Według Character Lab[1] wdzięczność to po prostu „docenianie tego, co otrzymałeś”. Istnieje wiele sposobów na wplecenie wdzięczności w codzienną praktykę szkolną. Badania[2] pokazują, że młodzież, która celowo praktykuje wdzięczność, doświadcza więcej pozytywnych emocji i ostatecznie żyje bardziej sensownie. Ponadto wdzięczność wśród uczniów szkół średnich może sprzyjać zwiększonemu poczuciu nadziei i zaufania do innych oraz podsycać chęć odwdzięczenia się.
Warto dać szansę wdzięczności. W tym wpisie siedem sposobów kultywowania wdzięczności w szkole.
1. Intencje, koszty i korzyści
Badacz Giacomo Bono sugeruje, aby uczniowie wyrażając wdzięczność, dostrzegali
- intencję poprzedzającą działanie, czyli myśl stojącą za prezentem, który otrzymali,
- doceniania poniesionych kosztów – ktoś zatrzymał się, aby pomóc,
- korzyści jakie otrzymali – ktoś podarował uczynił dobry uczynek, który ma dla nich wartość osobistą.
To są dobre wskazówki dla wdzięczności: dlaczego uczyniono mi dobro, docenienie poniesionych koszów i moja korzyść.
Praktycznie, może to wyglądać tak, że polecamy uczniom przywołanie sytuacji i osoby, dla której czujesz wdzięczność. Następnie prosimy o odpowiedź na trzy pytania:
- Dlaczego ta osoba zdecydowała się uczynić Ci dobry uczynek?
- Co ta osoba musiała zrobić, co poświecić i jakie koszty poniosła?
- Jakie ty korzyści odniosłeś/aś?
Już sama odpowiedź samemu sobie na te pytania jest cenna, ale można zapytać uczniów, czy nie chcieliby podzielić się swoją historią z drugim uczniem lub na forum klasy. Wprowadzenie takiego zwyczaju sprzyja codziennemu życiu w we wdzięczności.
2. Dziennik wdzięczności
Jest to praktyka polegająca na prowadzeniu przez uczniów dzienników wdzięczności. W badaniu z 2008 r. uczniowie i uczennice, którzy regularnie pisali o tym, za co są wdzięczni, byli bardziej optymistyczni i bardziej pozytywne nastawienie do swoich doświadczeń szkolnych.
Można poświęcić część lekcji wychowawczej na wypełnienie założonych przez uczniów dzienników wdzięczności. W zależności od relacji w klasie można pokusić się o dzielenie zapisami z innymi uczniami. Za to, na pewno, można zachęcać uczniów do wyrażenia wdzięczności w cztery oczy.
Dziennikowi wdzięczności poświęciłam też inny wpis w blogu - zob. Dziennik wdzięczności.
3. List z wdzięcznością
Można polecić uczniom napisanie listu do osoby, której są za coś wdzięczni. Może to być forma eseju o tej osobie lub bezpośredni do niej list, a może też być tylko zapisana refleksja na jej temat.
Inna forma, to stworzenie tablicy w sali lekcyjnej lub na korytarzu, gdzie uczniowie i nauczyciele wpisują wyrazy wdzięczności, każdy może je przeczytać i znaleźć się na tablicy.
Można też wprowadzić praktykę pisania „pozytywnych notatek”, czyli – poproszenie uczniów o to, aby napisali notatkę z podziękowaniami dla swoich kolegów umieszczenie jej w pudełku. Notatki mogą być początkowo anonimowe. Uczniowie mogą zajrzeć do pudełka, czy nie ma tam notatki dla nich.
4. Połączone pary
Nauczyciel może tak zorganizować prace uczniów, aby uczyli się w parach o różnych zdolnościach. Wtedy łatwiej będzie być nawzajem sobie wdzięcznymi.
5. Pytania
W poniedziałek można zapytać uczniów o sprawę, która się zdarzyła w czasie weekendu i z której uczeń jest zadowolony. Następnie można zapytać uczniów: „Czy ktoś był ci w tym pomocny?”, Szczególnie, gdy uczniowie pokonali jakąś trudność, warto zapytać kto im w tym pomógł.
6. Działanie dla innych
W ramach ćwiczenia wdzięczności warto zachęcać uczniów do czynienia innym dobra. Refleksja na temat – Co dobrego dziś sam zrobiłem dla innych?, uczy rozpoznawania wdzięczności i bycia wdzięcznym samemu sobie.
7. Modeluj!
Kluczem do kultywowania wdzięczności w klasie jest uczynienie jej częścią rutyny. Najlepiej zacząć od siebie samego i pokazać uczniom, że jesteśmy wdzięczni. W ten sposób zachęcamy uczniów do robienia tego samego. Według Greater Good Science Center nauczyciele, którzy praktykują wdzięczność, „czują się bardziej usatysfakcjonowani i spełnieni oraz mniej wyczerpani emocjonalnie, co prawdopodobnie zmniejsza proces wypalenia nauczycieli”.
Nauczyciel może podjąć się zadania w postaci podziękowania jakiemuś uczniowi za coś, co zrobił on pozytywnego dla innych.
Na koniec wskazówki dla dyrektora – w jaki sposób może kultywować zwyczaj wdzięczności w szkole. Autor ASCD i długoletni dyrektor, Thomas Hoerr, sugeruje wyrobienie sobie nawyku pisania listu, każdego dnia przed wyjściem ze szkoły, z podziękowaniami dla nauczyciela, członka personelu lub kolegi z pracy.
Jamil Maroun, administrator dystryktu w New Jersey, dzieli się pięcioma wskazówkami, które zastosował, aby stworzyć poczucie wspólnoty i pozytywny klimat w szkole. Wśród nich zasada – używaj sposobu myślenia „my”, a nie „ja”. Słowo „Jesteśmy” jest najpotężniejszym słowem, jakiego może użyć dyrektor szkoły. Oznacza ono, że dyrektor słucha opinii swojego zespołu, docenia jego wysiłki i przyznaje uznanie tam, gdzie się to należy.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Inspiracja artykułem Sarah McKibben z ASCD.org.
Przypisy:
[1] https://characterlab.org/playbooks/gratitude/
[2] https://www.ascd.org/el/articles/tapping-into-the-power-of-gratitude
