Doradztwo zawodowe w szkole, to współ-praca! współ-działanie! szkoły, rodziców i uczniów. Celem tej współpracy ma być świadomy wybór ucznia własnej ścieżki kariery edukacyjno-zawodowej, pomoc w odkrywaniu pasji, zainteresowań, mocnych stron i kształcenia umiejętności (kompetencji) miękkich.
Dyrektor ma za zadanie powołać koordynatora doradztwa zawodowego w danej szkole. Najczęściej tę funkcję pełni pedagog, psycholog bądź nauczyciel przedmiotowy lub zatrudniony doradca zawodowy. Następnie szkoła powinna mieć wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego WSDZ, dokument, który jasno określa działania podejmowane przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia.
Niestety często zaangażowanie nauczycieli w realizację działań doradczych w szkole nie jest wystarczające. Wiąże się to z ograniczoną ilością godzin dydaktycznych przeznaczonych na realizację danego przedmiotu.
Jednym ze sposobów wyjścia z takiej sytuacji może być np. wplatanie treści z doradztwa edukacyjno-zawodowego w lekcje przedmiotowe. Podczas lekcji przedmiotowej można działać dwutorowo, z jednej strony przekazując wiedzę i treści konieczne. Z drugiej rozwijać i utrwalać umiejętności (kompetencje) miękkie takie jak: praca w grupie, zarządzanie sobą w czasie, planowanie, komunikacja interpersonalna, podejmowanie decyzji, zdobywanie wiedzy (uczenie się), asertywność, autoprezentacja, wiedza jak poruszać się po rynku pracy i redagowanie dokumentów aplikacyjnych CV i LM. Jak również starać się wyszukiwać i być na bieżąco z ofertą zawodów aktualnych i prognozowanych tzw. zawodów przyszłości związanych z danym przedmiotem. Starać się pokazywać uczniom do czego może im się przydać dany przedmiot, gdzie mogą wykorzystać wiedzę z danego przedmiotu. Wiele inspiracji można znaleźć np. w czasopiśmie edukacyjnym „Victor Gimnazjalista”. Zamieszczane są tu między innymi wywiady z osobami, które odniosły sukces. Opowiadają one o swoich pasjach, drodze do sukcesu i o tym, jakie były w gimnazjum. W wywiadach tych jest pozytywny przekaz mówiący o tym, że warto realizować swoje pasje, rozwijać kluczowe umiejętności i iść za głosem serca. I wiele innych ciekawych treści, które mogą pomóc w poprowadzeniu atrakcyjnej lekcji.
Posłużę się przykładem wyboru np. historii jako kierunku studiów. Studiowanie historii nie wiąże się tylko z byciem nauczycielem historii w przyszłości, ponieważ jest jeszcze coś takiego jak specjalizacje. A wybór zaś np. archiwistyki jako specjalizacji z historii nie musi się wiązać tylko z „nudnym i samotnym” siedzeniem w archiwach. Ostatnio w jednym z tygodników pojawił się artykuł o dwóch dziewczynach, studentkach historii o specjalizacji archiwistyka, które założyły firmę zajmującą się poszukiwaniem polskich przodków na zamówienie klientów. Mówią o sobie, że są detektywami historii rodzinnych i pomagają ludziom poznać pochodzenie i losy ich przodków.
Czy będąc absolwentem geografii można pracować np. dla firmy Google tworząc mapy? Przykładów jest wiele. Warto inspirować uczniów wyszukując tego typu historie.
W poszczególnych programach nauczania pojawiają się oczywiście treści z poradnictwa zawodowego chociażby na lekcjach języków obcych (hobby, mówienie o sobie, o swoich zainteresowaniach czy poznawanie słownictwa dotyczącego różnych zawodów).
Celem byłoby jednak, aby na lekcji próbować zainspirować uczniów jak w przykładzie ze studiowaniem historii (historia-->specjalizacja/archiwistyka-->artykuł w gazecie/szukanie przodków na zamówienie), czyli historia (jako kierunek studiów z odpowiednią specjalizacją) połączona z zacięciem detektywistycznym i chęcią pomocy. Na lekcjach języków obcych można opowiedzieć o pracy i kształceniu w danym kraju/krajach, którego dotyczy nauczany język (np. roczna/półroczna/miesięczna wymiana uczniowska, szkolna, kursy zawodowe, Uniwersytety, itd.) dla obywateli UE.
Oprócz lekcji przedmiotowych nauczyciel w ramach projektów uczniowskich może również starać się wplatać treści z doradztwa edukacyjno-zawodowego np. organizując wraz z uczniami spotkanie lub cykliczne spotkania na które zaproszą przedstawicieli różnych zawodów (rodzice, znajomi nauczycieli, znajomi rodziców). Wyznaczając chętnego ucznia, który chciałby spróbować sił jako moderator wydarzenia dając mu tym samym szansę pewnego doświadczenia jakim jest praca np. moderatora jakiegoś programu czy spotkania, dziennikarza. Innym pomysłem może być wyznaczenie chętnego ucznia (lub uczniów), który będzie odpowiedzialny za odnalezienie w archiwach szkoły absolwentów o ciekawej ścieżce zawodowej. Następnie skontaktowaniem się z nimi z prośbą o możliwość stworzenia krótkiej notki biograficzno-informacyjnej w zakładce „nasi absolwenci” na stronie internetowej szkoły. Jak również byciem odpowiedzialnym za utrzymywanie kontaktu z tą osobą i niekiedy zaproszeniem jej do szkoły na spotkanie.
Idąc dalej, utworzenie przez zainteresowanego ucznia o zacięciu np. dziennikarskim na stronie internetowej szkoły zakładki „nauczyciele”. Gdzie przy każdym nazwisku musiałby sporządzić krótką notkę o nauczycielu (wykształcenie, zainteresowania, pasje, co lubi robić, i co robi poza nauką danego przedmiotu). Mogłoby to być np. w formie wywiadu lub notki po odbytym wywiadzie. Dodatkowo można by zaangażować ucznia o zainteresowaniach fotograficznych, który zrobiłby zdjęcia nauczycielom i ucznia, który przygotowałby, zaaranżował scenerię, oświetlenie do tej sesji fotograficznej, a tzw. make up nauczycieli i przygotowanie do sesji zdjęciowej wykonałby chętny uczeń zainteresowany wizażem, charakteryzacją.
Oprócz włączenia w proces doradczy całego grona pedagogicznego, instytucji zewnętrznych takich jak np. poradnie psychologiczno-pedagogiczne warto włączyć również rodziców. Rodziców jako najlepszych doradców edukacyjno-zawodowych swoich dzieci, ale i jako przedstawicieli różnych zawodów. Organizacja w szkole spotkań z przedstawicielami różnych zawodów, wizyty w miejscach pracy, na targach pracy i edukacyjnych też jest świetną propozycją wdrażania treści doradczych.
Doradztwo edukacyjno-zawodowe w szkołach nie jest odrębną działką w szkole a systemem połączonym i nastawionym na współpracę między szkołą, uczniem i rodzicem.
Notka o autorce: Anna Konkel-Zając jest doradcą edukacyjno-zawodowym, coachem kariery, nauczycielką i koordynatorką doradztwa zawodowego w Gimnazjum nr 72 w Warszawie. Prowadzi własną stronę www.enjoyjobs.pl.
