Nauczanie zdalne jest szczególnie trudne z małymi dziećmi. Dzieci przede wszystkim tęsknią za swoimi przyjaciółmi i za wzajemnym kontaktem. Uczenie się jest procesem społecznym, a małe dzieci uczą się, bawiąc się, obserwując i aktywnie angażując się w interakcje z rówieśnikami. Przebywanie razem z innymi dziećmi jest bardzo ważne dla uczenia się, rozwoju i dobrego samopoczucia małych dzieci. Amerykańska Akademia Pediatrii wzywa, aby starać się o jak najszybszy powrót dzieci do szkoły. Twierdzi, że ryzyko izolacji społecznej może konkurować z ryzykiem samego koronawirusa (Kaymenetz, 2020).
Jednak pandemia, jak na razie, nadal uniemożliwia powrót do klas szkolnych. Co możemy zrobić?
Zabawa
Uczniowie klas początkowych, aby się uczyć, potrzebują interakcji społecznej i zabawy.
Podczas zabawy dziecko może kierować zabawą, wymyślać nowe i próbować różnych rozwiązań. Kiedy dzieci bawią się razem, to inspirują się i uczą wzajemnie. Zabawa pozwala też ćwiczyć nowe umiejętności, takie jak negocjowanie, dzielnie się przywództwem, występowanie w różnych rolach. Najlepiej, gdy zabawa nie jest sterowana przez dorosłych.
Zajęcia zdalne są prawie zawsze prowadzone przez nauczyciela, nie pozwalają one na bardzo wiele zabawy i samostanowienia. Dlatego warto proponować zabawy wspólne, takie jak rysowanie na tablicy w komputerze, wspólne tworzenie historii itp. Można też proponować gry, w które gra cala klasa lub zaproponować, aby to dzieci wymyślały gry.
Współpraca
Przez dziesiątki tysięcy lat zdrowe dzieci zazwyczaj spędzały większość dnia na świeżym powietrzu, bawiły się z innymi dziećmi, rozwiązywały problemy, inspirowały się wzajemnie. Warto postawić na współpracę. W nauczaniu synchronicznym można tworzyć małe grupy, wysyłać uczniów do osobnych pokoi spotkań z zadaniami do wykonania. Można tworzyć stałe pary, które po przywitaniu na początku dnia, opracowują plan – jak będą pracować danego dnia. Uczniowie mogą pracować razem przez dłuższy czas, wykonując mały projekt. Nie muszą pracować przed ekranem, mogą kontaktować się w inny sposób. Każdy projekt powinien być przedstawiony i podsumowany – co się udało, a nad czym trzeba jeszcze popracować. Uczniowie mogą robić eksperymenty, doświadczenia, porównywać ich wyniki i formułować wnioski.
Można np. zapytać uczniów: „Czy rośliny rosną zamknięte w szafie i jak się o tym przekonać?”
Wybór
Ważny jest wybór, nawet dla bardzo małych dzieci. Warto tak zaplanować pracę uczniów, aby mogli sami zdecydować nad czym chcą pracować i jak wykonają zadanie.
Często nauczyciele sadzą, że uczniowie nie poradzą sobie z zdaniem. Jednak wybór zachęca uczniów do eksperymentowania i podejmowania ryzyka.
Wybór może dotyczyć zadania, ale też sposobu jego wykonania i prezentacji wyników. Jeśli zadaniem będzie np. „Drzewa w moim parku”, to uczniowie mogą zrobić zielnik, opisać rodzaje drzew, zrobić film albo prezentację.
Można tak zorganizować lekcje w klasach młodszych, że uczniowie sami wybierają w jakiej lekcji (z odbywających się równolegle) będą uczestniczyć. Dzieci potrafią wybrać, to co najbardziej będzie im służyć.
Entuzjazm
Kluczem do sukcesu w nauczaniu jest entuzjazm uczniów. Male dzieci są przeważnie zainteresowane nauką, trzeba jedynie dbać, aby to zainteresowanie nie minęło.
Można zapytać uczniów, czym się interesują i do tego dostosować dla nich zadania. Szczególnie w nauczaniu zdalnym, gdzie uczniowie zostają samotni warto, aby pracowali nad czymś, co ich interesuje. W połączeniu z wyborem, może to zaowocować entuzjazmem.
Partnerstwo
Małe dzieci potrzebują bliskości dorosłych. Zdalnie ta bliskość oddala się. Warto, aby nauczyciel pokazywał się uczniom, jako człowiek. Opowiadał o sobie, o swojej rodzinie, pokazywał swoje otoczenie, nawiązywał do tego, co jego interesowało, gdy był dzieckiem. Entuzjazm jest zaraźliwy i jeśli nauczyciel wykazuje zainteresowanie tematem, to uczniowie też zaczynają być zaciekawieni.
Mniej przed ekranem
Zdalna szkoła spowodowała, że uczniowie przebywają znacznie dłużej przed ekranem niż wcześniej. Dzień szkolny powinien dzielić czas na ekranowy i bez ekranowy. Uczeń może się uczyć i wykonywać zadania bez patrzenia w komputer. Ważne jest, że w każdej chwili może poprosić o pomoc nauczyciela. Można to zorganizować w ten sposób, że nauczyciel ma dyżur konsultacyjny, a uczniowie się z nim łączą internetowo, tylko wtedy, gdy maja problem.
Warto pozwolić uczniom zarządzać własnym czasem, zdecydować, ile czasu będą pracowali i w jaki sposób opowiedzą o tym co zrobili.
Można też poprosić dzieci o odejście od komputera i zrobienie czegoś innego np. pobieganie i znalezienie czegoś.
Nauczyciele wczesnoszkolni mogą czytać dzieciom książki i nie musi to być na ekranie komputera.
Przewidywalność
Według psychologów przewidywalność jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na poczucie bezpieczeństwa. Ma to związek z potrzebą rytuałów u małych dzieci. Czyli – stały harmonogram lekcji, zapowiedź co się będzie na nich działo, jak również określenie oczekiwań, jakie mamy w stosunku do uczniów.
Wspólnota
Uczniom potrzebne jest poczucie wspólnoty z innymi dziećmi i nauczycielem. Lekcje powinny zaczynać się od pytania, jak się uczniowie czują, co ich teraz zajmuje, czego potrzebują.
Dobrą praktyką jest czas w kręgu, polega na tym, że każdy (w nim uczestniczący) ma czas na odpowiedź na pytanie zadane przez prowadzącego (np. nauczyciela). Rytuał kręgu powoduje, że uczniowie czują się razem i bezpiecznie.
Docenianie, a nie ocenianie
Na szczęście ocenianie stopniami w nauczaniu początkowym nie jest konieczne. Dzięki temu w nauczaniu zdalnym odchodzi jeden z poważniejszych problemów.
Zamiast stopni nauczyciel może przekazywać uczniom informację zwrotną o ich pracy, czyli – co uczeń zrobił dobrze oraz co i jak ma poprawić. Taka informacja jest potrzebna zarówno dzieciom, jak i ich rodzicom.
Na pewno lepiej doceniać niż krytykować.
Rodzice
Nauczanie zdalne bardzo zmieniło miejsce rodziców w szkole. Wielu z nich nie jest do tego przygotowanych. Niektórzy wyręczają dzieci w nauce, a niektórzy nie potrafią dziecku pomoc np. w rozwiązaniach technicznych. Warto spotkać się z rodzicami wirtualnie, porozmawiać o pomyśle prowadzenia lekcji online, roli w nim rodziców i przede wszystkim nauczyć ich technicznych umiejętności, aby w każdej chwili potrafili dziecku pomoc.
Podsumowując małe dzieci najlepiej uczą się:
- w grupach,
- poprzez zabawę,
- eksperymentując,
- mając wybór i wpływ na to czego się uczą,
- wiedząc, co ich czeka,
- w poczuciu wspólnoty i partnerstwa z innymi.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Wendy L. Ostroff z ASCD.org, Teaching Young Children Remotely.
