„Eric Fromm mówił jednemu z uczniów: „Nie przejmuj się zbytnio. W gruncie rzeczy to nie my leczymy pacjentów. Po prostu jesteśmy blisko i kibicujemy, kiedy oni leczą samych siebie”. To nie lekarstwa leczą ciało, ale ciało się leczy, korzystając z lekarstw. Ortopeda nastawia złamaną nogę i wkłada nogę w gips, ale już zdrowienie to dzieło samego ciała… jego siły witalnej[1].” Podobnie jest z edukacją. To nie nauczyciele czy dorośli uczą dzieci ale dzieci uczą się same korzystając z udziału dorosłych. Mamy być towarzyszami, przewodnikami w świecie poznania samego siebie i ludzi wokół.
Aby tak się zadziało, potrzebujemy my, dorośli, zadbać o siebie. Najpierw zadbać o siebie, by potem zadbać o drugiego człowieka.
Program „Happiness at School®” zrodził się właśnie z tej potrzeby zadbania o siebie, „dobre życie”, „dobre bycie razem”.
Szczęście w szkole rodzi się pomiędzy ludźmi, poprzez relacje, w procesach przekazywania wiedzy, doświadczenia, wreszcie – w miejscach, które temu sprzyjają. Szczęście to stan umysłu, emocji, ciała i ducha.
Poszukiwanie szczęścia to aspiracja każdego człowieka i jest tak stara jak świat. Od Arystotelesa i Sokratesa w Starożytnej Grecji, Konfucjusza w Chinach i Buddy w Indiach. Arystoteles powtarzał: „szczęście jest sensem i celem życia, całkowitym celem i końcem ludzkiej egzystencji”.
Szczęście nie jest jeszcze popularne w naszej kulturze pracy i edukacji. Kojarzymy ją raczej z ciężkim obowiązkiem. Bardzo rzadko mówi się: szczęśliwi uczniowie, szczęśliwi nauczyciele, szczęśliwe szkoły. Raczej, gdy wpisze się w wyszukiwarkę Google hasło: szczęście w szkole, wyskakuje „szczęśliwy numerek” – liczba, która wskazuje, który „numer” dziś nie będzie pytany… Nie będę pytany, nie będę odczuwał stresu, zakłopotania, wstydu…
Okazuje się, że istnieje silny związek między szczęściem a jakością edukacji, jakością przyswajania. Nasz mózg lepiej uczy się, gdy jest szczęśliwy. Lepiej zapamiętuje, kojarzy, tworzy haki pamięciowe, utrwala.
Szczęście może być rozumiane na wiele sposobów. To pozytywne uczucia odzwierciedlające się optymizmem, pozytywnym myśleniem i postrzeganiem osobistego dobrostanu ale i głębokie poczucie sensu tego, co się robi, świadomość swoich mocnych stron charakteru, umiejętność bycia z innymi. Szczęście hedonistyczne i eudajmonistyczne. Ed Diener rozumie szczęście jako bogactwo psychiczne, na które składa się: zadowolenie z życia i poczucie szczęścia, poczucie sensu życia, pozytywne emocje i postawy, serdeczne relacje społeczne, interesujące formy aktywności, wartości i cele życiowe, zdrowie somatyczne i psychiczne, zasoby wystarczające do zaspokojenia potrzeb. Teobald wskazuje, że dobrostan może być procesem dążenia do szczęścia definiowanego jako „spełnienie”.
Martin Seligman, twórca psychologii pozytywnej i edukacji pozytywnej, określa to mianem „rozkwitu” i pokazuje elementy, które na ten rozkwit wpływają. Model PERMA przez niego rozwinięty identyfikuje 5 głównych obszarów szczęścia:
1. Pozytywne emocje (P – positive emotions))
2. Zaangażowanie (E – engagement)
3. Pozytywne relacje (R – positive relationships)
4. Poczucie sensu (M – meaning)
5. Osiągnięcia (A – achievement)
Niedawno do tych pięciu elementów dołożono szósty – zdrowie pozytywne (H – health).
Koncentrując uwagę na tych pięciu elementach w szkole, możemy świadomie budować poczucie szczęścia i dobrostanu u dorosłych i u dzieci, wśród nauczycieli, pracowników administracji, jak i rodziców. Bo szczęśliwy dorosły to szczęśliwe dziecko.
Promowanie szczęścia i dobrostanu w szkołach nie oznacza, że sam proces przyswajania wiedzy i umiejętności ma stać się nieistotny. To błędne rozumienie, które niestety jest fałszywym nawykiem myślowym: albo przyjemności albo nauka.
Badania pokazują, że nadawaniu priorytetu szczęściu i dobrostanowi w efekcie przynosi lepsze osiągnięcia w nauce, co – niestety – nie jest doceniane. Tymczasem doświadczanie przyjemności, poczucia sensu w trakcie nauki tak naprawdę ją wzmacnia i utrwala.
Zgodnie z badaniami Veenhovena (1993b), szczęście może wywoływać osobistą aktywność i podnosić wiedzę jednostki oraz dodawać odwagi na innowacyjność w sferze tworzenia więzi społecznych. Może to wzmacniać aktywność polityczną oraz dbanie o zdrowie i kondycję fizyczną. Szczęśliwi ludzie mają większe poczucie bezpieczeństwa i szybciej podejmują decyzje o współpracy. Są bardziej szczęśliwi z bycia z innymi (Myers, 2002).
Doświadczenia szkolne są prawdopodobnie najistotniejsze z punktu widzenia kształtowania szczęśliwego życia. Szkoły, które promują szczęście są kluczem do zapewnienia lepszego dobrostanu, zdrowia i osiągania rezultatów, a w konsekwencji – sukcesów w przyszłym życiu i pracy. Zgodnie z raportem World Happiness Report 2015, szkoły, które zwracają szczególną uwagę na dobrostan uczniów, mają potencjał, by stać się jeszcze lepszymi szkołami, mają lepsze wyniki, a ich uczniowie mają większe osiągnięcia w swoim życiu (Layard i Hagell, 2015).
Szczęście jest też wymiarem wspólnotowym, które może być promowane przez doświadczenie uczenia się, pogłębiające więzi, przyjaźnie między członkami całej wspólnoty szkolnej. Dlatego w 2020 r. zainicjowałam świętowanie Ogólnopolskiego Tygodnia Szczęścia w Szkole. Jest on przypomnieniem, że uczenie się – z bycia, z obecności, doświadczania, towarzyszenia – jest cudownym uczuciem i przynosi cudowne rezultaty. Celem Ogólnopolskiego Tygodnia Szczęścia w Szkole jest zwrócenie uwagi na szczęście i dobrostan i ich związki z efektami kształcenia. Bo szczęście sprzyja odporności, kreatywności, zaangażowaniu, budowaniu relacji, przyjaźniom. To prawdziwa profilaktyka depresji i chorób cywilizacyjnych, co w dobie pandemii okazuje się bezcenne…
Zapraszam na moje wystąpienie podczas INSPIR@CJI 2021 w Warszawie:
***
Konferencja INSPIR@CJE 2021 odbyła się w Warszawie w dniach 25-26 września 2021 r. Uczestniczyło w nich blisko 300 nauczycieli z całego kraju. Organizatorami były: Think Global sp. z o.o., Fundacja Think! i Edunews.pl. Partner merytoryczny: Superbelfrzy RP.
Partnerzy: Amazon, Samsung, Cartoon Network, Learnetic, Skriware, Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, ZłotyNauczyciel.pl, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Wszystkim Partnerom dziękujemy za wsparcie tego wydarzenia edukacyjnego.
***
II Ogólnopolski Tydzień Szczęścia w Szkole odbywał się w dniach 20-26 września 2021. Relacje z wydarzenia znajdują się na stronie FB: Happiness at School oraz na blogu: www.movusmovere.pl. Wkrótce informacje pojawią się na specjalnie dedykowanej temu wydarzeniu stronie: www.happinessatschool.pl. O ile w pierwszej edycji wzięła udział garstka szkół i przedszkoli, w tym roku były ich setki. Świętowały z nami nie tylko polskie placówki, ale również zaprzyjaźnione szkoły w innych krajach, m.in. w Kambodży. Już szykujemy się do kolejnej edycji w trzecim tygodniu września 2022 r. Dołączysz…?
Notka o autorce: Anna Hildebrandt-Mrozek jest doświadczoną edukatorką, coachem, trenerką i doradcą nauczycieli, dyrektorów i rodziców w obszarze psychologii pozytywnej i wzmacniania dobrostanu. Naukowiec i praktyk z ponad 20-letnim doświadczeniem w edukacji. Autorka realizowanego w szkołach programu "Happiness at School", którego celem jest poprawa dobrostanu i poczucia szczęścia całego środowiska szkoły. Jej misją jest przekazywanie doświadczenia szczęścia i nauka o tym, jak o szczęściu opowiadać i się go uczyć. Jej specjalizacją jest budowanie poczucia własnej wartości, odkrywanie talentów i mocnych stron, rozwijanie inteligencji emocjonalnej i profilaktyka stresu we współczesnym świecie. Pierwszy w Polsce Chief Happiness Officer w edukacji. Prowadzi własnego bloga MovusMovere.pl.
Przypisy:
[1] Terzani T., 2014, Nic nie zdarza się przypadkiem, Świat Książki, Warszawa.
