W literaturze metodycznej szczególnie dotyczącej pracy z dziećmi w młodszym wieku szkolnym, brakuje obecnie nowych, a zarazem interesujących i efektywnych opracowań ćwiczeń, zabaw i gier pomocnych w rozwijaniu zainteresowań, zdolności i talentów oraz postawy twórczej uczniów. Człowiek jest twórczy wówczas, gdy nie ogranicza się do naśladowania innych, ale daje coś od siebie, zarówno w przypadku ucznia jak i nauczyciela. Osoby myślące w sposób twórczy, mają dużo pomysłów, odkrywają więcej nowatorskich rozwiązań.
Charakterystyczną cechą myślenia twórczego jest umiejętność zestawiania zagadnień różniących się od siebie - łatwość dostrzegania tego, co dla innych jest niezauważalne. Osoba wykazująca twórczą postawę stając w obliczu problemu, podchodzi do niego z różnych punktów widzenia i poszukuje wielu różnych sposobów jego rozwiązania. Wymyśla kilka możliwości rozwiązań, z których pewne są oryginalne czy unikalne.
Małe dzieci mają niezaspokojony apetyt na odkrywanie wszystkiego, co je interesuje. Kiedy wzbudzona zostanie ich ciekawość, będą uczyć się same, od siebie nawzajem i ze wszystkich źródeł, do jakich zdołają dotrzeć - Ken Robinson „Kreatywne szkoły”
W swojej pracy stale poszukuję jak najlepszych twórczych rozwiązań dydaktycznych i wychowawczych, spowodowało to, że opracowałam własne rozwiązania metodyczne, które funkcjonują i sprawdzają się od wielu lat w codziennej pracy z dziećmi. Ćwiczenia „Myślę, marzę, odkrywam, tworzę” pozwalają rozwijać dziecięcą ciekawość, uczą myśleć krytycznie, zachowują indywidualność każdego dziecka, dbają o wszechstronny rozwój ucznia, tworzą kreatywne warunki uczenia się, stosując często „skuteczne zdziwienie”, a także zachęcają uczniów do samodzielnego poszukiwania rozwiązania i prezentowania swoich rozwiązań, opowiadania o swoich strategiach rozwiązań, pozwalając dziecku na odważne stawianie pytań, hipotez, stopniują trudności, unikają zbyt prostych lub serii podobnych ćwiczeń, które nie motywują do uczenia się, za to skutecznie zniechęcają, zwracają większy nacisk na manualne i rysunkowe metody rozwiązywania ćwiczeń, pozwalają na samodzielne dochodzenie do rozwiązania, wykorzystują autentyczne teksty ze środków masowego przekazu, pozwalają na wzajemne uczenie się dzieci od siebie i promocję dokonań dziecka, stawiają na twórcze rozwiązania stawianych przed uczniami wyzwań i dają szansę na utrwalanie osiągnięć jako baza przyszłych sukcesów dziecka. Są one na bazie zabaw i gier , dają możliwość popełniania błędów i kładą nacisk na budowanie pozytywnych relacji w grupie.
Podstawą proponowanej koncepcji uczenia się jest edukacja przez doświadczenie, czyli samodzielne odkrywanie, badanie, poszukiwanie, doświadczanie połączone z możliwością wyboru metod, form i środków dydaktycznych uwzględniających indywidualne zainteresowania, zdolności i talenty oraz potrzeby dzieci i ich przeżycia. Odchodząc przy tym od tradycyjnych metod podających na rzecz: metod aktywizujących, rozwijających umiejętności komunikacyjno-społeczne, umożliwiających ekspresję ucznia, ewaluacyjnych.
Nauczyciel zaś w myśl tej koncepcji ma za zadanie: stymulować, inspirować, pobudzać, wspierać, motywować, umożliwiać samodzielne odkrywanie świata wokół dziecka biorąc pod uwagę jego zmysły, budować wiarę w możliwości każdego ucznia, motywować go i odchodzić od oceny ucznia na rzecz informacji zwrotnej od innych dzieci.
Dzieci spędzają czas w ruchu, działając: myśląc, marząc, odkrywając, tworząc, pracując w zespołach zadaniowych poza ławką, salą lekcyjną, z przedstawicielami różnych zawodów, w oparciu o metodę projektu i treningu twórczości zdobywając przy tym różne sprawności, co sprzyja potrzebom rozwojowym małego dziecka. Małe dziecko często zastanawia się nad tym: kim chciałoby być, kim będzie, gdy dorośnie. Poszukuje odpowiedzi na te i podobne pytania wśród swoich rówieśników, osób dorosłych oraz w najbliższym mu otoczeniu. Pierwszym życzeniom zawodowym wyrażanym przez dzieci towarzyszą marzenia, emocje, zaciekawienia, zauroczenia, fascynacje.
Dzieci z dużym zainteresowaniem obserwują pracę ludzi dorosłych, zwracają uwagę na czynności wykonywane przez rodziców, rodzeństwo i osoby z najbliższego otoczenia. Poczynione tą drogą spostrzeżenia znajdują odzwierciedlenie w tworzonych przez nie zabawach tematycznych, w których najbardziej widoczny jest związek zabawy z rożnymi formami pracy ludzkiej. Pojawiają się zabawy: w lekarza, w strażaka, aktora, malarza, detektywa itp. Istotą tych zabaw jest odtwarzanie różnych czynności, sytuacji, faktów i zdarzeń zaobserwowanych w życiu. Dzięki wytrwałości w naśladowaniu, obserwowaniu skutków własnych osiągnięć z osiągnięciami dorosłych, a także pomocy ze strony dorosłych – dziecko zapoznaje się z zawodami, różnymi przedmiotami i narzędziami oraz właściwym sposobem posługiwania się nimi. Umożliwiają one dziecku wniknięcie w następną (na tym etapie rozwoju) rzeczywistość zawodową, uczą rozumieć świat oparty na zasadzie podziału pracy i poznać panujące w nim prawidłowości. Pozwalają dziecku zauważyć nie tylko aspekt czynnościowy, ale także aspekt społeczny danego zawodu. Dają szansę na spełnienie dziecięcych marzeń, zmieniających się fascynacji związanych z interesującymi ich zawodami, pozwalają na poszukiwania wymarzonej pracy w przyszłości lub konsekwentne dążenie do wyznaczonego sobie celu, by w przyszłości wykonywać z pasją zawód, który ich interesuje i sprawia satysfakcję, nie jest żmudnym obowiązkiem.
Już od najmłodszych lat dziecka powinniśmy zadbać o jego edukację związaną z preorientacji zawodową i rozwojem kreatywności u uczniów, aby ukształtowały się pożądane umiejętności, muszą być one poddane treningowi. Wielokrotne próby zwiększają prawdopodobieństwo opanowania umiejętności twórczych. Systematyczne ćwiczenia mają na celu ukształtowanie człowieka kreatywnego, który będzie umiał sobie poradzić w trudnych sytuacjach. Rola edukacyjna i wychowawcza w procesie tworzenia nie sprowadza się wyłącznie do efektu końcowego, jakim jest wytwór, lecz do procesu jego trwania. Na to składa się wiele elementów: umiejętność komunikowania się z innymi, nowa forma zabawy, oryginalny sposób zastosowania znanego przedmiotu, zaangażowanie dziecka, jego wysiłek jakrównież sposób postrzegania otaczającej rzeczywistości. Chodzi przede wszystkim o umożliwienie dziecku kształtowania swojego "ja", wyobrażenia o przyszłym zawodzie oraz wyrażania swojej indywidualności w działaniach twórczych. Człowiek może być twórczy w każdej dziedzinie życia, musimy mu tylko na to pozwolić.
Zapraszam na moje wystąpienie podczas INSPIR@CJI WCZESNOSZKOLNYCH 2018:
Notka o autorce: Barbara Ochmańska - nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 1 w Wyszkowie, były doradca metodyczny, nauczyciel konsultant, wykładowca akademicki w zakresie edukacji wczesnoszkolnej, trener terapii, reedukator. Autorka i współautorka licznych publikacji metodycznych i podręczników do wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej. Promotorka działań na rzecz dzieci zdolnych. Członkini społeczności Superbelfrzy RP.
***
INSPIR@CJE WCZESNOSZKOLNE 2018 odbyły się w Warszawie w dniach 10-11 lutego 2018. Uczestniczyło w nich ponad 340 edukatorów i nauczycieli z całej Polski. Zdjęcia z konferencji dostępne są w galerii Edunews.pl na Flickr.com.
