugiej strony „cena” za te dobre wyniki jest coraz wyższa - systematycznie spada pozytywne nastawienie uczniów do matematyki i przyrody, jak również poczucie przynależności do szkoły. Zdecydowana większość badanych uczniów (kończących czwarte klasy SP) nie lubi chodzić do szkoły.
Najważniejsze informacje z TIMSS 2023:
- Średni wynik polskich czwartoklasistów w matematyce wyniósł 546 punktów, co dało Polsce 10. miejsce w rankingu (2. w krajach UE). Istotnie lepszy wynik był tylko w 7 krajach.
- Średni wynik polskich czwartoklasistów w przyrodzie wyniósł 550 punktów, co daje Polsce 7. miejsce w rankingu (1. w krajach UE). Istotnie lepszy wynik był jedynie w 4 krajach.
- Zarówno w przyrodzie, jak i matematyce w Polsce średni wynik w 2023 roku wzrósł w porównaniu z wynikiem w 2019 roku. W matematyce jest wyższy niż w 2015, w przyrodzie – zbliżony do wyniku w 2015 roku.
- W Polsce zarówno w matematyce, jak i przyrodzie odsetek uczniów o wysokich umiejętnościach (poziom co najmniej wysoki) wzrósł w stosunku do 2019 roku. Natomiast odsetek uczniów osiągających poziom niski lub poniżej niskiego zmniejszył się w porównaniu z rokiem 2019 – zarówno w matematyce, jak i w przyrodzie. W przypadku przyrody wyniki powróciły do stanu obserwowanego w 2015 roku. Odsetek uczniów osiągających niski poziom w matematyce jest najniższy spośród wszystkich dotychczasowych edycji badania.
- W większości krajów biorących udział w badaniu, w tym w Polsce, chłopcy osiągnęli w matematyce istotnie wyższe wyniki niż dziewczęta. Średni wynik chłopców w Polsce jest o 11 punktów wyższy od średniego wyniku dziewcząt. Różnica w średnich wynikach dziewcząt i chłopców zwiększyła się w porównaniu z 2019 rokiem. W zakresie umiejętności przyrodniczych, podobnie jak w 2019 roku, nie zaobserwowaliśmy istotnych różnic między średnim wynikiem chłopców i dziewcząt.
- Średni wiek uczniów biorących udział w badaniu w Polsce wyniósł 10,9 i był relatywnie wysoki. Zaobserwowaliśmy zależności między wiekiem uczniów biorących udział w badaniu a wynikiem z zakresu umiejętności. Na ogół kraje, w których wzięły udział starsze dzieci, uzyskiwały średnio wyższe wyniki.
- 60% czwartoklasistów w Polsce deklaruje, że lubi chodzić do szkoły. Ten odsetek systematycznie maleje w kolejnych edycjach badania. Poczucie przynależności polskich uczniów do szkoły zmierzone w 2023 roku jest najniższe spośród wszystkich krajów biorących udział w badaniu.
- Uczniowie w Polsce coraz mniej lubią matematykę i przyrodę. Coraz mniejsza część czwartoklasistów uważa te przedmioty za interesujące. Zmniejsza się też odsetek szczególnie zainteresowanych matematyką i przyrodą. Polska znalazła się w grupie krajów o najmniej pozytywnym stosunku zarówno do matematyki, jak i przyrody.
- Pomimo bardzo dobrych wyników z matematyki i nauk przyrodniczych, na tle innych krajów pewność siebie polskich czwartoklasistów w odniesieniu do tych przedmiotów jest na przeciętnym poziomie. Duża część uczniów uważa, że „po prostu nie jest dobra” z tych przedmiotów (aż 41% w przypadku matematyki i 37% w przypadku przyrody).
- Nauczyciele uczący czwartoklasistów w Polsce charakteryzują się bardzo dużym doświadczeniem w zawodzie. Średni staż pracy nauczycieli matematyki wyniósł aż 24 lata, a przyrody aż 25 lat. Problemy tzw. starzenia się kadry nauczycielskiej i braku w zawodzie osób z młodszych grup wiekowych postępują. W 2023 roku jedynie 15% czwartoklasistów ma nauczycieli matematyki i przyrody w wieku poniżej 40 lat.
- Pod względem satysfakcji zawodowej nauczycieli matematyki Polska znalazła się na przedostatnim miejscu, zaś w przypadku przyrody na ostatnim wśród 58 krajów. Chociaż z deklaracji polskich nauczycieli wynika, że lubią swoją pracę, uważają ją za inspirującą i dającą poczucie sensu i zadowolenia, to znacznie gorzej wypada poczucie dumy z zawodu i docenienia.
- Polska znajduje się w czołówce krajów, w których rodzice najczęściej podejmują z dziećmi aktywności przygotowujące do nauki czytania i matematyki przed rozpoczęciem szkoły. Tylko w sześciu krajach średni wskaźnik zaangażowania rodziców w te aktywności jest wyższy. Wyniki badania TIMSS wskazują, że podejmowanie przez rodziców aktywności z dziećmi wiąże się z wyższymi umiejętnościami z zakresu matematyki i nauk przyrodniczych. W Polsce częstszy udział w aktywnościach z dziećmi deklarują rodzice o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym.
Tylko kilka krajów ma porównywalne lub wyższe wyniki od polskich uczniów. Jesteśmy w ścisłej czołówce światowej, zarówno w matematyce jak i w naukach przyrodniczych. To są dobre wyniki, za które odpowiada dobra praca polskiej szkoły, ale też ciężka praca rodziców. Widzimy w badaniach, że w tych rodzinach, w których rodzice pracują z dziećmi, czytają im, wymyślają im różne zabawy matematyczne, ich pociechy mają lepsze wyniki w nauce. Mamy też kilka niepokojących wyników dotyczących na przykład tego czy uczniowie lubią się uczyć, czy lubią szkołę. Zwraca uwagę też nastawienie nauczycieli, którzy często mówią, że nie są dumni ze swojej pracy. To są rzeczy, nad którymi na pewno musimy w Polsce popracować. – komentuje wyniki TIMSS 2023 Maciej Jakubowski, dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych.
Z kolei Wioleta Dobosz-Leszczyńska, krajowy koordynator badania TIMSS 2023, Instytut Badań Edukacyjnych, zauważa, że wyniki badania wskazują, że trudności związane z pandemią i nauczaniem zdalnym w dużym stopniu dzięki wysiłkom zarówno uczniów, nauczycieli, jak i rodziców wśród młodszych uczniów udało się przezwyciężyć. Wysoki wynik zarówno w przyrodzie, jak i matematyce pokazuje, że poziom kształcenia tych przedmiotów w polskiej szkole jest na wysokim poziomie. Szczególnie cieszą względnie niskie odsetki uczniów o najniższych umiejętnościach. Bardzo niepokojące są natomiast wnioski wynikające z analizy poczucia przynależności do szkoły, postaw wobec nauczanych przedmiotów i satysfakcji zawodowej nauczycieli. Wydaje się, że są to obszary, które wymagają uwagi i głębokiej refleksji ze strony systemu edukacyjnego.
Średnie wyniki uczniów w zakresie osiągnięć matematycznych i przyrodniczych w krajach i regionach biorących udział w badaniu TIMSS 2023 (tabele):
***
W ostatnim badaniu TIMSS (Trend in International Mathematics and Science Studies) – jednego z największych porównawczych badań międzynarodowych na świecie – wzięło udział 58 krajów z całego świata. Głównym organizatorem badania jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Szkolnych (IEA). Badanie odbywa się co cztery lata od 1995 roku. Polska uczestniczyła w nim w 2011, 2015, 2019 i 2023 roku. Badanie w Polsce przeprowadził Instytut Badań Edukacyjnych na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Badanie przeprowadzono na reprezentatywnych, losowych próbach uczniów kończących czwarty rok edukacji szkolnej, co umożliwia uogólnianie wyników na całą populację czwartoklasistów w każdym z 58 krajów. W Polsce zebrano dane od 4666 uczniów, 524 nauczycieli, 149 dyrektorów oraz 4324 rodziców. Badanie realizowano w kwietniu i maju 2023 roku.
Dodatkowe informacje o badaniu można znaleźć na stronach: Instytutu Badań Edukacyjnych (timss.ibe.edu.pl) oraz IEA https://www.iea.nl/studies/iea/timss.
(Źródło: Instytut Badań Edukacyjnych, opr. red.)
