AI staje się kompetencją przyszłości – 39% młodych kandydatów do pracy uważa, że znajomość sztucznej inteligencji to już wymóg zawodowy. Ponad połowa badanych obawia się, że nadmierne korzystanie z AI obniży jakość edukacji i doprowadzi do bezradności życiowej. Raport Fundacji AICEE „Postawa umysłów nowej generacji wobec AI w CEE” ujawnia rosnący entuzjazm młodego pokolenia wobec AI – aż 82% studentów i absolwentów w Europie Środkowo-Wschodniej aktywnie korzysta z narzędzi sztucznej inteligencji (AI).
Raport zarówno podkreśla potencjał młodego pokolenia w adaptacji nowych technologii, jak i wskazuje na poważne luki systemowe w edukacji i wsparciu instytucjonalnym, które mogą spowolnić rozwój gospodarki opartej na sztucznej inteligencji. Badanie przeprowadzono na próbie ponad 3000 studentów i absolwentów uczelni wyższych z regionu CEE: Polski, Litwy, Czech, Słowacji, Słowenii i Rumunii.
AI zmienia edukację i rynek pracy
Celem badania Fundacji AICEE było zrozumienie, jak młodzi ludzie radzą sobie w świecie edukacji i pracy, gdzie coraz większe znaczenie ma sztuczna inteligencja. Raport pokazuje, jak AI wpływa na rozwój kompetencji, jakie bariery napotykają studenci i absolwenci w jej efektywnym wykorzystaniu oraz jak kształtuje początki ich kariery w Europie Środkowo-Wschodniej.
Na globalnym tle te wnioski wpisują się w szerszy trend zarysowany w najnowszym raporcie Światowego Forum Ekonomicznego „Future of Jobs Report 2025”[1]. Eksperci podkreślają w nim, że poszerzanie dostępu cyfrowego stanie się najbardziej transformacyjnym trendem – zarówno w rozwoju technologicznym, jak i w skali całego kraju – a 60% pracodawców przewiduje, że do 2030 roku zmieni to ich działalność biznesową. Co więcej, 86% firm oczekuje, że sztuczna inteligencja i technologie przetwarzania informacji zrewolucjonizują ich branże w tym samym czasie, redefiniując nie tylko procesy operacyjne, ale i same modele biznesowe.
W tym kontekście raport Fundacji AICEE pokazuje, że rewolucja cyfrowa dzieje się już dziś na uczelniach wyższych. AI staje się już codziennością akademicką – aż 78% studentów wykorzystuje AI w nauce, głównie do wyszukiwania informacji, analizy danych i pisania prac. Największą aktywność wykazują młodsi studenci oraz osoby studiujące kierunki techniczne. Co więcej, umiejętność korzystania z AI uznawana jest za kompetencję przyszłości – 39% młodych osób poszukujących pracy uważa, że umiejętności związane ze sztuczną inteligencją są już wymagane w ich przyszłej profesji. Szczególnie silne przekonanie widać ponownie wśród absolwentów kierunków technicznych, którzy dostrzegają rosnącą rolę AI w rozwoju przemysłu. Zdolność do adaptacji i efektywnego wykorzystywania AI staje się czynnikiem decydującym o przyszłym sukcesie na rynku pracy.
Entuzjazm wobec AI, ale wiedza wciąż ograniczona
Młode pokolenie chce korzystać z AI, ale jego wiedza o tym, jak skutecznie i odpowiedzialnie ją wykorzystywać, dopiero się rozwija. Raport wskazuje na deficyt wiedzy o AI – choć 55% badanych prawidłowo definiuje sztuczną inteligencję, aż 45% ma błędne wyobrażenia na jej temat. Wiedzę o AI studenci najczęściej zdobywają samodzielnie, głównie z Internetu (73%). Kluczowymi barierami w korzystaniu z AI pozostają koszty (38%) i kwestie prywatności (38%). Aż 22% osób, które w ogóle nie korzystają z AI, nie widzi takiej potrzeby, a 18% woli pracować samodzielnie. Poza akademickimi zastosowaniami, postawy wobec AI są bardziej ostrożne – część młodych ludzi korzysta z rozwiązań AI w pracy lub życiu codziennym, ale wielu nadal traktuje je selektywnie i z dystansem.
Jak wynika z badania, respondenci raportu bardziej martwią się o kwestie związane z etyką, bezpieczeństwem danych oraz wpływem AI na edukację i zatrudnienie – niż o samą automatyzację czy brak narzędzi. Połowa badanych wyraża lęk przed utratą pracy na rzecz AI (61%), a 54% uważa, że nadmierne korzystanie z tej technologii może prowadzić do bezradności życiowej i obniżenia jakości kształcenia. Zaskakująco, lęki przed masową utratą pracy są drugorzędne – większym niepokojem jest ryzyko plagiatu.
Uczelnie nie nadążają za cyfrową rewolucją
Mimo że młodzi ludzie coraz chętniej sięgają po sztuczną inteligencję, uniwersytety wciąż zdają się nie nadążać za cyfrową rewolucją. Według studentów, uniwersytety w Rumunii (43%) i Polsce (42%) są najbardziej otwarte na sztuczną inteligencję (AI), natomiast najmniej otwarte okazują się uniwersytety w Czechach (22%) i na Słowacji (24%). Zaledwie 1/3 studentów uważa, że ich uczelnia wspiera korzystanie z AI, a dedykowane kursy w tym zakresie oferuje jedynie 5% uczelni. Tam, gdzie są organizowane, najczęściej prowadzą je eksperci z branży lub kadra akademicka. Tymczasem ponad połowa badanych (57%) deklaruje, że chętnie wzięłaby udział w dodatkowych zajęciach, które pozwoliłyby im zdobyć praktyczne kompetencje w pracy z nowoczesnymi narzędziami AI. Tymczasem stosunek wykładowców do AI pozostaje ostrożny – jedynie 30% studentów uważa, że ich profesorowie zachęcają do korzystania z narzędzi AI, podczas gdy 28% dostrzega wręcz aktywne zniechęcanie. Młodsza kadra jest bardziej skłonna do wykorzystywania AI niż starsza.
Problem nie ogranicza się jednak wyłącznie do braków w ofercie edukacyjnej. Ponad połowa studentów twierdzi, że ich uczelnia posiada regulacje dotyczące AI, lecz w praktyce ich wiedza na ten temat jest ograniczona. Co więcej, 35% ankietowanych przyznaje, że nie wie nawet, czy może w ogóle korzystać z narzędzi AI w ramach swoich studiów. Luki w komunikacji pokazują wyraźnie, że uczelnie stoją przed wyzwaniem nie tylko technologicznym, ale i edukacyjnym – jak skutecznie przygotować studentów do świata, w którym AI staje się codziennym narzędziem pracy i nauki.
Od regulacji do innowacji
Wiele uczelni wciąż nie wie, czy traktować AI jako zagrożenie dla integralności akademickiej, czy wsparcie wspierające naukę. Eksperci podkreślają w raporcie, że kluczowe działania wymagają podejścia systemowego – tak, by sztuczna inteligencja mogła znaleźć właściwe miejsce w procesie kształcenia. Po pierwsze – edukacja powinna obejmować nie tylko studentów, ale również wykładowców. Konieczne są szkolenia, które pokażą, w jaki sposób sztuczna inteligencja może wspierać krytyczne myślenie, analizę danych czy rozwój kreatywności, zamiast być traktowana jedynie jako „droga na skróty”. Po drugie – uczelnie powinny wdrażać jasne i spójne regulacje, które rozróżniają między dozwolonym użyciem a nadużyciem AI, zamiast ograniczać się do nieprzejrzystych zakazów. Po trzecie – AI powinna stać się integralną częścią programów nauczania, zwłaszcza w takich obszarach jak zarządzanie, IT czy marketing, gdzie jej znaczenie już teraz jest szczególnie wyraźne.
Dzięki takim zmianom uczelnie mogą zyskać więcej innowacji, lepiej przygotowanych absolwentów i większe zainteresowanie studentów. Firmy już dostrzegają, że AI zwiększa produktywność i jakość pracy – szkoły wyższe nie powinny pozostawać w tyle, jeśli chcą pozostać atrakcyjne także dla przyszłych pracodawców.
Pełna wersja raportu: https://aicee.tech/the-minds-of-a-new-generation/
***
Fundacja AICEE została założona w 2023 roku w celu monitorowania wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji, badania nierówności społecznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej oraz zwiększania świadomości na temat potrzeby inwestowania w kompetencje cyfrowe.
[1] Zob. https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2025/
(Źródło: Fundacja AICEE)
