Sharenting, youthwashing, infantylizowanie języka, narzucanie własnego zdania, ośmieszanie i mówienie o najmłodszych bez ich udziału. Tych zjawisk dotyczy najnowsza publikacja, która w ślad za wprowadzonymi Standardami Ochrony Małoletnich, pierwsza w branży kreatywnej porusza kwestię kultury włączającej wobec najmłodszych. Komunikacja jest jak most. Ma łączyć, ale jeżeli opiera się na złych fundamentach, po prostu się zawali. Kiedy mówimy do lub o dzieciach, nadal posługujemy się krzywdzącymi stereotypami. Najwyższa pora to zmienić.
- W lipcu 2023 r. została przyjęta nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz innych ustaw, czyli tzw. ustawa Kamilka. Minął rok, od kiedy ustawa weszła w życie, a od sierpnia 2024 r. nowe przepisy już w pełni są egzekwowane przez organy kontrolne. Za ich brak spotka instytucję, organizację lub firmę kara.
- Powstał e-book Komudzieciacja: komunikacja włączająca dzieci i młodzież, czyli 70 stron m.in. przydatnych wskazówek dla organizacji z trzeciego sektora działających z dziećmi i młodzieżą, placówek edukacyjnych, wychowawczych czy innych podmiotów komunikujących się z najmłodszymi, jak robić to efektywnie, korzystając z inkluzywnego języka. Publikacja jest darmowa.
Nic o nas bez nas, czyli o tym, dlaczego potrzeba komunikacji włączającej dzieci i młodzież
Od sierpnia zeszłego roku obowiązują Standardy Ochrony Małoletnich, które zmieniły funkcjonowanie wszystkich podmiotów tj. szkół czy przedszkoli, organizacji społecznych i firm działających z dziećmi i młodzieżą w Polsce. Równolegle wraz z rozwojem sieci społecznościowych wśród rodziców rosnącym zjawiskiem jest sharenting, czyli nadmierne i pozbawione refleksji udostępnianie wizerunku najmłodszych w sieci, bo jak pokazują dane NASK, aż 40% rodziców dzieli się w internecie zdjęciami i filmami, na których są dzieci[1]. Dodatkowy kontekst daje fakt, że od września 2024 r. ukraińscy uczniowie i uczennice mieszkający w Polsce, są objęci obowiązkiem szkolnym. Te trzy perspektywy znacznie wpływają na codzienność wszystkich dzieci i młodzieży w naszym kraju. Jak zaznacza dr Anna Kiedrzyńska-Tui, kulturoznawczyni i współwłaścicielka agencji Propsy, w ślad za zmianami prawnymi potrzeba zmiany kulturowej: To, co już osiągnęliśmy jako społeczeństwo w ramach debaty publicznej dotyczącej dzieci oraz tworzenia nowych standardów ochrony małoletnich, nie wpłynęło znacząco na zmianę języka, ani naszej kultury. Niestety wniosków nie wyciągnęła również branża kreatywna, ani wiele podmiotów, które bezpośrednio komunikują się z dziećmi czy tworzą przekaz oparty na ich wizerunku. Głos najmłodszych nadal często jest pomijany w komunikacji. Co więcej, w wielu materiałach nadal widać i słychać krzywdzące schematy. Najwyższa pora to zmienić.
Stąd powstał pomysł na stworzenie e-booka, który ma stanowić przewodnik po komunikacji włączającej dzieci i młodzież, być przyczynkiem do rozpoczęcia dyskusji na ten temat. Jak tłumaczą autorzy, u jego podstaw leży przekonanie, że należy nie tylko właściwie komunikować się z dziećmi, ale również traktować je jako pełnoprawnych uczestników komunikacji. Nie możemy pozwolić sobie na to, by wykluczać z komunikacji, czyli de facto z życia społecznego dzieci i młodzież, którzy stanowią jego nieodłączną część. Jako dorośli odpowiadamy za kształtowanie świata dla młodych umysłów, osób, które w przyszłości same będą o nim decydować. W jaki sposób możemy to robić? Chociażby poprzez odpowiedzialne konstruowanie komunikatów – tego, jak i o czym mówimy. Dlatego publikujemy e-book pt. „Komudzieciacja: komunikacja włączająca dzieci i młodzież”, który nie tylko wyjaśnia, dlaczego komunikacja inkluzywna, czyli otwarta na uwzględnienie w niej podmiotowości młodych ludzi jest istotna. Wraz z zespołem ekspertów i ekspertek stworzyliśmy również standardy takiej komunikacji, które mogą być punktem wyjścia do wzajemnego doskonalenia się w tym zakresie – wyjaśnia Paulina Domek, koordynatorka publikacji.
E-book zawiera nie tylko konkretne wskazówki, listę dobrych praktyk, jak i zachowań, których warto unikać. W publikacji są również materiały specjalne do pobrania, z których mogą korzystać organizacje pracujące z małoletnimi, nauczyciele oraz rodzice – każdy, kto komunikuje się dziećmi, mówi o dzieciach lub w komunikacji wykorzystuje ich wizerunek.
„Dobra” komunikacja z dziećmi i młodzieżą wymaga praktyki
Podstawą inkluzywnej i pozbawionej przemocy komunikacji z małoletnim są 4 wartości: ochrona, szacunek, prywatność i edukacja. Zajmują one nie tylko bardzo ważne miejsce w naszym e-booku, ale również najlepiej pokazują, że to złożone zagadnienie, którego nie można sprowadzić do jednego obszaru. Kultura włączania dzieci w komunikację to kwestia, która nie powinna zostać teorią, a stać się codziennością. Dlatego w podcastach, które są integralną częścią „Komudzieciacji", oddaliśmy głos praktykom, czyli organizacjom, mogącym stanowić przykład dla innych, jak efektywnie komunikować się z najmłodszymi, jednocześnie szanować ich odrębność – komentuje Paulina Domek.
Wśród gości podcastu https://www.youtube.com/@Propsypodcast, będącego integralną częścią publikacji jest m.in. Katarzyna Nabrdalik, prezeska Fundacji Teach for Poland. Zwraca ona uwagę, że otwartość i uważne słuchanie, cierpliwość, wyrozumiałość, oraz kierowanie się przekonaniem, że każda osoba, niezależnie od wieku, ma prawo do swojego głosu i wyrażania własnych poglądów, pomagają młodym ludziom budować zaufanie do dorosłych, a to podstawa dobrej komunikacji. O aspektach włączania nastoletnich wolontariuszy mówi Ewa Siemińska, dyrektorka Olimpiady Zwolnieni z Teorii, dyrektorka Operacyjna (COO) i ekspertka w Fundacji Zwolnieni z Teorii, która dodaje, że ta współpraca polega głównie na bezpiecznym i inspirującym zachęcaniu młodych do realizacji projektów społecznych. Konsekwencje łamania zasady ochrony wizerunku dzieci w sieci, prawa do anonimowości i podmiotowe traktowanie dziecka to tematy, które w podcaście porusza Anna Słupska, psycholog, psychoterapeutka, ekspertka Działu Profilaktyki Cyberzagrożeń NASK – Państwowego Instytutu Badawczego, pracująca w Zespole Ochrony Dzieci i Młodzieży Przed Zagrożeniami w Internecie. Jak zauważa Anna Błaszkiewicz, wiceprezeska fundacji Kosmos dla Dziewczynek, fundamentem dobrej komunikacji z młodymi ludźmi jest traktowanie ich podmiotowo, z szacunkiem i uważnością na ich potrzeby. Są zasady, które warto znać, ale wypracowywanie dobrych praktyk jest procesem – wymaga otwartości, gotowości na informacje zwrotne i zmiany, ciągłego poszerzania wiedzy i kompetencji oraz dzielenia się doświadczeniami z innymi.
Komunikacja włączająca najmłodszych powinna respektować obowiązujące prawo. Istniejące regulacje są ważnymi wskazówkami dla nadawców komunikacji. Renata Szredzińska, prezeska fundacji Dajemy Dzieciom Siłę w jednym z odcinków podcastu wyjaśnia, jak dostosowywać komunikację do Standardów Ochrony Małoletnich.
Czas na zmianę
W lutym br. była pierwsza rocznica wejścia w życie tzw. ustawy Kamilka, czyli potocznie nazywanych przepisów Standardy Ochrony Małoletnich. Obejmują m.in. zakaz używania przez nauczycieli i wychowawców opresyjnego, zastraszającego i wulgarnego języka wobec uczniów i uczennic. Wydaje się, że mimo zainteresowania mediów i opinii publicznej, które towarzyszyło wprowadzaniu nowych regulacji, rozmowy na temat nieprzemocowej i odpowiedzialnej komunikacji z najmłodszymi nie wyszły poza szkolne mury. Chciałabym, aby ta publikacja przyczyniła się do rozpoczęcia dyskusji na temat komunikacji włączającej dzieci i młodzież, która może przynieść realne zmiany w codziennym języku, sposobie traktowania młodszych. Przy pracach nad publikacją niejednokrotnie mieliśmy refleksję, że porywamy się z motyką na słońce, bo do tej pory nikt w naszej branży nie podszedł do tego zagadnienia w tak kompleksowy sposób. Nie dziwię się, bo temat do prostych nie należy. Jednak musimy zmienić język, którym komunikujemy się z najmłodszymi i sposób, w jaki podchodzimy do upubliczniania ich wizerunku w sieci. Dla dzieci, dla nas wszystkich. To nie jest kwestia poprawności politycznej, ale wymóg funkcjonowania w zdrowym społeczeństwie, dbając o dobrostan każdej osoby – zaznacza Anna Kiedrzyńska-Tui.
Autorami publikacji pt. „Komudzieciacja: komunikacja włączająca dzieci i młodzież” są ekspertki i eksperci zespołu Propsy: Paulina Domek, dr Agnieszka Jagusiak, Anna Kiedrzyńska-Tui, Bartosz Łopiński, Julia Siwek oraz Arkadiusz Szczegodziński. W serii podcastów wystąpiły przedstawicielki organizacji: NASK, Fundacji Tech for Poland, Fundacji Zwolnieni z Teorii, Fundacji Kosmos dla Dziewczynek oraz Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
E-book Komudzieciacja: komunikacja włączająca dzieci i młodzież dostępny jest bezpłatnie na stronie: propsypr.pl.
[1] Za: Gov.pl, Sharenting i wizerunek dziecka w sieci.
(Źródło: Propsy)
