Czemu tak mało wiemy o polskich szkołach, które wyprzedzają swoją epokę, w których postępowe zmiany nie są dopiero oczekiwane lecz zachodzą od lat? Być może przyczyną naszej niewiedzy jest fakt, że placówki te czynią to na własną rękę i w zgodzie z własnymi potrzebami. Szkoły te nie wypełniają biernie dyrektyw kolejnych ministrów i nie konsumują milionowych dotacji. Jak reformować edukację zaczynając od swojej szkoły? Zapytałem o to Andrzeja Nizielskiego dyrektora Zespołu Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu.
Szymon Konkol: Obecne władze oświatowe, kontynuując działania poprzedników, poświęcają sporo uwagi cyfryzacji. Jak ta sytuacja wygląda z perspektywy lokalnej?
Andrzej Nizielski: Pomimo tego, że o nowoczesnych sposobach nauczania mówi się już od kilku lat, a dyrektorzy placówek oświatowych zgodnie twierdzą, że należy dołożyć wszelkich starań by polskie szkoły uczynić bardziej nowoczesnymi, ostatnia wypowiedź, pani minister Anny Zalewskiej, skierowana do samorządowców w ramach debaty o edukacji w Krakowie, ogromnie zaskoczyła większość samorządów. Będą one bowiem musiały, w przeciągu dwóch lat wyposażyć sale lekcyjne w tablice interaktywne i komputery, tak aby nauczyciele mogli pracować z rządowymi e- podręcznikami (począwszy od szkoły podstawowej, kończąc na szkole średniej), które są już dostępne do powszechnego użytku.
S.K. Czy szkoły są gotowe na takie zmiany?
A.N. Już jakiś czas temu, pani minister mówiła: - „Mamy w szkołach dwa światy. Z jednej strony gotowe e-podręczniki, a z drugiej - szkoły, które nie mają technicznych możliwości, by w ogóle z nich korzystać’’. W celu sprawdzenia sytuacji w szkołach i rozpoznania skali problemu zaleciła inwentaryzację sprzętu IT. Znacznie wcześniej, bo już na przełomie roku każda placówka oświatowa otrzymała list z kuratorium z prośbą o przeprowadzenie warsztatów informacyjnych. Szkoły wykonały zalecenie, liczba wejść na stronę z podręcznikami była imponująca, jednakże był to w istocie tylko pozorny sukces, gdyż faktycznie znikoma liczba pedagogów wykorzystuje je do pracy z uczniami. To co dla nich może stanowić znaczne ułatwienie i zachętę do systematycznego zdobywania wiedzy, u innych wywołuje ból głowy i nastręcza wiele trudności, gdyż jak się okazuje większość szkół nadal nie jest odpowiednio przygotowana na przeprowadzenie tego rodzaju rewolucji, brakuje odpowiednio wyposażonych pracowni informatycznych, a przede wszystkim tabletów, bez których nie ma możliwości wprowadzenia zaproponowanych przez panią minister zmian.
S.K. A Pańska szkoła jest gotowa na cyfrową rewolucję?
A.N. Te problemy nie dotyczą naszej szkoły. Nieustannie rozwijamy się, aby sprostać potrzebom młodych ludzi. Jako jedni z nielicznych jesteśmy doskonale przygotowani do przeprowadzenia proponowanej reformy kształcenia. Zdajemy sobie sprawę, że przed szkołą przyszłości stoi trudne wyzwanie - przygotowanie uczniów do funkcjonowania w II połowie nowego stulecia, a współczesna edukacja nie powinna stać w opozycji do cyfrowego świata, w którym na co dzień funkcjonują.
S.K. Co zapoczątkowało zmiany w Pańskiej szkole?
A.N. Jesienią 2014 roku Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu podjął owocną współpracę z panem Witoldem Kołodziejczykiem, redaktorem naczelnym miesięcznika „Edukacja i Dialog” i zagorzałym promotorem wdrażania nowoczesnych technologii w edukacji. Zaproszony gość poprowadził interesujące warsztaty na iPadach, stosując metodę pracy mieszanej tzw. blended learning. Podczas spotkania licealiści pracowali na nowoczesnych komputerach, tworząc krótki reportaż o szkole, filmy, interaktywne książki i komiksy. Warsztaty stały się doskonałą okazją dla uczniów i grona pedagogicznego do wzbogacenia umiejętności posługiwania się cyfrowymi technologiami. Zainteresowanie licealistów prowadzonymi zajęciami pokazało, że nie boją się oni nowych wyzwań, potrafią i lubią pracować z wykorzystaniem zdobyczy współczesnej techniki. Doświadczenie to było pierwszym impulsem. Zdaliśmy sobie sprawę, że wprowadzenie nowoczesnej technologii do szkoły może być procesem trudnym, ale potrzebnym i przynoszącym wymierne korzyści.
S.K. Warsztaty Witolda Kołodziejczyka były punktem zwrotnym. Jakie były tego następstwa?
A.N. W roku szkolnym 2015/2016 szkoła zakupiła 60 tabletów dla uczniów i nauczycieli wraz z oprogramowaniem, udostępniając je także do użytku domowego. Od pierwszego września licealiści i pedagodzy mogą korzystać z wypożyczonych komputerów przez całą dobę, przygotowując się do zajęć. Udostępniono na nich e-booki, pomoce naukowe, słowniki, lektury, filmy oraz inne materiały przydatne w procesie kształcenia. W Społecznym Liceum Ogólnokształcącym STO w Raciążu całkowicie zrezygnowano z papierowych podręczników, zastępując je ich elektroniczną wersją, co jest korzystne także dla rodziców, którzy nie muszą wydawać pieniędzy na zakup książek.
S.K. Czy te technologiczne nowinki wpływają na jakość uczenia się i nauczania?
A.N. Wprowadzenie do SLO w Raciążu nowoczesnych technologii ma wiele plusów i spotyka się z pozytywnymi opiniami zarówno uczniów, jak i nauczycieli, którzy na bieżąco kontrolują pracę swoich wychowanków. Wzrokowcy mogą szybciej skupić się na prowadzonych zajęciach, śledząc omawiane treści na tablicach interaktywnych i monitorach własnych komputerów, a zapominalscy, nie muszą myśleć o spakowaniu do tornistrów niezbędnych pomocy naukowych. Tablety to przyszłość naszej szkoły. Za ich pośrednictwem można bez większych trudności korzystać z internetowych słowników, filmów edukacyjnych, map interaktywnych, źródeł ikonograficznych i statystycznych. Uczniowie mają szerszy dostęp do wiedzy ze wszystkich dziedzin nauki, z chęcią rozwiązują ćwiczenia on-line, uczą się wyszukiwania informacji za pośrednictwem Internetu oraz nagrywają scenki sytuacyjne w ramach nauki języków obcych.
S.K. Jak nauczyciele odebrali zmiany wprowadzone w tak krótkim czasie?
A.N. Nauczyciele z naszej szkoły są doskonale technicznie przygotowani do nauczania młodzieży XXI wieku. W sierpniu ubiegłego roku przeszli gruntowne szkolenie z obsługi tabletów, które nie mają dla nich tajemnic i są wykorzystywane każdego dnia. Bardzo sprawnie posługują się także pozostałym posiadanym przez szkołę sprzętem: skanerami, drukarkami, wizualizerami, nagrywarkami, tablicami interaktywnymi. Dostępność nowoczesnych rozwiązań technologicznych sprawia, że mogą tworzyć i przetwarzać różnorodne materiały cyfrowe: teksty, zdjęcia, obrazy, filmy, co jest jednym ze sposobów na generowanie ciekawych pomocy naukowych oraz uatrakcyjnienie procesu edukacji. W zależności od stawianych sobie celów wykorzystują różnorakie narzędzia.
S.K. Czy ze zmianami w stosowaniu narzędzi wiążą się również zmiany w metodach nauczania?
A.N. Nauczyciele na swoich lekcjach systematycznie wykorzystują modele dydaktyczne, pozwalające szybciej przyswoić przewidziane w programach nauczania treści kształcenia. Uczniowie przechodzą przez różne stanowiska pracy, począwszy od nauki indywidualnej, poprzez pracę z materiałami multimedialnymi, pracę w zespole i wykład nauczyciela. Ciekawym rozwiązaniem wdrożonym w Społecznym Liceum Ogólnokształcącym STO w Raciążu jest rotacja z pracownią komputerową, w której licealiści mogą korzystać z komputerowego laboratorium w celu pozyskania potrzebnych materiałów edukacyjnych i przygotowania multimedialnych produktów.
S.K. W Pańskiej szkole wykorzystanie znalazły równie elementy kształcenia na odległość takie jak platformy edukacyjne. Jak się to sprawdza?
A.N. Od roku szkolnego 2015/2016 wiele korzystnych zmian nastąpiło także w Publicznej Szkole Policealnej wchodzącej w skład Zespołu Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu. Rozpoczęto realizację projektu "Szkoła nowej generacji" opierającego się na wprowadzeniu nowych modeli pracy z zasobami sieci, interaktywnymi planszami i multimediami, zakładającego nauczanie w zintegrowanym systemowo środowisku szkolnym, wirtualnym i publicznym. Uczęszczający na zajęcia słuchacze mają możliwość samokształcenia w sieci, korzystając z udostępnionych przez szkołę zasobów edukacyjnych, zamieszczanych na platformie edukacyjnej e-podręczników, publikacji, filmów, czy też programów nauczania. Dzięki temu czas spędzony z nauczycielem jest przede wszystkim wykorzystywany na prace ze słuchaczami, angażowanie ich do dyskusji, rozwiązywania zadań i samodzielnego zdobywania wiedzy. W budowie zasobów edukacyjnych prezentowanych na stronie internetowej wykorzystano materiały opracowane w ramach projektu "Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie", który współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
S.K. W szkole STO w Raciążu funkcjonuje również wirtualna biblioteka. Czym jest taka biblioteka?
A.N. W naszej szkole powstała wirtualna biblioteka zawierająca wersje cyfrowe wszystkich podręczników. Ze zbiorów biblioteki, nieodpłatnie mogą korzystać nasi uczniowie. Słuchacze Publicznej Szkoły Policealnej w Raciążu, od początku roku szkolnego 2015/2016 rozpoczęli naukę z pierwszych e- podręczników do kształcenia zawodowego, które można na bieżąco aktualizować, uzupełniając o nowe treści zgodnie z postępem technicznym i technologicznym. Nasi nauczyciele korzystają dla przykładu z e-podręczników WSiP-u. Chwalą te narzędzia za łatwość nawigacji i opracowanie materiału ułatwiające pracę na lekcji i kierujące samodzielną nauką uczniów. Dodatkowym walorem korzystania z e-podręczników jest także możliwość uzupełnienia ich o filmy edukacyjne, ekranizacje dzieł literackich, spektakle teatru TV, wykłady, analizy. Wszystko to wykorzystywane jest na lekcjach, a uczniowie mają do tych materiałów dostęp także w domu pod warunkiem, że posiadają dostęp do Internetu.
S.K. Szkoła podjęła się również budowy infrastruktury sieciowej przeznaczonej do przeprowadzania egzaminów on-line.
A.N. W Zespole Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu stworzono specjalne platformy e-learningowe dla szkół dla dorosłych, które wykorzystywane są podczas przeprowadzania egzaminów wewnętrznych (semestralnych), próbnych oraz państwowych, potwierdzających kwalifikacje w zawodzie (etap pisemny). Pracując na platformach słuchacze mogą przygotować się pod względem technicznym do egzaminów zawodowych, co w dużej mierze minimalizuje skutki późniejszego stresu i przyczynia się do uzyskiwania przez nich lepszych wyników. O tym, na ile pytań udało im się odpowiedzieć poprawnie, dowiadują się bezpośrednio po rozwiązaniu testu, co nie byłoby możliwe przy zastosowaniu tradycyjnych papierowych arkuszy.
S.K. Jak, z perspektywy tak bogatych doświadczeń ocenia Pan ideę tworzenia cyfrowej szkoły na własną rękę?
A.N. Utworzenie ,,cyfrowej szkoły’’ ułatwia dostęp do wszechstronnej wiedzy oraz sprzyja wymianie doświadczeń między słuchaczami i nauczycielami, którzy za pośrednictwem specjalistycznych narzędzi mogą utrzymywać stały kontakt. Filarem, na którym opiera się edukacja w Publicznej Szkole Policealnej w Raciążu, jest gruntowne przygotowanie słuchaczy do efektywnego uczenia się – procesu, który trwa przez całe życie. Wykorzystywane w tym celu technologie informacyjno-komunikacyjne są niezwykle pomocne, pomagają w samodzielnym zdobywaniu wiedzy i gromadzeniu danych. Informatyzacja szkoły służy systematycznemu wprowadzeniu słuchaczy w wiek technologii cyfrowych poprzez umiejętne i krytyczne wykorzystanie ICT (technologii informacyjnych i komunikacyjnych) w pracy i porozumiewaniu się.
W ZS STO nieustannie podejmowane są działania, aby przyszłe pokolenia mogły nazwać ją szkołą przyszłości, placówką, w której można i warto się uczyć, przyjazną dla ucznia, nauczyciela i rodzica. W planach przewidziane jest dokonanie zmian w zakresie priorytetów dydaktycznych szkoły oraz położenie szczególnego nacisku na szukanie oraz przetwarzanie wiadomości, rezygnując z ich biernego gromadzenia, odtwarzania i przekazywania.
S.K. Jakie są plany na przyszłość?
A.N. Ambicją jest wdrożenie kolejnych narzędzi ICT, wspólne pisanie przez uczniów blogów, tworzenie własnych tematycznych stron internetowych oraz wykorzystywanie w procesie kształcenia możliwości Khan Academy – bezpłatne oglądanie filmów z różnych dziedzin wiedzy (matematyki, biologii, chemii, fizyki, historii, finansów, czy też informatyki). Zmiany wprowadzone w Zespole Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu, to naszym zdaniem duży krok naprzód, niosący za sobą wiele wyzwań. Dbając o wszechstronny rozwój młodzieży i dorosłych, robimy wszystko, aby zapewnić im godne warunki do edukacji. To co dla innych jest przyśpieszeniem, dla nas jest normą, a technologiami informacyjnymi jesteśmy ,,za pan brat” Jaki będzie tego długofalowy efekt? Czas pokaże.
S.K. Dziękuję za rozmowę.
Z Andrzejem Nizielskim – dyrektorem Zespołu Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu rozmawiał Szymon Konkol, jeden z koordynatorów projektu WikiVid w Polsce.
