Docenianie różni się od chwalenia - to chwalenie za konkret. Docenianie jest bardzo potrzebne, a chwalenie może być nawet czasami szkodliwe. Wywołuje entuzjazm uczniów, buduje przynależność i pozytywne uczucia.
Polecam książkę Daniela H. Pinka pod tytułem Drive. Kompletnie nowe spojrzenie na motywację, w której autor szerzej opisuje tę różnicę.
Docenianie daje uczniom poczucie kompetencji, sensu uczenia się i buduje poczucie własnej wartości. Wszystkie te sprawy są niezbędne do efektywnego uczenia się.
Niestety szkoła nastawiona jest na szukanie i wytykanie błędu, a nie na docenianie. Spowodowane jest to powszechną opinią nauczycieli, że muszą wskazać uczniowi błędy, aby mógł się uczyć. Uważają to za obowiązek nauczyciela.
Jednak nie kary i nagrody pomagają się uczyć, a docenienie już włożonego przez ucznia wysiłku i osiąganie małych sukcesów.
Kilka rad, jak budować w klasie atmosferę sprzyjająca docenianiu.
Więź w klasie
Jeśli nauczyciel ma w zwyczaju systematyczne docenianie uczniów, to wzmacniają poczucie przynależności w całej klasy. Uczniowie, którzy czują przynależność do szkoły, są bardziej zaangażowani, są bardziej zmotywowani i bardziej skłonni do podejmowania wyzwań.
Mały gest o wielkim wpływie
Nie potrzeba skomplikowanych systemów doceniania. Docenianie powinno być „chlebem powszednim”. Może to być np.:
- „Zauważyłem, że wciąż próbujesz, mimo, że problem jest trudny. Pokazuje to Twoją wytrwałość”.
- „Dziękuję za wykonanie polecenia bez ociągania. Pomaga to kontynuować naukę bez przerw.”
- „Bardzo dobrze wprowadziłeś nas w temat. Anegdota, którą się posłużyłaś była bardzo trafna”.
- „Podoba mi się, że masz inne zdanie i potrafisz je uzasadnić”.
- „To było świetne pytanie. Naprawdę zmuszasz nas wszystkich do myślenia!”.
- „Dotarłeś dziś na czas do szkoły i bardzo się z tego cieszę”.
Sposoby na wprowadzenie doceniania jako zwyczaju
- Informacja zwrotna. Pełna informacja zwrotna proponowana przez ocenianie kształtujące zawiera przede wszystkim docenienie, którego ma być więcej niż wskazówek – co i jak można zmienić. Dzięki docenieniu uwagi do zmiany w informacji zwrotnej, mogą być przez ucznia wzięte pod uwagi wykorzystane. Przewaga uwag krytycznych zniechęca ucznia do poprawy.
- Spotkania poranne. Nauczyciel poleca uczniom podzielenie się tym, co spotkało ich w danym dniu dobrego, za co i komu są wdzięczni.
- Wyjściówki. To samo, ale na koniec dnia. Polecenie podzielenia się czymś z czego uczeń jest dumny lub co zauważył pozytywnego u kolegi lub koleżanki.
- Ściany afirmacji. Na ścianie zarezerwowane jest miejsce na przyklejanie uczniowskich wzajemnych dowodów doceniania.
- Latające docenienia. Nauczyciel w czasie lekcji notuje na karteczkach docenia dla poszczególnych uczniów i na koniec lekcji przykleja je na ich ławkach. Mogą one być w formie podziękowania: „Dziękuję ci, że pomogłeś Marysi w rozwiązaniu zadania” lub „To była świetna strategia, którą właśnie zastosowałeś — dziękujemy, że się nią z nami podzieliłeś!”. Uczniowie chętnie wklejają takie karteczki do swoich zeszytów.
Nauczyciele przeważnie wątpią, że takie małe gesty zmienią nastroje w klasie. Jednak po systematycznych próbach przekonują się do nich, gdyż ich uczniowie stają się bardziej zaangażowani, bardziej chętni do próbowania i wysiłku.
Można spróbować docenić kogoś w życiu poza szkolnym i zobacz reakcję, to powinno być zachęcające do doceniania też uczniów.
Docenianie jest zaraźliwe, uczniowie dzięki docenianiu nauczyciela zaczynają też doceniać się nawzajem. Ta niewielka zmiana może przekształcić klasę w przestrzeń, w której uczniowie czują się bezpiecznie podejmując ryzyko.
Systematyczne docenienie konkretu
W docenieniu można odnieść się do wcześniej ustalonych kryteriów sukcesu. Mamy wtedy wskazówkę – co docenić. Ale można też doceniać wysiłek, ciekawość, życzliwość lub odporność.
Warto założyć sobie, że w ciągu jednej lekcji doceni się co najmniej trzech uczniów. Widać wtedy, jak zmienia się klimat w klasie.
Można pójść o krok dalej i zachęcać uczniów do przekazywanie sobie wzajemnie różnych form doceniania. To wpływa na budowanie więzi, przeciwdziała hejtowi i wykluczaniu.
Docenianie niesie w sobie ZAUWAŻENIE. Doceniany człowiek nie jest samotny i czuje swoją przynależność do grupy.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie. Inspiracja artykułem Cheryl Abla z Edutopia.org.