Jak lepiej wyjaśniać, aby ludzie zrozumieli?

Lista wskazówek:

1. Zacznij od tego, dlaczego to, co mówisz jest ważne dla słuchaczy.
2. Nauczaj dla dogłębnego zrozumienia.
3. Zanim wyjaśnisz, stwórz obraz mentalny.
4. Umieść najistotniejsze informacje na początku i na końcu przekazu.
5. Ustal, co słuchacze już rozumieją.
6. Podziel materiał na małe części.
7. Użyj powtórzeń.
8. Nie komplikuj.
9. Nie udawaj eksperta.
10. Zapewnij zasoby i dowody.
11. Używaj mnemotechnik.
12. Użyj kreatywne taktyki wyjaśniania (metafory, porównania i analogie).
13. Użyj opowiadania.
14. Użyj wskazówek wizualnych.
15. Zwróć uwagę na sygnały zamętu w mowie ciała.
16. Zadawaj pytania i bądź gotowa/y jeszcze raz wyjaśniać.

1. Zacznij od tego, dlaczego to, co mówisz jest ważne dla słuchaczy

Zacznij od tego, dlaczego słuchacze powinni ciebie słuchać i że będziesz mówił/a ważne dla nich rzeczy. Potrzebujesz zainteresowanych osób. Warto jednym zdaniem podkreślić wagę zagadnienia, nawet coś obiecać, np. do czego to się może przydać. Dobre wprowadzenie robi również trafny tytuł.

Weźmy np. tytuł wystąpienia Sir Kena Robinsona: Czy szkoły zabijają kreatywność? lub Amy Cuddy: Twoja mowa ciała pokazuje kim jesteś.

Takie tytuły wciągają do słuchania. Nawet w zwyklej rozmowie, czy korespondencji warto zacząć od zachęty, np.: Oto niesamowity materiał, który ci obiecałem pokazać.

W szkole w ocenianiu kształtującym promowane są tak zwane pytania kluczowe, które zachęcają uczniów do poszukiwania odpowiedzi.

2. Nauczaj dla dogłębnego zrozumienia

Wyjaśnienie abstrakcyjnych lub złożonych pojęć może być trudne. Warto pamiętać, że próba nauczenia kogoś czegoś, czego samemu się głęboko nie rozumie, może być ogromną stratą czasu dla obu stron.

Dlatego samemu należy najpierw dogłębnie zrozumieć, a potem znaleźć sposób na wyjaśnienie innym.

Jeśli nie możesz tego wyjaśnić po prostu, to nie rozumiesz tego wystarczająco dobrze - Albert Einstein

Jeśli okaże się w trakcie przemawiania, nie do końca potrafimy odpowiedzieć na wątpliwości słuchaczy, to lepiej jest się do tego przyznać, obiecać, że się dowiemy więcej niż brnąć w udawanie.

Przekładając to na kontekst szkolny, warto przewidzieć pytania uczniów, a jeśli nie zna się odpowiedzi lepiej obiecać, że się powróci do pytania np. na następnej lekcji. Druga sprawa, to tak zaplanować wprowadzanie nowego tematu, aby wiązał się on z tym, co już uczniowie wiedza i potrafią. Użyteczne mogą być sformułowania: podobnie jak…. lub przeciwnie do….. .

Kilka wskazówek Logan Hailey:

• Wykorzystaj powiązania nowych koncepcji z mentalnymi obrazami z otoczenia.
• Zamiast podawać słuchaczom gotowe materiały, zaproponuj im zrobienie ręcznych notatek.
• Rób strategiczne przerwy, aby pomóc mózgom zresetować się pomiędzy blokami nauki.
• Zanim zaczniesz cokolwiek wyjaśniać, powiedz, o czym będziesz mówił lub zapisz to na papierze lub wyświetl slajd. Używaj w tym przystępnego języka, wyjaśniaj własnymi słowami.
• W wyjaśnieniach sięgaj do analogii z własnymi doświadczeniami.

3. Zanim wyjaśnisz, stwórz obraz mentalny

Kiedy musisz coś wyjaśnić, wyobraź sobie obraz w swojej głowie i użyj słów, aby stworzyć ten mentalny obraz w umyśle słuchacza.

Na przykład w wystąpieniu TED Martina Danoesastro zatytułowanym – Z czego chcesz zrezygnować, aby zmienić sposób, w jaki pracujemy?, mówca poprosił publiczność, aby wyobrazili sobie stado ptaków latających w powietrzu. W ten sposób chciał wyjaśnić, w jaki sposób ludzie mogą podejmować autonomiczne decyzje, a jednocześnie „latać” w synchronizacji z grupą. Ten obraz podkreślał jego punkt widzenia, że ​​organizacje powinny zapewniać zespołom większą autonomię przy dążeniu do tych samych celów.

W szkole jest to szczególnie ważne, gdyż przekazywanie nowych treści bez powiązania ich obrazowo ze znanymi uczniom obrazami, może nie przynieść spodziewanych efektów.

4. Umieść najistotniejsze informacje na początku i na końcu przekazu

Zauważono, że ludzie są bardziej skłonni do zapamiętania pierwszej i ostatniej rzeczy, którą słyszą w czasie przemówienia. Dlatego powinieneś podkreślić najbardziej zapadające w pamięć punkty na początku i powtarzać je na końcu.

W przypadku uczenia kogoś, jak należy zamykać sklep, może wyglądać to tak:

Początek: Najważniejszą rzeczą do zapamiętania przy zamykaniu sklepu jest naciśnięcie tego głównego włącznika światła i sprawdzenie tych dwóch zamków.

Koniec: Zanim wyjdziesz ze sklepu, zawsze pamiętaj o „Ś i Z” – światłach i zamkach.

W szkole jest to bardzo użyteczna wskazówka, początkowe informacje koncentrują uczniów na temacie, a końcowe powodują, że uczniowie pamiętają – o czym było.

5. Ustal, co słuchacze już rozumieją

Każdy z nas przeżył sytuację, gdy prezenter zaczyna wyjaśniać długo podstawowe informacje, które słuchacze już dawno opanowali lub gdy wprost przeciwnie – używa specjalistycznego żargonu i słuchacze nie wiedzą, o czym mówi.

Musisz wiedzieć, na jakim poziomie są twoi słuchacze, dzięki temu nie stracisz cennego czasu.

Na przykład, jeśli wyjaśniasz swoim kolegom, jak korzystać z nowego oprogramowania, musisz znać ich poziom doświadczenia z tym oprogramowaniem. Czy używali wcześniej podobnego oprogramowania, z którym możesz to oprogramowanie porównać? A może są początkującymi w nowym systemie operacyjnym, którzy potrzebują instrukcji krok po kroku?

Nie warto zakładać, ile słuchacze wiedzą na dany temat. Zanim zaczniesz wyjaśniać, lepiej upewnić się i np. zapytaj o to.

Tak samo ważne jest to w szkole. Nauczyciel nie może zakładać, że wszyscy uczniowie opanowali już wcześniejszy materiał. Lepiej jest zorganizować powtórzenie w parach, gdzie uczniowie wzajemnie tłumaczą sobie podstawy.

Jeśli nie weźmiesz pod uwagę wcześniejszej wiedzy uczącego się, to stwarzasz więcej okazji do nieporozumień. Twoje wyjaśnienie może być zbyt proste, jeśli nie wiesz, ile uczeń już wie, a wtedy:

• przedstawiasz tylko przypadkową i szczątkową podstawową wiedzę,
• możesz nieumyślnie obrażać słuchaczy, tłumacząc im zagadnienia dobrze im znane,
• słuchacze mogą się nudzić, ponieważ już znają i rozumieją prezentowane pojęcie,
• wyjaśnienie może iść za głęboko,
• słuchacze przestają uważać, gdyż nie wiedzą o czym mówisz,
• informacje nie zatrzymują się w głowach, ponieważ słuchacze nie rozumieją podstaw,
• uczący się boją się zabrać głos, gdyż czują się niekompetentni i obawiają się wypaść głupio,
• główny przekaz zostaje utracony.

Zamiast tego zapytaj, wyjaśniając, że nie masz pewności, czy twój przekaz jest trafiony. Szukaj wskazówek dotyczących poziomu wiedzy, pytając:

• Czy słyszeliście o tym wcześniej?
• Proszę o podniesienie ręki, te osoby, które już wcześniej spotkały się z tymi pojęciami.
• W skali 1-10, oceńcie swój poziom wiedzy na ten temat.
• Czym się to różni od…?
• W czym to jest podobne do…?

6. Podziel to na małe części

Tak, jak nie połykamy całego obiadu na raz, tak też powinniśmy dawkować przekaz. Według neuronaukowców duże porcje informacji mogą prowadzić do przeciążenia poznawczego. Zamiast tego przedstaw duże pomysły w mniejszych kawałkach.

Można:

Podzielić materiał na trzy części. Zapowiedz, że w trzeciej części będzie podsumowanie całości. Okazuje się, że ludzie mają tendencję do zapamiętywania rzeczy trójkami. Na przykład praktykę jogi można podsumować trzema słowami „umysł, ciało i duch”. Warto nazwać hasłami te trzy zaplanowane części.

Krok po kroku. Użyj tej techniki, aby przedstawić zagadnienie chronologicznie. Na przykład jeśli przedstawiasz instrukcję zmieniania opon w samochodzie, to warto ją przedstawić w 6 krokach. Słuchacze są wtedy bardziej skłonni do słuchania, gdy zdadzą sobie sprawę, że to tylko „sześć prostych kroków”:

Krok 1: Zaparkuj samochód na równym podłożu

Krok 2: Poluzuj nakrętki koła za pomocą łyżki do opon

Krok 3: Umieść podnośnik samochodowy pod ramą samochodu i podnieś go

Krok 4: Odkręć nakrętki i zdejmij oponę

Krok 5: Załóż koło zapasowe i lekko przykręć nakrętki

Krok 6: Opuść podnośnik i dokręć nakrętki, a następnie wyjmij podnośnik

Odgrywanie ról. Jeśli masz za zadanie wyjaśnić abstrakcyjną koncepcję, możesz użyć postaci do odegrania roli. Można zasymulować wywiad lub rozmowę z pytaniami na dany temat. Kończyc omawiać jedną z części warto to zaznaczyć, zanim przejdzie się do następnej.

W szkole jest to bardzo ważna wskazówka. Uczniowie nie są w stanie skupić się długo na obszernym temacie i szybko zapominają, co było na początku. Ratunkiem może być podział tematu na części.

7. Użyj powtórzeń

Badania pokazują, że powtarzanie wzmacnia zapamiętywanie. Nie oznacza to powtarzania w kółko tego samego. Trzeba za każdym razem podchodzić do zagadnienia z innej strony.

Niestety, nie ma przepisu mówiącego o idealnej liczbie powtórzeń. Ale warto zacząć na początek od trzech lub siedmiu. Sto lat temu niemiecki badacz Herman Ebbinghaus odkrył, że kluczowy jest również czas powtórzeń. Trzeba równomiernie rozmieścić odstępy czasowe, aby „pamięć” była stopniowo „wklejana”.

W szkole mówimy o spiralnym nauczaniu, czyli nabudowywaniu na tym, co już było, powracaniu do poprzednich zagadnień. Co ważne, powtarzając, przedstawiamy zagadnienie w inny sposób lub z innej perspektywy.

8. Nie komplikuj

Kilka wskazówek dla dobrego wyjaśniania:

• Eliminuj zbędne informacje lub rozpraszające informacje.
• Przekazuj ogólne spojrzenie.
• Porzuć przekazywanie drobnych szczegółów.
• Unikaj technicznego żargonu, mów prostym językiem.
• Podawaj konkretne przykłady.
• Dostosuj się do poziomu odbiorców.
• Mów krótkimi zdaniami.

Każdy z nas, a szczególnie nauczyciele mają tendencję do mówienia za dużo i nie pomijania niczego. Jednak nadzieja, że uczniowie wszystko zapamiętają jest płonna. Złota maksyma nauczania to „lepiej mniej, a głębiej”.

9. Nie udawaj eksperta

Prawdziwi eksperci w danej dziedzinie, nie są ekspertami od wszystkiego. Zamiast tego wypowiadają się ekspercko, tylko w temacie, na którym się naprawdę znają. Nie jest wstydem przyznać się, że nadal się uczymy. W końcu bycie uczniem przez całe życie jest kluczowe w nastawieniu na własny rozwój.

Nawet jeśli nie jesteś ekspertem, nadal można zajmować się różnymi tematami, wymieniać opinie i uczyć się. Przyznanie się do tego, że nie jest się ekspertem w danej dziedzinie, nikogo nie dyskwalifikuje.

Możesz powiedzieć:

• Szczerze, nie jestem w tym ekspertem, to tylko mnie bardzo interesuje.
• Niedawno zacząłem się o tym uczyć i jestem podekscytowany, że mogę dowiedzieć się więcej.
• Większość tego, co wiem, pochodzi z moich prób i błędów, więc pamiętajcie, że nie jestem perfekcyjna.

Jeśli jesteś uznanym ekspertem w jakiejś dziedzinie, to możesz subtelnie wspomnieć o swoim wieloletnim doświadczeniu lub tytułach, aby poprzeć swoją wiedzę, ale staraj się nie przechwalać.

W szkole jest bardzo ważne, aby uczniowie postrzegali nauczyciela, jako osobę nie wiedzącą wszystkiego i stale się uczącą. Aby wdzieli, że nauczyciel nie wiedział i tylko kiedyś musiał włożyć wysiłek, aby się czegoś nauczyć.

10. Zapewnij zasoby i dowody

Socjologowie odkryli, że ludzie, którzy odwołują się do danych statystycznych, są bardziej przekonujący w swoim przekazie. Dowody zwiększają twoją wiarygodność, umożliwiają postrzeganie ciebie jako osoby inteligentnej i solidnej.

Jeśli prelegent nie może wskazać żadnych badań ani analiz nad tematem, to jego autorytet często upada.

Warto cytować wypowiedzi lub wnioski z badań znanych w dziedzinie osób powoływać się na książki lub strony internetowe i artykuły. Osoby naprawdę zainteresowane tematem, mogą chcieć wiedzieć, skąd masz informacje i gdzie ich więcej można znaleźć.

Zatem pomyśl o temacie, o którym chcesz mówić. Poszukaj wypowiedzi autorytetów w tej dziedzinie, przeszukaj literaturę na ten temat. Miej w kieszeni – dowody.

11. Używaj mnemotechnik

Zastanów się w jaki sposób pomożesz słuchaczom zapamiętać informacje. Na przykład:

• Jeśli uczysz kogoś zasad ortografii, możesz użyć rymowanego wierszyka
• Jeśli zapoznajesz słuchaczy z tworzeniem celów odwołuj się do akronimu, np.: SMART.
• Kojarz informacje z obrazem lub schematem

Mnemotechniki pomagają ludziom zakotwiczyć pomysły za pomocą zapadających w pamięć ram.

W szkole jest to bardzo użyteczna technika zapamiętywania. Wiele osób po latach pamięta wierszyk, choć nawet nie bardzo pamięta, po co on był stworzony.

12. Użyj kreatywne taktyki wyjaśniania (metafory, porównania i analogie)

Jeśli chcesz, aby ludzie słuchali (i zapamiętywali) twoje pomysły, wyjaśnij to za pomocą kreatywnych technik wyjaśniania. Według profesora z Harvardu, Johna Antonakisa, najbardziej charyzmatyczni mówcy i nauczyciele stosują charyzmatyczne taktyki przywództwa (CLT), aby ludzie byli bardziej skłonni ich słuchać i zatrzymywać informacje.

Główne CLT obejmują:

• Metafory: użycie metafory jest jak mini-historia, która łączy nową koncepcję z czymś, co ktoś już zna. Ta technika sprawia, że ​​dwie niepowiązane ze sobą sprawy wydają się podobne.
• Porównania: porównując dwie rzeczy za pomocą: tak, jak..., umożliwia znalezienia podobieństwa. Na przykład: Stosowanie oceniania kształtującego jest jak praca trenera sportowego.
• Analogie: analogia porównuje dwa tematy w sposób łatwy do wyjaśnienia. Na przykład: Rękawica jest dla dłoni jak skarpeta dla stopy.

W szkole te techniki zapamiętywania bardzo się przydają. Ułatwiają zapamiętywanie i dają powiązania z innymi dziedzinami.

13. Użyj opowiadania

W sformułowaniu – Pewnego razu... kryje się wielka moc. Badania pokazują, że udramatyzowane historie aktywują nasze mózgi, abyśmy czuli się w środku historii. To pomaga i przyciąga uwagę słuchacza. Historia, którą opowiadasz musi być związana z tematem twojego przemówienia. Dzięki niej słuchacze mają lepiej zapamiętać, to o czym mówiłeś.

Na przykład, jeśli chcesz wyjaśnić dziecku naukę o zapylaniu kwiatów, możesz stworzyć zabawną i pomysłową historię, taką jak ta:

Zapylanie ma miejsce, gdy owad pomaga roślinie wytwarzać owoce. Wyobraź sobie samotną jabłoń. Produkuje dużo kwiatów, ale potrzebuje pomocy w przekształceniu kwiatów w jabłka. Tak więc w swoich kwiatach wkłada słodkie słodkości zwane nektarem. Zapach jej kwiatów i nektaru jest wyjątkowo silny, zwabia owady zapylające, takie jak pszczoły. Kiedy głodna pszczoła wącha kwiaty, ląduje w jednym z płatków kwiatu jabłka. Kręci się wokół, szukając nektarowych smakołyków. Szukając nektaru, pociera swoim puszystym ciałem małe patyczki wewnątrz kwiatu, które pozostawiają żółte kulki na jego futrze. Nazywa się je pyłkiem. Następnie pszczoła leci i znajduje jabłoń w domu sąsiada i robi to samo w kwiatach innej jabłoni. Pyłek spada z jego futra na kwiat. Jabłoń jest zachwycona, bo w końcu może wyhodować owoce!

Niezależnie od tego, czy opowiadasz dziecku, czy dorosłemu, opowiadanie historii może sprawić, że tematy techniczne lub naukowe zabrzmią bardziej angażująco i łatwiej je będzie zapamiętać.

14. Użyj wskazówek wizualnych

Ludzki umysł przetwarza obrazy 60 000 razy szybciej niż słowa, dlatego wizualne środki wyjaśniające są tak samo ważne jak werbalizacja. Warto pokazywać słuchaczom – pomocne obrazy, zdjęcia, rysunki i diagramy.

15. Zwróć uwagę na sygnały zamętu w mowie ciała

Czasami ludzie nie chcą przyznać, że są zdezorientowani lub mają problemy ze zrozumieniem. Zamiast tego często kiwają głową, na znak, że wszystko jest jasne. Nie chcą wydawać się niegrzeczni lub nie chcą się skompromitować – brakiem zrozumienia.

Poszukaj subtelnych wskazówek, świadczących o braku pełnego zrozumienia. Możesz je rozpoznać po mowie ciała lub wypowiedziach słuchaczy, np.: zmarszczone brwi, przygarbienie, brak kontaktu wzrokowego, jedna brew uniesiona wyżej niż druga, wzruszanie ramion, zmarszczony nos, zaciśnięte usta.

16. Zadawaj pytania i bądź gotowa jeszcze raz wyjaśniać

Nie jest proste odczytanie tych sygnałów, warto zadać pytanie i sprawdzić, czy to się udało, udało się tylko w jakimś stopniu lub w ogóle się nie udało.

Sprawdzanie zrozumienia jest integralną częścią procesu wyjaśniania. Jeśli tego nie zrobisz, to możesz w rezultacie mówić do ściany. Powinieneś okresowo zadawać pytania słuchaczom, aby upewnić się, że nadążają. Można zapytać na przykład:

• Czy to mówię, ma dla was sens?
• Czy wydaje się, że czegoś tu brakuje?
• Czy macie jakieś pytania?
• Czy pamiętacie, że ….?

Nie zakładaj że uczniowie wszystko zrozumieli. Ułatwiaj im poinformowanie, że coś jest niejasne.

W szkole pytania uczniów są konieczne. Należy zachęcać uczniów do zadawania pytań nauczycielowi i innym kolegom i koleżankom. Przy czym pytanie – Czy macie jakieś pytania?, lepiej zamienić na – Co z tego co mówiłam, było dla was niejasne?

Warto zapewnić uczniów, że chętnie nauczyciel wytłumaczy zagadnienie drugi raz.

***

Niezależnie od tego, o czym i do kogo mówisz:

Nadaj znaczenie: jeśli nie możesz przekonać odbiorców, dlaczego powinni się tym zajmować, to twoje przemówienie może być całkowitą stratą czasu. Zaznacz korzyści jakie można mieć z zajmowania się tym tematem.

Stwórz wizualny obraz: ludzie myślą obrazami, a nie słowami. Jeśli potrafisz oprzeć swoje wyjaśnienie na konkretnej wizualizacji, ludzie będą bardziej skłonni zapamiętać to, co masz do powiedzenia.

Podziel na części: duże koncepcje są onieśmielające, a mniejsze fragmenty są łatwiejsze do zrozumienia. Dziel na części, aby uprościć swoje wyjaśnienia.

Zwróć uwagę na niewerbalne i werbalne informacje zwrotne od słuchaczy: jeśli ktoś wykazuje oznaki zakłopotania (takie jak zmarszczone brwi lub odwrócone spojrzenie), może nadszedł czas, aby wrócić i zadać kilka pytań, aby sprawdzić, czy publiczność jest nadal z tobą.

Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Inspiracja artykułem Logana Hailey z Science of People. Więcej na ten temat w artykule Vanessy Van Edwards tutaj.