Na marcowej konferencji Jakość edukacji czy/i jakość ewaluacji w Krakowie wiele uwagi poświęcono zmianie pracy szkoły i nauczyciela. Łatwość dostępu do międzynarodowych lub krajowych badań z całego świata ułatwia poszukiwania nowego modelu lub nowego ładu w szkole XXI wieku. Globalizacja ma istotny wpływ na systemy szkolne, gdyż idee, narzędzia i metody powstające w jednym kraju stosunkowo szybko przemieszczają się do innych.
Więcej demokracji w szkole
Wystąpienie doktora David’a Martin’a na temat: Zmiana kultur globalnych i tożsamości: Implikacje dotyczące przywództwa i zarządzania edukacyjnego, miało na celu ukazanie wpływu globalizacji na systemy edukacji na szczeblu polityki lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej. Uczestnicy wraz ekspertami zastanawiali się nad tym, jak zmiana kultury w skali globalnej wpływa na świadczenie usług edukacyjnych oraz na modele przywództwa, które muszą odzwierciedlać wspomniane zmiany.
Osoby uczestniczące w wykładzie miały okazję poznać kilka bardzo ciekawych rozwiązań w zakresie sposobów wprowadzania trwałych zmian w systemie organizacji i zarządzania szkołą. Wiązały się one ze skutecznym angażowaniem rodziców i uczniów we wspólną pracę z nauczycielami, na przykład nad programem nauczania, czy wspólnego dostarczania uczniom informacji zwrotnej o ich rozwoju.
Martin wskazywał ważne wyzwania stojące przed dyrektorami szkół polegające na „rezygnacji z dominacji” na rzecz włączania w procesy decyzyjne społeczności szkolnej, w tym kluczowej grupy – uczniów.
Widoczne nauczanie i uczenie się
Na początku sesji Profesjonalizacja pracy nauczyciela – widoczne nauczanie i uczenie się dr Jacek Strzemieczny przedstawił dane z raportu profesora Johna Hattiego z Auckland University na Nowej Zelandii – wyniki 800 meta-analiz, obejmujących 50 tys. badań wśród 200 mln uczniów, które miały na celu porównanie efektów różnych interwencji podejmowanych w edukacji (rozumianych jako strategie i działania podejmowane w szkole/w edukacji) mających kluczowy wpływ na osiągnięcia uczniów. Analiza raportu i doświadczenia Centrum Edukacji Obywatelskiej (szczególnie w kontekście Oceniania Kształtującego) pozwoliły na zarysowanie wyzwań przed którymi stoi polska szkoła.
Zdaniem Strzemiecznego należą do nich: doskonalenie współpracy nauczycieli jako ścieżki prowadzącej do rozwoju uczniów, upowszechnienie profesjonalnej informacji zwrotnej w procesie uczenia (się), uczenie uczniów „pracy we współpracy”. Prelegent podkreślał: Mamy przeświadczenie, że to MY, NAUCZYCIELE, wykonujemy w szkole „największą robotę”. A to przecież UCZNOWIE wykonują (a na pewno powinni wykonywać!) największą i najważniejszą robotę! Stwarzajmy zatem warunki do tego, aby ta robota mogła być przez nich wykonywana! Warto więc obserwować proces uczenia się ucznia, a najlepsze efekty osiągniemy wtedy gdy spojrzymy na uczenie się oczami uczniów.
Rozwinięciem tego wystąpienia była sesja Danuty Sterny na temat Strategii dobrego nauczania, podczas której uczestnikom towarzyszyło pytanie: „Co zrobić, aby uczniowie uczyli się w szkole skutecznie, pożytecznie i z przyjemnością?”
W trakcie zajęć prelegentka zapoznała uczestników ze strategiami oceniania kształtującego tj.:
I strategia - Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.
II strategia - Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje czy i jak uczniowie się uczą. Razem z uczniami można wypracować techniki pozyskiwania informacji: karty ABC, światła, zdania podsumowujące, pytania uczniów. Bardzo istotne są techniki zadawania pytań (klepsydra, ustalanie odpowiedzi w parach, niepodnoszenie rąk, uczenie się na błędach, zadawanie pytań). Pytania na myślenie (taksonomia Blooma). Pytanie kluczowe, mają za zadanie ukazać uczniom szerszy kontekst, zachęcić ich do poszukiwania odpowiedzi, angażujące w naukę. Ich zadaniem jest zaciekawienie uczniów.
III strategia - Udzielanie uczniom takiej informacji zwrotnej, która przyczyni się do ich postępów. Informacja taka powinna wyszczególnić dobre elementy pracy ucznia; odnotowanie tego, co wymaga poprawienia; wskazówki, w jaki sposób należy to uczynić; wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.
IV strategia - Umożliwienie uczniom, by korzystali wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności. Dzięki pracy grupowej uczniowie uczą się od siebie nawzajem, uczą się współpracy. To czas na dyskusje i wspólne ustalanie odpowiedzi na pytania, rozmowy o tym czego uczniowie się uczą.
V strategia - Wspomaganie uczniów, by stali się podmiotami, właścicielami procesu swojego uczenia się. W tym obszarze ważna jest ocena koleżeńska, pozwolenie uczniom na samodzielne dochodzenie do rozwiązania, zainteresowanie rodziców, motywacja, stawianie wyzwań, powiązanie z rzeczywistością.
Danuta Sterna zachęcała uczestników konferencji do wykorzystywania oceniania kształtującego w swoich szkołach.
Indywidualizacja nauczania
Dr William F. Morrison w sesji na temat Indywidualizacji metod pracy z uczniami w celu spełniania potrzeb edukacyjnych wszystkich uczniów przedstawił tendencje, które w ostatnich latach obserwuje się w USA, a mianowicie coraz większe zróżnicowanie uczniów i odchodzenie od tworzenia klas specjalnych. Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi trafiają do „zwykłych” klas.
Z badań przeprowadzonych wśród uczniów klas IV wynika, że spośród 30 uczniów przeciętnej klasy amerykańskiej: 4-5 uczniów osiąga wyniki testów poniżej średniej, 15-17 w granicach średniej, a 5-10 poniżej. Taki stan rzeczy zmusza nauczycieli do indywidualizowania nauczania.
Istotą tej indywidualizacji nie jest obniżanie wymagań a stosowanie różnorodnych metod i zadań skierowanych do poszczególnych grup uczniów (zdolnych, średnich i tych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Celem nauczyciela jest umożliwienie wszystkim uczniom opanowania materiału na poziomie co najmniej średnim i zdania testów potwierdzających to.
William Morrison podał przykład lekcji dotyczącej nauki czytania ze zrozumieniem oraz zaproponował następujące metody wspierania tego procesu :
- korzystanie z materiałów do czytania na różnych poziomach trudności;
- stosowanie audiobuków i nagrywanie innych uczniów;
- tworzenie list trudnych wyrazów;
- prezentowanie tekstów za pomocą technik audiowizualnych;
- pomoc w uczeniu się czytania na głos;
- tworzenie kółek zainteresowań;
- opracowanie indywidualnych planów nauki;
- branie pod uwagę indywidualnych stylów ucznia się.
Mądre wykorzystanie nowych mediów w edukacji
Często się mówi o wykorzystaniu nowych mediów (np. Internet) w procesie nauczania. Jeszcze częściej mówi się o Internecie przynoszącym sporo zagrożeń. W jakim sposób Internet i nowoczesne technologie zmieniły dzisiejszych młodych ludzi? Na to pytanie tarano się znaleźć odpowiedź podczas sesji doktora hab. Jacka Pyżalskiego pt. Wychowanie w erze cyfrowej – czy jesteśmy na to przygotowani?
Analiza wyników badań stała się podstawą do zbudowania strategii i pomysłów na wychowanie w erze cyfrowej oraz krytycznego spojrzenia na część obecnie wprowadzanych rozwiązań. Zdaniem eksperta koniecznie trzeba zmienić perspektywę i zamiast postrzegania nowych mediów jako zagrożenia, trzeba szukać odpowiedzi na pytanie jak wykorzystać owe media pozytywnie . Oto kilka propozycji rozwiązania:
- Uczenie gimnazjalistów rozumienia siebie w sieci.
- Warto uczyć o netykiecie.
- Młodzież uczy innych, swoich rówieśników i młodszych.
- Wspólne projekty wymagające współpracy on-line, np. lip-dub, blogi.
- Podstrony, podcasty wszystkiego co się dzieje w szkole.
- Wywiady – kontakt z innymi ludźmi.
- E-wolontariat
Konferencja została zorganizowana przez Ośrodek Rozwoju Edukacji, Erę Ewaluacji i Uniwersytet Jagielloński wspólnie realizujący projekt Program wzmocnienia efektywności systemu nadzoru pedagogicznego i oceny jakości pracy szkoły. Etap III. Więcej informacji o konferencji na stronie internetowej: http://www.npseo.pl/action/subsite/konferencja2013.
