Jak często stykamy się ze stwierdzeniem: "dzisiejsi nastolatkowie już od kołyski trzymają w rękach smartfona"? Dorozumiane jest w nim, że dla młodzieży cyfrowe kompetencje są czymś naturalnym, niewymagającym ćwiczeń, doskonalenia. I nawet jeśli jest w tym ziarno prawdy, to dotyczy wyłącznie (podstawowej) biegłości w posługiwaniu się urządzeniami, takimi jak smartfon czy tablet, ale nie kompetencji związanych z przetwarzaniem informacji pozyskanych za pośrednictwem tych urządzeń.
Sami uczniowie są dużo bardziej krytyczni wobec poziomu swoich umiejętności. Z badania EU Kids Online 2018 wynika, że "w zestawieniu z oceną innych kompetencji respondenci rzadko oceniają wysoko własne umiejętności w zakresie doboru odpowiednich słów kluczowych przy wyszukiwaniu w internecie oraz sprawdzenia, która znaleziona informacja jest prawdziwa". Posiadanie tych umiejętności zadeklarowało odpowiednio 37,6 proc. i 31,9 proc. uczniów.
Jednocześnie młode osoby w wieku od 15 do 19 lat wskazują, że ich zdaniem za rozpowszechnianie fałszywych informacji odpowiadają przede wszystkim media. Ta postawa wobec mediów zbiega się z poglądami całego społeczeństwa. Według badań CBOS dotyczących zaufania społecznego to właśnie media, obok Sejmu i Senatu oraz partii politycznych, cieszą się najmniejszym zaufaniem Polek i Polaków. I choć sceptycyzm wobec przekazów medialnych świadczy o krytycznym myśleniu, absolutna nieufność wobec mediów stwarza ryzyko wpadnięcia w pułapkę teorii spiskowych.
Jak zatem wspierać uczniów w rozwijaniu właściwych postaw wobec informacji? Przede wszystkim zadając odpowiednie pytania. Pierwsze i najważniejsze dotyczy odróżniania faktów od opinii. Mogłoby się wydawać, że to podstawowa umiejętność, jaką nabywamy w trakcie edukacji formalnej. Okazuje się jednak, że w Badaniu opinii o (dez)informacji w sieci aż 44 proc. ankietowanych niepoprawnie identyfikowało ponad połowę z 7 prezentowanych stwierdzeń.
Kolejne pytania, które warto regularnie stawiać podczas lekcji, zostały zebrane przez ekspertów Stowarzyszenia Demagog w publikacji przygotowanej na zlecenie Programowego Ruchu Odkrywców ZHP. Analizując przekazy medialne, starajmy się ustalić:
- Jakie strony sporu pojawiają się w materiale?
- Ile argumentów przywoływanych jest na poparcie tez poszczególnych stron sporu?
- Czyje wypowiedzi (opinie) zostały uwzględnione w nagraniu? Głos jakich stron sporu nie został uwzględniony?
- Jakie zagadnienia związane z przedmiotem sporu (nie) zostały poruszone?
- Czy zauważalne jest stosowanie różnych standardów wobec różnych stron?
Zachęcajmy też uczniów do aktywnego wyszukiwania informacji w sieci zamiast biernego odbioru treści wyświetlanych w mediach społecznościowych. Pomocne będą operatory wyszukiwania umożliwiające tworzenie precyzyjnych zapytań w wyszukiwarkach internetowych. W jaki sposób z nich korzystać? Odpowiedzi na to i inne pytania znajdą Państwo w poniższym nagraniu:
Zachęcamy do korzystania z materiałów edukacyjnych Akademii Fact-Checkingu na stronie internetowej platforma.demagog.org.pl.
Notka o autorze: Patryk Zakrzewski jest członkiem zarządu Stowarzyszenia Demagog i koordynatorem Akademii Fact-Checkingu. Na co dzień zarządza kilkunastoosobowym zespołem mentorów Akademii, a także opracowuje scenariusze szkoleń i warsztatów w formule stacjonarnej, hybrydowej i zdalnej.
Ostatnie komentarze