Krytyczne myślenie – o faktach, opiniach i zadawaniu właściwych pytań

fot. Fotolia.com

Typografia
  • Smaller Small Medium Big Bigger
  • Default Helvetica Segoe Georgia Times

Jak często stykamy się ze stwierdzeniem: "dzisiejsi nastolatkowie już od kołyski trzymają w rękach smartfona"? Dorozumiane jest w nim, że dla młodzieży cyfrowe kompetencje są czymś naturalnym, niewymagającym ćwiczeń, doskonalenia. I nawet jeśli jest w tym ziarno prawdy, to dotyczy wyłącznie (podstawowej) biegłości w posługiwaniu się urządzeniami, takimi jak smartfon czy tablet, ale nie kompetencji związanych z przetwarzaniem informacji pozyskanych za pośrednictwem tych urządzeń.

Sami uczniowie są dużo bardziej krytyczni wobec poziomu swoich umiejętności. Z badania EU Kids Online 2018 wynika, że "w zestawieniu z oceną innych kompetencji respondenci rzadko oceniają wysoko własne umiejętności w zakresie doboru odpowiednich słów kluczowych przy wyszukiwaniu w internecie oraz sprawdzenia, która znaleziona informacja jest prawdziwa". Posiadanie tych umiejętności zadeklarowało odpowiednio 37,6 proc. i 31,9 proc. uczniów.

Jednocześnie młode osoby w wieku od 15 do 19 lat wskazują, że ich zdaniem za rozpowszechnianie fałszywych informacji odpowiadają przede wszystkim media. Ta postawa wobec mediów zbiega się z poglądami całego społeczeństwa. Według badań CBOS dotyczących zaufania społecznego to właśnie media, obok Sejmu i Senatu oraz partii politycznych, cieszą się najmniejszym zaufaniem Polek i Polaków. I choć sceptycyzm wobec przekazów medialnych świadczy o krytycznym myśleniu, absolutna nieufność wobec mediów stwarza ryzyko wpadnięcia w pułapkę teorii spiskowych.

Jak zatem wspierać uczniów w rozwijaniu właściwych postaw wobec informacji? Przede wszystkim zadając odpowiednie pytania. Pierwsze i najważniejsze dotyczy odróżniania faktów od opinii. Mogłoby się wydawać, że to podstawowa umiejętność, jaką nabywamy w trakcie edukacji formalnej. Okazuje się jednak, że w Badaniu opinii o (dez)informacji w sieci aż 44 proc. ankietowanych niepoprawnie identyfikowało ponad połowę z 7 prezentowanych stwierdzeń.

Kolejne pytania, które warto regularnie stawiać podczas lekcji, zostały zebrane przez ekspertów Stowarzyszenia Demagog w publikacji przygotowanej na zlecenie Programowego Ruchu Odkrywców ZHP. Analizując przekazy medialne, starajmy się ustalić:

  • Jakie strony sporu pojawiają się w materiale?
  • Ile argumentów przywoływanych jest na poparcie tez poszczególnych stron sporu?
  • Czyje wypowiedzi (opinie) zostały uwzględnione w nagraniu? Głos jakich stron sporu nie został uwzględniony?
  • Jakie zagadnienia związane z przedmiotem sporu (nie) zostały poruszone?
  • Czy zauważalne jest stosowanie różnych standardów wobec różnych stron?

Zachęcajmy też uczniów do aktywnego wyszukiwania informacji w sieci zamiast biernego odbioru treści wyświetlanych w mediach społecznościowych. Pomocne będą operatory wyszukiwania umożliwiające tworzenie precyzyjnych zapytań w wyszukiwarkach internetowych. W jaki sposób z nich korzystać? Odpowiedzi na to i inne pytania znajdą Państwo w poniższym nagraniu:

Zachęcamy do korzystania z materiałów edukacyjnych Akademii Fact-Checkingu na stronie internetowej platforma.demagog.org.pl.

 

Notka o autorze: Patryk Zakrzewski jest członkiem zarządu Stowarzyszenia Demagog i koordynatorem Akademii Fact-Checkingu. Na co dzień zarządza kilkunastoosobowym zespołem mentorów Akademii, a także opracowuje scenariusze szkoleń i warsztatów w formule stacjonarnej, hybrydowej i zdalnej.

 

Jesteśmy na facebooku

fb

Ostatnie komentarze

Ppp napisał/a komentarz do Dziesięć błędów informacji zwrotnej
Wszystko to prawda, ale na "zerowym" punkcie powinno być: błędem krytyki jest samo jej istnienie! w ...
Zbyt ogólny opis by zrozumieć czym to się różni od istniejących aplikacji edukacyjnych które są zazw...
Robert Raczyński napisał/a komentarz do Natura matury
Miałem wrażenie, że dość jasno dałem do zrozumienia, że nie rozważam tu zasadności ani prawidłowości...
Mikołaj napisał/a komentarz do Natura matury
Trafne pokazuje to, że matura to nie tylko test wiedzy, ale rytuał przejścia, który ma sens tylko wt...
Ppp napisał/a komentarz do Natura matury
Maturę nalezy ZLIKWIDOWAĆ, ponieważ jest niesprawiedliwym egzaminem, którego można PRZYPADKOWO nie z...
Zapisałem dziecko na karate kontaktowe przez takich własnie małych gnojków by sam umiał się bronić
Nauczyciel napisał/a komentarz do Jeszcze większa automatyzacja pracy twórczej
Są też aplikacje które skutecznie potrafią wykrywać czy dany tekst został napisany przez AI czy nie ...
Kajtek napisał/a komentarz do Po co jest szkoła?
Szkoły niczego nas nie uczą oprócz polskiego oraz matematyki nic więcej nie jest nam potrzebne a nau...

E-booki dla nauczycieli

Polecamy dwa e-booki dydaktyczne z serii Think!
Metoda Webquest - poradnik dla nauczycieli
Technologie są dla dzieci - e-poradnik dla nauczycieli wczesnoszkolnych z dziesiątkami podpowiedzi, jak używać technologii w klasie